Όταν διασταυρώνονται τα βλέμματα του δημιουργού, του συλλέκτη και του θεατή

Εργα που τα συνδέει «ο κοινός αέρας και οι εκλεκτικές συγγένειες», έργα που αποσκοπούν να αιχμαλωτίσουν το βλέμμα του θεατή και επιχειρούν να παρουσιάσουν ένα μικρό πανόραμα της σύγχρονης ελληνικής παραστατικής ζωγραφικής από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα, παρουσιάζονται στην Πινακοθήκη Χανίων στην έκθεση –εγκαινιάζεται σήμερα– «Το πάθος του ορατού: Εργα από τη Συλλογή Αντώνη και Αζιας Χατζηιωάννου» σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Ελισάβετ Πλέσσα.

«[...] Ποιος είναι ο ρόλος του επιμελητή, εφόσον καλείται να αντλήσει από μια δεξαμενή έργων τα οποία δεν συνιστούν αρχική επιλογή ή προτίμηση του ίδιου, αλλά του βλέμματος που κάποτε τα ξεχώρισε ανάμεσα σε τόσα άλλα; Αποτελεί το ενδιάμεσο φίλτρο του επιμελητή μια ουσιαστική επιλογή, μια αυτόνομη, κριτική ματιά; Πώς μπορεί ένα βλέμμα να αποκαλύψει τις διαδρομές ενός άλλου βλέμματος και να διασταυρωθεί μαζί του στον τελικό προορισμό της δημιουργίας – το έργο τέχνης, από το οποίο όλα ξεκινούν και στο οποίο όλα οφείλουν να καταλήγουν; Πού και πώς τοποθετούνται η ματιά του θεατή και το βλέμμα του δημιουργού;» είναι ερωτήματα που θέτει η επιμελήτρια στο εισαγωγικό κείμενό της. Και εξηγεί η κ. Πλέσσα ότι για την επίτευξη του επιμελητικού εγχειρήματος –και του εκδοτικού, καθώς η έκθεση συνοδεύεται από δίγλωσσο επεξηγηματικό κατάλογο– κατέφυγε «στη βοήθεια της εικόνας, δηλαδή στα ίδια τα έργα – όχι στα εξωτερικά τους στοιχεία, στο θέμα τους ή στην ηλικία τους, αλλά στον κοινό αέρα που τα ενώνει, στις εκλεκτικές συγγένειες ανάμεσά τους. Επέλεξα έργα που είδα να τα συνδέει ένα λεπτό και οπωσδήποτε ορατό νήμα, προσπαθώντας ο συνεκτικός αυτός δεσμός να προκύπτει εκ των υστέρων μέσα από τις εικόνες και όχι να επιβάλλεται εκ των προτέρων σαν μια επιμελητική ιδέα. Επιχείρησα να οδηγήσω τη ματιά του θεατή από το ένα έργο στο άλλο, με σκοπό να τον βοηθήσω να το δει, να το συγκρίνει, να το εκτιμήσει και να το θαυμάσει. Ιχνηλατώντας τα συνειδητά και ασυνείδητα βήματα εκείνων που κάποτε διάλεξαν το κάθε έργο, εντέλει προσπάθησα με όχημα τη δική μου ματιά να ενορχηστρώσω πάνω σε κάθε ζωγραφική επιφάνεια μια πολλαπλή συνάντηση βλεμμάτων: του δημιουργού, του συλλέκτη και του θεατή».

Η έκθεση επρόκειτο να παρουσιαστεί πριν από δύο χρόνια, αλλά λόγω πανδημίας αναβλήθηκε. Οι διοργανωτές επέστρεψαν στο αρχικό τους σχέδιο και όλα είναι έτοιμα, πλέον, στους τρεις ορόφους της Πινακοθήκης Χανίων που θα φιλοξενήσει για τρεις μήνες 104 έργα παραστατικής ζωγραφικής 64 σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών, αποκτήματα του συλλεκτικού «διδύμου», του ζεύγους Χατζηιωάννου που επί 40 χρόνια μοιράζονται το πάθος της τέχνης και του συλλέγειν. Η επιλογή της Πινακοθήκης Χανίων έχει συμβολικό χαρακτήρα καθώς εκεί παρουσίασαν για πρώτη φορά πριν από 15 χρόνια μέρος της συλλογής τους, που αριθμεί, πλέον, 1.200 έργα. «Τα κριτήρια της επιλογής των έργων και αντίστοιχα της διαμόρφωσης της συλλογής μας είναι απλά: διαλέγουμε έργα τα οποία αρέσουν στα μάτια μας κι αυτό είναι όλο», σημειώνουν οι συλλέκτες.

