Με σύμμαχο το παγκόσμιο κίνημα της απο-αποικιοποίησης

Με αφορμή τα 220 χρόνια από την έναρξη της επιχείρησης διαμελισμού της Ακρόπολης και της αρπαγής του μισού περίπου γλυπτού διάκοσμου του Παρθενώνα και τμήματος της ζωφόρου από τον Ελγιν (1801), η δραστήρια ομάδα Culture through Politics διοργάνωσε τη δημόσια συζήτηση «200+20 χρόνια εν αιχμαλωσία. Τα Γλυπτά του Παρθενώνα από τον Elgin στον Boris».

Το αίτημα της επανένωσης των Γλυπτών που τέθηκε για πρώτη φορά από τη Μελίνα Μερκούρη εξακολουθεί να βρίσκεται στην επικαιρότητα. Πρόσφατα ο Μπόρις Τζόνσον με δηλώσεις του απέκλεισε κάθε ενδεχόμενο επιστροφής και επανένωσης.

Το αίτημα μετράει 37 χρόνια προσπαθειών, διαβημάτων, εξελίξεων και πρωτοβουλιών από την ελληνική πλευρά που σκοντάφτουν στην αδιαλλαξία του Βρετανικού Μουσείου.

Ακόμα και όταν η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε, το 2015, να προσέλθουν στο τραπέζι των συζητήσεων τα ενδιαφερόμενα μέλη με διαμεσολάβηση της UNESCO, οι εκπρόσωποι του Βρετανικού Μουσείου αρνήθηκαν, θεωρώντας ότι δεν συντρέχει λόγος να ανοίξoυν μια τέτοια συζήτηση σε διεθνές επίπεδο.

Μετά το τέλος της πρώτης 20ετίας του 21ου αιώνα πώς θα προχωρήσουμε; Με ποιες συμμαχίες και επιχειρήματα; Ποιες προοπτικές ανοίγονται; Πώς τοποθετούνται επιστήμονες της νεότερης γενιάς με αφετηρία τις πιο πρόσφατες εξελίξεις, τις πρωτοβουλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό;

Ποια είναι η ιστορική διάσταση του ζητήματος, αλλά και το πλαίσιο διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που επέτρεψαν στον Ελγιν να δράσει; Ποιοι είναι οι στόχοι και οι προοπτικές;

Οι ομιλητές τοποθετήθηκαν και άνοιξαν διαφορετικά πεδία για σκέψη και δράση. Τη συζήτηση συντόνισε ο Δημήτρης Πλάντζος κλασικός αρχαιολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συμμετείχαν οι: Μαρία Βλαζάκη, αρχαιολόγος, επίτιμη γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, τ. Γ.Γ. ΥΠΠΟΑ, P.A. Cartledge, ομότιμος καθηγητής Ελληνικού Πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Cambridge - Edhem Eldem, Διεθνής Εδρα Τουρκικών και Οθωμανικών Σπουδών στο Collège de France και καθηγητής Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Boğaziçi, Δημήτρης Παντερμαλής, πρόεδρος Μουσείου Ακροπόλεως, ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, ΑΠΘ, Αρης Σαραφιανός, καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Γιάννης Χαμηλάκης, καθηγητής Αρχαιολογίας και Πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Brown.

«Το Βρετανικό Μουσείο οφείλει μια προσπάθεια τόσο για την αποκατάσταση της ζημιάς, φυσικής όσο και μεταφορικής, που έγινε από τον αποικιακό εκπρόσωπο της Βρετανίας Ελγιν πριν από 200 + 20 χρόνια.

Ταυτόχρονα πρέπει να κάνει μια προοδευτική αντι-αποικιοκρατική δήλωση σήμερα, για μια μοναδική υπόθεση, που όμως είναι σε απόλυτη συμφωνία με άλλες καμπάνιες, που επηρεάζουν άλλα μουσεία και άλλους πολιτισμούς για την ανάκτηση και την επανένταξη υλικών έργων τέχνης με πολιτισμική ταυτότητα» είπε ο κ. Cartledge.

Ο Τούρκος καθηγητής Eldem αναφέρθηκε στο περίφημο «φιρμάνι» που έδινε έγκριση στον Ελγιν. «Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει βρεθεί ακόμα. Υπάρχει μόνο μια ιταλική μετάφραση, η οποία χρησιμοποιήθηκε από τον Ελγιν για να συντάξει ένα αγγλικό κείμενο. Ωστόσο, αν κάποιος υποβάλλει αυτό το κείμενο στην άσκηση της “αντίστροφης μετάφρασης” το αποτέλεσμα μοιάζει αρκετά πειστικό ώστε να αντικρούσει τυχόν ισχυρισμούς ότι το κείμενο είναι πλαστογραφημένο ή επινοημένο.

