Ενα πολυφωνικό, πολυκαλλιτεχνικό αίτημα για δημοκρατία, δικαιοσύνη, συμπερίληψη

Είναι αναμφισβήτητα το γεγονός του καλοκαιριού όχι μόνο στην Αθήνα αλλά σε όλη την Ελλάδα. Το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου ξεκίνησε πριν από σχεδόν 70 χρόνια (1955) όχι ως ενιαίο ακριβώς, ωστόσο με τα χρόνια και βέβαια επί Λούκου, με τα κτίρια της Πειραιώς να εντάσσονται στις σκηνές του και τα «ανοίγματα» που έγιναν επί της συγκεκριμένης, πολύχρονης θητείας, αλλά και μετά, επί καλλιτεχνικής διεύθυνσης Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, το Φεστιβάλ έφτασε να στέκεται επάξια ανάμεσα σε αντίστοιχα ευρωπαϊκά. Μάλιστα, τυχαίνει να γνωρίζουμε και τη συζήτηση που είχε γίνει ανάμεσα στον Γιώργο Λούκο και τον Θόδωρο Τερζόπουλο όταν έπεσε πρώτη φορά η ιδέα να χρησιμοποιηθούν τα κτίρια της Πειραιώς και αυτός είναι ακόμη ένας λόγος για τον οποίο χαιρόμαστε ακόμη περισσότερο που ο καταξιωμένος διεθνώς σκηνοθέτης του «Αττις» θα «υπάρξει» φέτος στο Φεστιβάλ, στην πρώτη του συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο (ίσως αυτό ακριβώς να σημαίνει «διεθνώς καταξιωμένος σκηνοθέτης», καθώς δεν χρειάστηκε ποτέ ούτε να ζητήσει, ούτε να παρακαλέσει, ούτε καν να συνεργαστεί με τον μεγαλύτερο θεατρικό οργανισμό της χώρας). Πράγματι, ο Θόδωρος Τερζόπουλος θα σκηνοθετήσει την «Ορέστεια» του Αισχύλου σε μια ενιαία παράσταση, τη μοναδική σωζόμενη τριλογία αρχαίου δράματος που έχει φτάσει ώς το σήμερα, ένα έργο ωριμότητας (δύο χρόνια μετά το ανέβασμά του, ο Αισχύλος πέθανε) και έμπλεο φιλοσοφικών αναφορών και υπαρξιακών αναζητήσεων, με κεντρικό άξονα την ουσιαστική υπεράσπιση του δημοκρατικού πολιτεύματος (Επίδαυρος, 12-13/7).

