Υπερβαίνοντας τα σύνορα και τις ανθρώπινες δυσκολίες

Μία πόλη: η Ελευσίνα. 130 καλλιτεχνικά έργα, 465 εκδηλώσεις, 30 χώροι, 17 είδη τέχνης, 192 Ελληνες και 137 διεθνείς δημιουργοί, 30 χώρες. To μεγαλύτερο πολιτιστικό γεγονός της Ευρώπης ξεκινά στην ιστορική πόλη. Και όχι, στην παραπάνω φράση δεν υπάρχουν υπερβολές καθώς το πρόγραμμα που παρουσίασε χθες ο γενικός καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης Μιχαήλ Μαρμαρινός φέρνει στον νου την ουσία του θεσμού: τη συνάντηση του παρελθόντος μιας πόλης με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, τη σύζευξη του εθνικού με το διεθνές.

«Πολύ μακρύ αυτό το ταξίδι!... Αλλά, στη χώρα του Οδυσσέα βρισκόμαστε... Αισθάνομαι ότι βρισκόμαστε στη στιγμή που ο ήρωας πάτησε μόλις το πόδι του στην Ιθάκη. Δεν τελείωσε. Μπροστά υπάρχει η μάχη με 40 μνηστήρες», είπε ο κορυφαίος Ελληνας σκηνοθέτης. «Η τέχνη ενώνει! Ετσι ώστε εμείς να είμαστε έτοιμοι να γιορτάσουμε μια τίμια κατάργηση ορίων, συνόρων όλων των ειδών.

Για λίγο, για έναν μόλις χρόνο, δίνεται η ευκαιρία μέσα από τον πολιτισμό να δείχνουμε εμείς τον δρόμο. Ξεκινά η παράσταση -έστω για λίγο- ενός κόσμου ιδεατού, ιδανικού, μέσα σε ένα πλαίσιο χαράς, δημιουργικότητας, συμμετοχής, μοιράσματος και γενναιοδωρίας. Κανονικά θα έπρεπε να σας απασχολώ τώρα με μια ατελείωτη λίστα ονομάτων. Θα ήθελα όμως να αφιερώσω ένα επίμονο "ευχαριστώ" προς τη Μελίνα Μερκούρη και τον Ζακ Λανγκ για τη δύναμη που είχαν να θεσπίσουν τα όνειρα και να κάνουν έναν τέτοιο οραματισμό Ευρωπαϊκή Πράξη».

Ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης επιστρέφει, λοιπόν, το 2023 στη γενέτειρα χώρα του και μαζί του φέρνει τον Ρομέο Καστελούτσι, τη Σάσα Βαλτς, τον Χέινερ Γκέμπελς, τους Θεόδωρο Κουρεντζή, Ευριπίδη Λασκαρίδη, Ελένη Καραΐνδρου, Γιάννη Χουβαρδά, Αντζελα Μπρούσκου, Νικίτα Μιλιβόγεβιτς, Ελευθερία Ντεκώ, Λένα Κιτσοπούλου, Στίβεν Μπέρκοφ, Αργυρώ Χιώτη, Στέρεο Νόβα, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, την ΚΟΑ, τη Συμφωνική Ορχήστρας Δρέσδης, τη Διαπολιτισμική Ορχήστρα Εναλλακτικής Σκηνής ΕΛΣ, τον Γιόχεν Σάντιγκ, τους Νίκο Ναυρίδη, Βάνα Ξένου, Μενέλαο Καραμαγγιώλη, Μαρία Παπαδημητρίου, Εύα Στεφανή, Λίνα Μπερτούτσι, Φίλιππο Κουτσαφτή, Εύη Καλογηροπούλου και δεκάδες ακόμα κορυφαίους δημιουργούς.

«Η πορεία για να φτάσουμε εδώ δεν ήταν διόλου εύκολη. Προϋπέθετε σύνθετη διεργασία, επίπονο αγώνα, μύηση σε αντιθέσεις και αντιφάσεις. Η πορεία ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια, όταν συγκεντρωθήκαμε εδώ, για να αντιμετωπίσουμε ένα μεγάλο πρόβλημα: Ποιες λύσεις έπρεπε να εφεύρουμε για τη σχεδόν μηδενική -για την ακρίβεια "υπό το μηδέν" είχαμε πει τότε- προετοιμασία που είχε γίνει, τόσο σε επίπεδο προγράμματος όσο και υποδομών. Τίποτα δεν είχε ουσιαστικά προετοιμαστεί. Ολοι τότε ομόθυμα καταλήξαμε ότι δεν επρόκειτο να αφήσουμε την Ελευσίνα να εκτεθεί στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Δεν είχαμε το δικαίωμα να την εγκαταλείψουμε», ανέφερε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

