Αποχαιρετισμός στον μαέστρο του σινεμά

ΕΝΙΟ ΜΟΡΙΚΟΝΕ 1928-2020

Εκείνος έγραφε τις μουσικές και οι μουσικές του έγραφαν ιστορία. Ενα από τα μεγαλύτερα μουσικά κεφάλαια της Ευρώπης έκλεισε χθες στη Ρώμη, στην πόλη όπου ξεκίνησε να γράφεται πριν από 91 χρόνια η μυθιστορηματική ζωή του Ενιο Μορικόνε. Ο μέγας Ιταλός συνθέτης, ενορχηστρωτής, μαέστρος και πρώην τρομπετίστας άφησε προχθές την τελευταία του πνοή σε κλινική όπου νοσηλευόταν καθώς είχε σπάσει τον μηρό του. «Διατηρούσε πλήρη διαύγεια και απόλυτη αξιοπρέπεια μέχρι την τελευταία στιγμή», ανακοίνωσε ο δικηγόρος του Τζόρτζιο Ασούμα. «Αποχαιρέτησε την αγαπημένη του σύζυγο Μαρία, που ήταν κοντά του μέχρι την τελευταία του ανάσα και με τόση αφοσίωση τον συνόδευε σε κάθε στιγμή της προσωπικής κι επαγγελματικής του ζωής, ευχαρίστησε τα παιδιά και τα εγγόνια του για την αγάπη και τη φροντίδα που του πρόσφεραν».

Ο «σύγχρονος Μότσαρτ», σύμφωνα με τον Κουεντίν Ταραντίνο, «ο συνθέτης με την πιο μεγάλη συναισθηματική δύναμη κι εκείνος που τον τροφοδοτούσε με πνευματική σκέψη» κατά τον συντετριμμένο από χθες «μαθητή» του Χανς Ζίμερ, εκείνος που μετά τον Νίνο Ρότα μας έκανε πιο συχνά να αναρωτιόμαστε: τι θα ήταν ο ιταλικός κινηματογράφος χωρίς το μαγικό άγγιγμα της μπαγκέτας του;

Νοσταλγικός, μελωδικός, περιγραφικός και υπαινικτικός μαζί, αιχμηρός και διακριτικός, ποτέ προβλέψιμος, συνθέτης σπάνιας μουσικής ευφυΐας, συνομιλητής του Παζολίνι, του Λεόνε, του Ταραντίνο, ο μαέστρο που επέμενε να μην μαθαίνει αγγλικά μέχρι τέλους άφησε επί επτά δεκαετίες το ηχητικό του αποτύπωμα σε γουέστερν, θρίλερ, ρομαντικά δράματα, ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Δεν υπήρξε κινηματογραφικό είδος που να μην αποθεώσει. Και πόσοι πρωταγωνιστές (από τον Μπελμοντό, τον Ντε Νίρο, τον Χένρι Φόντα, τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ ώς τις Kλάουντια Καρντινάλε και Μόνικα Μπελούτσι) δεν θα έμεναν χαραγμένοι στη μνήμη μας αν τα κινηματογραφικά τους βήματα δεν συνοδεύονταν από τις συνθέσεις του; Πόσες σκηνές θα είχαν λυγίσει το συναίσθημα του κοινού αν δεν τις είχε ντύσει μουσικά;

Πώς θα αναδείκνυε το μεγαλείο του Κλιντ Ιστγουντ και του Λι Βαν Κλιφ ο Σέρτζιο Λεόνε αν δεν είχε αυτή τη θεία σύνθεση και το επικό σφύριγμα στο «Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος»; Πόσο πιο άχαρη θα έδειχνε η μικρή πόλη του Σαν Μιγκέλ στα σύνορα ΗΠΑ και Μεξικού χωρίς τους μουσικούς του υπαινιγμούς στο «Για μια χούφτα δολάρια»; Ποιος -αν όχι ο Μορικόνε- μπορούσε να μας ταξιδέψει στην ατμόσφαιρα της ποτοαπαγόρευσης και να περιγράψει τις συντριβές της μνήμης στο «Κάποτε στην Αμερική»; Ποιος θα τελειοποιούσε με λίγες ονειρεμένες νότες το πορτρέτο της «Μαλένα» και τη φιλία δυο αγοριών στο «1900» του Μπερτολούτσι; Ποιος θα μπορούσε να αναμετρηθεί με τον Μότσαρτ στο σάουντρακ του «Θεωρήματος» (ο Παζολίνι έντυσε την ταινία του μόνο με μουσικές των δυο τους); Και πόσο διαφορετική γεύση θα είχαν τα κινηματογραφικά φιλιά στο φινάλε του «Σινεμά ο Παράδεισος» (συνεργασία του Μορικόνε με τον γιο του, Αντρέα); Ναι, ο απόλυτος ύμνος στη δύναμη της 7ης τέχνης -όπως τον ονειρεύτηκε ο Τζουζέπε Τορνατόρε- είχε και αυτός τη μουσική σφραγίδα του Ιταλού. Οπως 500 ακόμα τουλάχιστον ταινίες, τηλεοπτικές σειρές κι εκατοντάδες σύγχρονα έργα κλασικής μουσικής.