Αυτός είναι και ο κεντρικός άξονας της φετινής διοργάνωσης, σύμφωνα με την καλλιτεχνική διευθύντρια του θεσμού, Κατερίνα Ευαγγελάτου: «Οι παραστάσεις μας φέτος έχουν έναν προσανατολισμό πολιτικό, με την έννοια ότι θέτουν στο επίκεντρό τους τις προκλήσεις της συμβίωσης στις σύγχρονες κοινωνίες: το αίτημα για δημοκρατία, δικαιοσύνη και συμπερίληψη, καθώς και την επιτακτική ανάγκη για συμμετοχή στα κοινά. Το νήμα αυτό διατρέχει τον προγραμματισμό μας από την Πειραιώς 260 ώς το Ηρώδειο και τα αρχαία θέατρα της Επιδαύρου» δηλώνει συγκεκριμένα. Οι παραστάσεις αυτές δεν είναι λίγες: φέτος έχουν επιλεγεί 93 παραγωγές, στις οποίες θα συμμετάσχουν περίπου 2.500 δημιουργοί και καλλιτέχνες απ' όλο τον κόσμο, φιλοδοξώντας να γεμίσει σε 85 ημέρες τα βράδια μας - μακάρι και τη ματιά, την αισθητική και το μυαλό μας. «Πρόκειται για ένα πρόγραμμα πολυφωνικό, μαχητικό, παρηγορητικό, πολιτικό, αλλά γεμάτο αληθινή ομορφιά, με αστέρες διεθνούς βεληνεκούς από τους χώρους του θεάτρου και της μουσικής, αλλά και νέα ονόματα στην αιχμή της σύγχρονης πρωτοπορίας, με παραστάσεις χορού, συναυλίες, περφόρμανς, προβολές, συζητήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδόσεις, πάρτι, δράσεις με ελεύθερη είσοδο, τιμητικά αφιερώματα, νέες συνεργασίες, ειδικές πλατφόρμες για επαγγελματίες του χώρου και πολλά άλλα. Φιλοδοξούμε να σας δείξουμε αυτόν τον κόσμο κάτω από ένα καινούργιο φως και να διαστείλουμε τον χρόνο μέσα σας τα βράδια που θα έρθετε μαζί μας» λέει η κ. Ευαγγελάτου. Δεν ξέρουμε ποιο θα είναι ακριβώς αυτό το «καινούργιο φως» που ευαγγελίζεται πως θα φέρει ο θεσμός, ειδικά «μέσα σε έναν κόσμο που φλέγεται» (έτσι ξεκίνησε την ανακοίνωσή της η ίδια), και δυστυχώς δεν θα το μάθουμε καθώς επέλεξε να μην κάνει ανοιχτή συνέντευξη Τύπου ως όφειλε και είθισται, ωστόσο ακόμη κι έτσι πράγματι ο προγραμματισμός φέρει γνωστά ονόματα και νέες προτάσεις.

Στην Επίδαυρο

Καθώς ξεκινήσαμε με την Επίδαυρο, θα συνεχίσουμε με τις παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο:

Εκεί θα γίνει η παγκόσμια πρεμιέρα του έργου του Ευριπίδη «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Τιμοφέι Αλεξάντροβιτς Κουλιάμπιν (5, 6/07). Ο ίδιος είχε έρθει το 2018 για πρώτη φορά, παρουσιάζοντας τις «Τρεις αδελφές» σε νοηματική γλώσσα. Τώρα, πρόκειται για μια παραγωγή/ανάθεση του Φεστιβάλ και οι ηθοποιοί θα είναι Ελληνες (Ανθή Ευστρατιάδου, Μαρία Ναυπλιώτου, Νικόλας Παπαγιάννης, Δημήτρης Παπανικολάου, Θάνος Τοκάκης, Νίκος Ψαρράς). «Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς αυτό μεταφέρεται στο σήμερα» μας λέει ο Τ. Κουλιάμπιν. «Στο έργο δεν υπάρχει το ερώτημα αν θα γίνει ο πόλεμος αλλά πότε. Σήμερα δυστυχώς ο πόλεμος είναι πάλι παρών στη ζωή μας!». Δεν είναι κανένας τυχαίος ο Κουλιάμπιν (ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Red Torch στο Νοβοσιμπίρσκ από το 2015 έως το 2022 και έχει ξεχωρίσει για την πρωτοποριακή και ρηξικέλευθη ματιά του πάνω σε κλασικούς συγγραφείς - έχει χαρακτηρστεί ως το «enfant terrible» του ρωσικού θεάτρου) και τα όσα λέει έχουν ιδιαίτερη σημασία.

