Η γλυπτική είναι πράξη ριζοσπαστικά πολιτική

Πάνω από 180.000 πλαστικά ζάρια χρειάστηκε ο φημισμένος Βρετανός καλλιτέχνης Τόνι Κραγκ για να δημιουργήσει μια τεράστια καθιστή γυναικεία φιγούρα, ένα από τα επιβλητικά γλυπτά του που καταλαμβάνουν το αίθριο αλλά και τον εσωτερικό χώρο του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς. «Μια μέρα βρισκόμουν έξω από ένα μαγαζί με παιχνίδια και την προσοχή μου κέντρισαν τα ζάρια, που μοιάζουν με ελεφαντόδοντο. Κι έτσι άρχισε ένα παιχνίδι με τον Αϊνστάιν, που είπε: Ο Θεός δεν παίζει ζάρια με το Σύμπαν», μας εξηγεί.

Σχεδόν χάνεται καθώς στέκεται δίπλα στα έργα του ο Τόνι Κραγκ. Το καλλιτεχνικό του ύψος, όμως, είναι αμέτρητο. Από τους σημαντικότερους σύγχρονους γλύπτες, διεθνούς εμβέλειας, γεννήθηκε στο Λίβερπουλ το 1949 και ζει στο Βούπερταλ από το 1977, ενώ έχει πάμπολλες εκθέσεις και βραβεία στο ενεργητικό του (Documenta 1982 και 1987, Turner Prize-1988, Μπιενάλε Βενετίας-1980, Μπιενάλε Σάο Πάολο-1983, Λούβρο-2011 κ.ά.).

Παραδόξως αυτή είναι η πρώτη του έκθεση σε ελληνικό μουσείο, μας ανταμείβει όμως με ένα είδος αναδρομικής, που περιλαμβάνει 25 έργα των τελευταίων 15 χρόνων. Η αλήθεια είναι πως δεν ξέρεις πού να πρωτοκοιτάξεις καθώς η αίθουσα και το αίθριο πλημμυρίζουν με καινοτόμους, ελκυστικούς συνδυασμούς. Τα σκούρα χάλκινα συνομιλούν με τα λαμπερά αλουμίνια, τα λεία ξύλα, τα χρωματιστά πλαστικά που δημιουργούν τοτεμικούς πυλώνες, αφαιρετικά πρόσωπα, σωματικά τοπία, κυρτά και κοίλα, που μοιάζουν να αλλάζουν σχήμα από τη ροπή του ανέμου.

Ο Τόνι Κραγκ πλησιάζει τα γλυπτά του με αγάπη και σεμνότητα και εκφραστικά προσπαθεί να εξηγήσει τη διαδικασία της δημιουργίας τους, μιλώντας σαν δάσκαλος στους μαθητές - μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως είναι πρύτανης της Ακαδημίας Τέχνης του Ντίσελντορφ. «Χρησιμοποίησα φύλλα από βιομηχανικό ξύλο σημύδας, προσπαθώντας να λειάνω την επιφάνεια και να φαίνονται τα "νερά" της», λέει, αγγίζοντας ένα τοτέμ με γεωλογικές αναφορές. Σε ένα άλλο, τα λευκά ξύλα παίρνουν τη φόρμα από σταλακτίτες. Μας προσκαλεί να πλησιάσουμε και να κοιτάξουμε μέσα στο γλυπτό, όπου κρύβεται μια ανθρώπινη φιγούρα. «Κάθε πρωί ξυπνάμε, ντυνόμαστε, πηγαίνουμε στις δουλειές μας και πιστεύουμε ότι είμαστε προστατευμένοι, όμως αν σκεφτούμε καλύτερα, κάποιο κομμάτι του εαυτού μας έχει χαθεί», λέει αινιγματικά.

Δεν είναι εννοιολογικός καλλιτέχνης, όπως τονίζει, τα έργα του κεντρίζουν ποικιλοτρόπως τη σκέψη και αγγίζουν τις αισθήσεις. Η Βίβλος του είναι η πρώτη ύλη, που καθορίζει και τις φόρμες του. Αυτοπροσδιορίζεται ως υλιστής, καθώς επιχειρεί διαρκώς να ανανεώνει και να διευρύνει τα υλικά της τέχνης του. Και πρωταρχική μέριμνά του είναι να ανακαλύπτει νέες, πρωτόγνωρες φόρμες από στοιχεία καθημερινά, που είναι πανταχού παρόντα αλλά αφανή για πολλούς.

Στα νιάτα του αισθάνθηκε έλξη για το readymade, που πρέσβευε ο Ντισάν, ωστόσο ένιωσε ότι τον περιόριζαν οι πολύ απλές, γεωμετρικές φόρμες και έτσι στράφηκε στις οργανικές, που προκαλούν συναισθηματικές αντιδράσεις. «Η γλυπτική δεν έχει σχέση με τη χρησιμότητα», λέει. «Είναι μια νέα γλώσσα. Προσλαμβάνουμε από το περιβάλλον γύρω μας χρώματα, σχήματα, υλικά, μυρωδιές και δημιουργούμε νέα πράγματα, που δεν ανήκουν στον χρηστικό κόσμο».

Η έκθεση στο Μπενάκη, που ανοίγει σήμερα για το κοινό, σχεδιάζεται εδώ και τρία χρόνια σε συνεργασία με την Galerie Thaddaeus Ropac, τη χορηγία του ιδρύματος Schwarz και την επιμέλεια της Ξένιας Γερουλάνου. Οπως είπε η ίδια: «Οταν ο Τόνι Κραγκ πρωτοείδε το Μπενάκη της Πειραιώς είπε πως είναι ένας φανταστικός μουσειακός χώρος και βρήκε πως το αίθριό του είναι ιδανικό για τα μπρούτζινα γλυπτά του».

Ο διάσημος Βρετανός καλλιτέχνης επισκέφτηκε πρώτη φορά την Ελλάδα όταν ήταν νέος και ακόμα θυμάται την επίσκεψή του στο παλιό Μουσείο της Ακρόπολης -το νέο θα το πρωτοδεί αυτή τη φορά- και πως εντυπωσιάστηκε από την αρχαία γλυπτική. «Η ελληνική κουλτούρα είναι στο πολιτιστικό DNA μας», τονίζει. «Ολες οι αξίες και οι ιδέες βασίζονται σε αυτή. Ακόμα και η γλώσσα μας - η λέξη "ιδέα" ελληνική δεν είναι; Η αρχαία ελληνική γλυπτική μάς έχει επηρεάσει όλους. Ακόμα και ο Χένρι Μουρ, που απέρριψε αρχικά την κλασική γλυπτική, στο τέλος δεν έκρυβε τον θαυμασμό του γι' αυτή».

Για τον ίδιο η γλυπτική είναι ούτως ή άλλως μια «πράξη ριζοσπαστικά πολιτική. Μια ανθρώπινη ενέργεια, που αφορά τα πάντα γύρω μας, που γεμίζει τη ζωή μας και μας βγάζει από τη μίζερη καθημερινότητα».

Info:

Η έκθεση του Τόνι Κραγκ θα διαρκέσει έως τις 8 Νοεμβρίου. Μουσείο Μπενάκη-Κτίριο Οδού Πειραιώς (Πειραιώς 138 και Ανδρονίκου, τηλ. 2103453111).