Παρόλα αυτά δεν είναι σαφές τι ακριβώς επέτρεπε στην ομάδα του Ελγιν να κάνει» και υποστήριξε «... στην πραγματικότητα, η δυτική περιέργεια και αρχαιολογία κατέληξαν να προκαλούν μεγαλύτερη καταστροφή από την ανατολίτικη αδιαφορία ή ανακύκλωση.

Το πρόβλημα με την οθωμανική αδιαφορία είναι ότι όταν ερχόταν αντιμέτωπη με την ευρωπαϊκή απληστία και ισχύ ήταν ανίκανη και εν τέλει απρόθυμη να αντισταθεί. Η ζωφόρος του Παρθενώνα και, πολύ αργότερα, οι Incantadas- οι Μαγεμένες- της Θεσσαλονίκης ή ο βωμός του Διός από την Πέργαμο μένουν σαν πειστήρια αυτού του φονικού συνδυασμού».

«Προκαλεί πόνο όταν έχεις τεμαχισμένο ένα έργο τέχνης, με το μισό εδώ και το άλλο στο Λονδίνο. Θέλεις να το συνδέσεις για να το αντικαταστήσεις. Δεν είναι θέμα αισθητικής απόλαυσης η επανένωση, αλλά πράξη ξεχωριστής σημασίας», είπε ο Δημήτρης Παντερμαλής ο οποίος μίλησε, όπως και η Μαρία Βλαζάκη, για τον συνεχή αγώνα θετικής έκβασης του αιτήματος.

«Σε μια εποχή που διεξάγονται συζητήσεις στην Ευρώπη για την επιστροφή της λεγόμενης “αποικιακής” πολιτιστικής ιδιοκτησίας, ο ελληνικός ισχυρισμός για την Επιστροφή και την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, μια επίκαιρη και επιτακτική απαίτηση, κερδίζει συνεχώς υποστηρικτές τόσο στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών και των διεθνών οργανισμών» είπε η κ. Βλαζάκη.

Ο Γιάννης Χαμηλάκης αναφέρθηκε στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον και υποστήριξε τέλος, «...θα μ’ ενδιέφερε μια συμμαχία των ανθρώπων που αγωνίζονται για την επιστροφή των Γλυπτών με το παγκόσμιο κίνημα της απο-αποικιοποίησης, αλλά και το κίνημα της επιστροφής των λεηλατημένων πολιτισμικών αγαθών, πέρα από τον ελληνικό εξαιρετισμό, τον ελιτισμό, αλλά και τον ρατσισμό που φαίνεται να κυριαρχεί στη συζήτηση.

Θα μ’ ενδιέφερε μια συζήτηση για το πώς τα ελληνικά μουσεία θα απo-αποικιοποιηθούν από τον εθνικισμό, τη λευκή υπεροχή και κυριαρχία, τον δυτικο-κεντρισμό.

Θα μ’ ενδιέφερε τέλος θα μάθω πως οι πρωτεργάτες του αγώνα για την επιστροφή σκοπεύουν τα ανοίξουν τα μουσεία σε κοινότητες και ανθρώπους που δεν βλέπουν τις ιστορίες και τις εμπειρίες τους να αντιπροσωπεύονται σ’ αυτά».

Για την Ιστορία της Βίας, την ιδρυματοποίηση των Γλυπτών από το Βρετανικό Μουσείο και την πορεία τους στον μοντέρνο κόσμο αναφέρθηκε στην τοποθέτησή του ο Αρης Σαραφιανός και υποστήριξε «...η απόκτησή τους υπήρξε εξαρχής πολύτιμο όπλο τόσο στους αυτοκρατορικούς ανταγωνισμούς της εποχής για πολιτισμική κυριαρχία στην «τέχνη όπως και στον πόλεμο», όσο και στη συγκρότηση ενός αποικιοκρατικού εθνικισμού σε ευθεία σύγκρουση με τον υπόλοιπο κόσμο –πολιτισμένο και “βάρβαρο”».

? Info: Σήμερα στις 7 μ.μ. διοργανώνεται διαδικτυακά η εκδήλωση η «Δική μας Ακρόπολη». Ενας δίωρος Μαραθώνιος με 5λεπτες μαρτυρίες (βίντεο, κείμενα, φωτογραφίες, σχόλια) για τον Παρθενώνα και τις πρόσφατες παρεμβάσεις (Culture through Politics/zoom https://us02web.zoom.us/.../tZwkdOmorzIv EtUFzN5mkAnFsjvni).