Επιπλέον, θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε την ιστορία της Εκάβης ιδωμένη μέσα από την παράδοση της Κομεντί Φρανσέζ (26, 27/07), η οποία θα συμπράξει με τον Πορτογάλο σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες, που είναι ο νέος διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν, αλλά και ο σκηνοθέτης της πολυσυζητημένης τον χειμώνα, εξαιρετικά ενδιαφέρουσας και άκρως πολιτικής παράστασης στη Στέγη «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες». Ο Αρης Μπινιάρης θα σκηνοθετήσει ακόμη μία παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου, τους «Ορνιθες» του Αριστοφάνη, με τον δικό του μοναδικό τρόπο, προσεγγίζοντας το έργο σαν αρχέγονη τελετή, ενώ ταυτόχρονα το τοποθετεί ακόμη πιο πίσω στον χρόνο από την περίοδο που γράφτηκε (9, 10/08, με τους Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο και Γιώργο Χρυσοστόμου). Τέλος, θα δούμε τη δουλειά του Θάνου Παπακωνσταντίνου στην τρίτη παραγωγή του Εθνικού στο πλαίσιο του Φεστιβάλ: «Βάκχες» του Ευριπίδη, με τους Αλεξία Καλτσίκη, Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη, Αργύρη Πανταζάρα κ.ά. (2, 3/08), καθώς και τις «Ικέτιδες» του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη, σε μια σύμπραξη του Θεάτρου Τέχνης και του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Αυτή η παράσταση θα ρίξει την αυλαία στο αρχαίο θέατρο της Αργολίδας και παρουσιάζεται 60 χρόνια μετά το πρώτο της ανέβασμα εκεί (23, 24/08, μαζί με τους Λ. Κονιόρδου, Λ. Παπαληγούρα, Γ. Τσορτέκη θα είναι και η Μαρίνα Σάττι ως κορυφαία του Χορού, που θα τον υπηρετήσει η σπουδαία ομάδα χορευτών και ακροβατών της Χριστίνας Σουγιουλτζή «κι όµΩς κινείται»).

Φεστιβαλική πρωτιά για το «Παλλάς»

Για πρώτη φορά θα χρησιμοποιηθεί από το Φεστιβάλ το Θέατρο Παλλάς στο κέντρο της Αθήνας, όπου από τις 9 έως τις 11 Ιουλίου θα δούμε την πολυσυζητημένη «Μήδεια» του Σάιμον Στόουν από το Internationaal Theater Amsterdam: ο Αυστραλός σκηνοθέτης έχει συνδεθεί με το συγκεκριμένο έργο, που δεν είναι ακριβώς η αρχαία τραγωδία. Ο σκηνοθέτης, εμπνευσμένος από την ιστορία μιας γιατρού στο Κάνσας που σκότωσε τον άντρα της και δύο από τα τρία παιδιά τους στα μέσα της δεκαετίας του 1990, έφτιαξε τη δική του «Μήδεια». Το Φεστιβάλ διευρύνει όμως τη συνεργασία του και με ιστορικούς θεσμούς και τοπόσημα της πόλης, από την Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου και την αλάνα του ΙΜΕ ώς την ιστορική αίθουσα της Παλαιάς Βουλής, από το ΕΜΣΤ και την Εθνική Βιβλιοθήκη ώς το Νοσοκομείο «Σωτηρία», το Σύγχρονο Θέατρο και το Ωδείο Αθηνών.

Στην Πειραιώς για... «να αντέξουμε τη ζωή μας»

Στην Πειραιώς 260 «θα δούμε παραστάσεις που, μέσα από διαφορετικές σκηνικές γλώσσες, απαντούν στο διπλό ερώτημα: “Πώς να ζήσουμε τη ζωή μας; Πώς να αντέξουμε τη ζωή μας;”. Aγγίζουν θέματα ταυτότητας, ερευνούν την επίδραση της τεχνολογίας στην καθημερινή μας ζωή, με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, μιλούν για το αίσθημα απομόνωσης σ’ έναν κόσμο που ο πολίτης νιώθει αφιλόξενο αλλά και για στιγμές ευδαιμονίας που χαρίζει η συνύπαρξη» λέει η κ. Ευαγγελάτου... Το «πώς θα αντέξουμε τις ζωές μας» είναι ένα σημαντικό θέμα πράγματι, ίσως πολύ σημαντικό όταν γύρω μας δεν έχουν ακόμα δικαιωθεί οι νεκροί μας που δολοφονήθηκαν στα Τέμπη και όχι μόνο, αλλά πράγματι η Τέχνη ανοίγει έναν δρόμο συν-κίνησης. Τι άλλο θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να πούμε για το αφιέρωμα στον Λευτέρη Βογιατζή: αν ζούσε ο σπουδαίος αυτός θεατράνθρωπος, θα ήταν 80 ετών: στο αφιέρωμα θα προβληθεί η αρχειακή βιντεοσκόπηση της ιστορικής του «Αντιγόνης».