Η έκτη κατά σειρά παρουσίαση μέρους της συλλογής τους εστιάζει στα νέα αποκτήματα. Οι επισκέπτες θα δουν κυρίως έργα που δεν είχαν εκτεθεί στα Χανιά το 2007, χωρίς ωστόσο να απουσιάσουν και ορισμένα έργα-πυλώνες. Η έκθεση δεν ακολουθεί αλφαβητική, χρονολογική ή θεματολογική ροή, ούτε περιστρέφεται γύρω από καλλιτεχνικά ρεύματα, αλλά διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες «οι οποίες επιχειρούν να αναδείξουν τους βασικούς αισθητικούς άξονες της συλλογής». Οι τρεις ενότητες κινούνται ανάμεσα στη ζωγραφική του βλέμματος και τη ζωγραφική του νου και η μία διαδέχεται την άλλη. Από την πρώτη «Η πρόκληση του βλέμματος: Αίνιγμα και αθωότητα», στη δεύτερη «Οι εμμονές του βλέμματος: Μοτίβο και ζωγραφική» μέχρι την τρίτη «Η υπερβολή του βλέμματος: Το πάθος του ορατού».

«Στο πλαίσιο αυτού του μεγάλου εικαστικού δίπολου, ο Αντώνης και η Αζια Χατζηιωάννου γοητεύονται από το μυστήριο, από την αφήγηση, τη λεπτομέρεια, από τον πριμιτιβισμό. Γι’ αυτό και η ματιά τους οδηγείται αναπόφευκτα στο στοιχείο του διάκοσμου και στη χρήση του μοτίβου στη ζωγραφική. Οι επιλογές τους, όμως, αφήνονται να υποκύψουν εξίσου στη σαγήνη του χρώματος, όσο και σε μια ακραία εκφραστικότητα της μορφής και του φωτός. Ετσι, μερικά βασικά γνωρίσματα μοιάζει να καθορίζουν το σύνολο της συλλογής αυτής. Είναι αυτά ακριβώς τα οποία επιθυμεί να αναδείξει η τωρινή επιλογή: η αγάπη για έργα με “βάρος”, τόσο σε υφή όσο και σε νοήματα, έργα “σαρκώδη”, συχνά με πρόδηλο το στοιχείο της οπτικής υπερβολής, με πρωταγωνιστή τη μορφή και με έντονη την παρουσία της τεχνικής, είτε αυτή οδηγεί σε μια διάχυτη θεατρικότητα είτε σε μια αυτοαναφορικότητα της ζωγραφικής ύλης», γράφει η Ελισάβετ Πλέσσα.

Τη διοργάνωση συνοδεύει δίγλωσσος κατάλογος σε επιμέλεια της Ελισάβετ Πλέσσα και σχεδιασμό της Εριφύλης Αράπογλου. Παρουσιάζονται τα έργα και κείμενα των συλλεκτών, του ακαδημαϊκού και ζωγράφου Αλέκου Λεβίδη, του προέδρου του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης Σταύρου Ζουμπουλάκη και της επιμελήτριας. Τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της έκθεσης επιμελήθηκε ο Σταύρος Παπαγιάννης. Mεταξύ άλλων παρουσιάζονται έργα των:

Ηώς Αγγελή, Γιάννη Αδαμάκη, Αλέξη Βερούκα, Ειρήνης Ηλιοπούλου, Λήδας Κοντογιαννοπούλου, Μιχάλη Μανουσάκη, Τάσου Μαντζαβίνου, Γιάννη Μιγάδη, Αιλλέα Παπακώστα, Παπατριανταφυλλόπουλου, Στέφανου Ρόκου, Γιώργου Ρόρρη, Παύλου Σάμιου, Εδουάρδου Σακαγιάν, Αντώνη Στάβερη, Μαρίνας Στελλάτου, Δημήτρη Τζαμουράνη, Πάνου Φειδάκη, Μαρίας Φιλοπούλου, Μανταλίνας Ψωμά.

♦ ΙΝFO 

«To πάθος του ορατού: Εργα από τη Συλλογή Αντώνη και Αζιας Χατζηιωάννου» Διάρκεια 28/5 έως 22/9/22