Στάθηκε δε και σε κάτι που αποτελεί διαχρονική αγωνία: την αξιοποίηση των δομών μετά το πέρας της διοργάνωσης. «Πέρα από την πραγματοποίηση ενός επιτυχημένου καλλιτεχνικού προγράμματος και την προβολή που θα τύχει η Ελευσίνα, αυτό που έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία είναι οι υποδομές που δημιουργούνται στην πόλη για την ανάπτυξή της οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά. Η Ελευσίνα έχει πια τη δυνατότητα να κεφαλαιοποιήσει όλα όσα ο θεσμός τής προσφέρει», σχολίασε.

Στην παρακαταθήκη αυτή αναφέρθηκε και η διευθύνουσα σύμβουλος της «Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα» Νανά Σπυροπούλου απαριθμώντας έργα: αποκατάσταση του Παλαιού Σιδηροδρομικού Σταθμού και του Παλαιού Ελαιουργείου, ανακαίνιση του εμβληματικού Παλαιού Δημαρχείου, αναγέννηση του «Ιρις» (ενός εμβληματικού τοπόσημου βιομηχανικής αρχιτεκτονικής), αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση του συγκροτήματος της Ελαιουργικής, ανάδειξη του ΣΙΝΕ ΕΛΕΥΣΙΣ σε πολυδύναμο καλλιτεχνικό χώρο, δημιουργία Κέντρου Καινοτομίας εντός του ιστορικού εργοστασίου του ΤΙΤΑΝΑ κ.ά.

Από χθες λοιπόν έχουμε κι επισήμως πρόγραμμα με τίτλο «Μυστήρια Μετάβασης». Πλούσιο, καινοτόμο, καλλιτεχνικό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό, αναπτυγμένο σε τρεις κεντρικούς θεματικούς άξονες: Ανθρωπος-Κοινωνία, Περιβάλλον, Εργασία. Αν, ωστόσο, υπάρχει κάτι με το οποίο μας εντυπωσίασε και μας συγκίνησε ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, είναι ότι κατάφερε να φέρει εις πέρας μια υπεράνθρωπη προσπάθεια με πολλούς σκοπέλους παρουσιάζοντας το όραμά του μέσα από ένα σπουδαίο πρόγραμμα. Και κυρίως δημιούργησε ξανά προσδοκίες ακόμα και σ' εκείνους που πίστευαν πως η υπόθεση Ελευσίνα είναι χαμένη από χέρι. Να, όμως, που οι αναβολές που ντρόπιαζαν τον θεσμό, η παθογένεια, η γραφειοκρατία, οι αφηρημένοι σχεδιασμοί, οι δοκιμασίες και οι καθυστερήσεις μπαίνουν στο περιθώριο γιατί είναι καιρός να ασχοληθούμε με τα σύγχρονα μυστήρια που φέρνουν στην πόλη τόσοι κορυφαίοι καλλιτέχνες.

Το πρώτο ραντεβού, λοιπόν, ορίστηκε για το Σάββατο 4 Φεβρουαρίου (19.00) όταν στο παράκτιο μέτωπο της πόλης θα πραγματοποιηθεί η φαντασμαγορική Τελετή Εναρξης σε ιδέα/σύλληψη του γενικού καλλιτεχνικού διευθυντή της διοργάνωσης Μιχαήλ Μαρμαρινού και σκηνοθεσία του διακεκριμένου Βρετανού σκηνοθέτη Chris Baldwin, με τέσσερις ανθρώπινες πομπές από Ελλάδα κι Ευρώπη να φτάνουν στην Ελευσίνα από στεριά και θάλασσα... Κι αμέσως μετά αρχίζει η ατελείωτη λίστα: Ο σπουδαίος Κολομβιανός Χουάν Σαντοβάλ ετοιμάζει ένα σύγχρονο μνημείο για το εργατικό δυναμικό της Ελευσίνας, ο Ρομέο Καστελούτσι «καταλαμβάνει» τον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας παρουσιάζοντας μια βιωματική περιπατητική περφόρμανς, η Σάσα Βαλτς στο «Human Requiem» φέρνει χορό, μουσική και εικόνα στο Αρχαίο Ιερό. Μετράμε αντίστροφα. Τα Μυστήρια ξεκινούν!