Για την 50ετία της Μεταπολίτευσης

Συνακόλουθα, θα πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις με τον τίτλο «Μεταπολίτευση», για τα 50 χρόνια δημοκρατίας στη χώρα: «Η Ξένια Καλπακτσόγλου, ο Χριστόφορος Μαρίνος και ο Χρήστος Χρυσόπουλος αναβιώνουν τη θρυλική τηλεοπτική εκπομπή του Ροβήρου Μανθούλη “Μια ταινία, μια συζήτηση” (ΕΡΤ, 1976 - 1982), σε μια σκηνική εγκατάσταση που ζωντανεύει τη διαλεκτική της Μεταπολίτευσης μέσα από ανοιχτές συζητήσεις, περφόρμανς και προβολές. Ο Μάνος Καρατζογιάννης, με αφορμή την πρόσφατη επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, σκηνοθετεί την παράσταση “50 χρόνια, μια νύχτα”, που επιχειρεί μια σύγχρονη ανάγνωση της οριακής αυτής στιγμής από τη σκοπιά του θεάτρου.

Ο Κύκλος κορυφώνεται με μια συναυλία (αυτή στο Ηρώδειο) του Διονύση Σαββόπουλου, που, με πρωτοβουλία του Φεστιβάλ, αναλαμβάνει ρόλο οικοδεσπότη και καλεί σπουδαίους ερμηνευτές να ενώσουν τις φωνές τους σε τραγούδια δικά του και άλλων συνθετών (Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Μαρκόπουλου κ.ά.), συνυφασμένα με το πνεύμα της εποχής» εξηγεί η κ. Ευαγγελάτου... που μπορεί να μην αποδέχθηκε πέρυσι τον Χρήστο Λεοντή, ώστε να γίνει ένα αφιέρωμα στο έργο του, αλλά για τον Δ. Σαββόπουλο τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τέλος, στα ιδιαίτερα θεάματα της Πειραιώς ας αναφέρουμε ενδεικτικά μερικούς από τους ξένους καλλιτέχνες που έρχονται:

● Η Γερμανίδα σκηνοθέτρια Σούζαν Κένεντι επιστρέφει στο Φεστιβάλ και μαζί με τον εικαστικό Μάρκους Σελγκ παρουσιάζει ένα μετα-ανθρωπιστικό φουτουριστικό σχόλιο πάνω στη σχέση ανθρώπου και τεχνολογίας (4, 5/07).

● Οι Forced Entertainment (πειραματική θεατρική εταιρεία με έδρα το Σέφιλντ της Αγγλίας, που ιδρύθηκε από τον Tim Etchells το 1984) και ο ίδιος ο Tim Etchells γιορτάζουν τα 40 χρόνια της ιδιαίτερης παρουσίας τους στις διεθνείς σκηνές με ένα νέο έργο, που σκιαγραφεί τον εγκλωβισμό του σύγχρονου ανθρώπου μέσα σ’ ένα περιβάλλον τεχνητής νοημοσύνης (26, 27/06).

● Ο Λιβανέζος καλλιτέχνης (ηθοποιός θεάτρου και κινηματογράφου, θεατρικός συγγραφέας και εικαστικός) Ράμπι Μρουέ παρουσιάζει μια αποκαλυπτική ανατομία κυβερνητικής διαφθοράς (17, 18/06).

● Ο διεθνούς φήμης Ελληνας χορογράφος Γιάννης Μανταφούνης μας συστήνεται ως ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής της Dresden Frankfurt Dance Company και συνθέτει ένα έργο μεγάλης κλίμακας με τίτλο «À la carte».