Περήφανος για την πίστη του στην επί 60 χρόνια σύζυγό του Μαρία (με την οποία απέκτησε τρεις γιους και μια κόρη), αφόρητα ειλικρινής («Μη με ρωτάτε για ποπ μουσικούς, δεν ξέρω κανέναν», έλεγε), αιώνιος εραστής της Ρώμης την οποία δεν εγκατέλειψε όσο κι αν χτυπούσαν οι σειρήνες του Χόλιγουντ, ακαταπόνητος (καυχιόταν πως όλη του τη ζωή ξυπνούσε κι «έπιανε δουλειά» στις 9 το πρωί), ο Μορικόνε γεννήθηκε στη Ρώμη στις 10 Νοεμβρίου 1928 και μαθήτευσε πλάι στον τρομπετίστα πατέρα του. «Η παιδική μου ηλικία ήταν δύσκολη. Μεγάλωσα στη Ρώμη κατά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρώτα η πόλη καταλήφθηκε από τους Γερμανούς και μετά έφτασαν οι Σύμμαχοι. Μερικές φορές δεν είχαμε καν επαρκές φαγητό για όλους στην οικογένεια. Μετά το τέλος του πολέμου, ανακάλυψα τα δεινά που είχαν συμβεί αλλού και ένιωσα αρκετά τυχερός», έλεγε.

Σπούδασε κλασική μουσική και ξεκίνησε να συνθέτει το 1946, ολοκληρώνοντας πάνω από 100 κλασικά κομμάτια. Στο τέλος της δεκαετίας του 1950, θήτευσε ως επιτυχημένος ενορχηστρωτής στούντιο για την RCA όπου ενορχήστρωσε περισσότερα από 500 τραγούδια και συνεργάστηκε με μουσικούς όπως οι Πολ Ανκα, Φρανσουάζ Αρντί, Ντέμης Ρούσσος, Μίνα κ.α. Αδιαμφισβήτητα, η στιγμή που πέρασε -και αφοσιώθηκε- στην κινηματογραφική μουσική, αν και αρχικά ως ghostwriter, καθόρισε την καριέρα του.

«Η μουσική είναι απαραίτητη επειδή οι ταινίες μου θα μπορούσαν να είναι βωβά φιλμ. Η σύνθεση υπογραμμίζει τη δράση και τα συναισθήματα περισσότερο από τον ίδιο το διάλογο», δήλωνε ο Λεόνε βρίσκοντας στο πρόσωπο του Ενιο Μορικόνε τον άνθρωπο που συνδυάζοντας τη μουσική του έμπνευση, μερικές συμφωνικές αναφορές, κιθάρες μέχρι και πυροβολισμούς αποθέωσε τη γουέστερν τριλογία με την οποία άλλαξε την ιστορία του σινεμά («Για μια χούφτα δολάρια», «Μονομαχία στο Ελ Πάσο», «Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος»).

«Οσο μεγαλώνω τόσο περισσότερο άγχος έχω. Παρόλο που έχω πια περισσότερη αυτοπεποίθηση, η ανάγκη μου να κάνω τα πάντα καλύτερα και να βελτιώνω τον εαυτό μου παραμένει ισχυρή. Φαίνομαι πολύ ανήσυχος γιατί τις περισσότερες φορές είμαι. Η δουλειά μου απαιτεί τρομερή υπευθυνότητα», παραδεχόταν παρόλο που από τη δεκαετία του ’60 και την πρώτη συνάντηση με τον Σ. Λεόνε είχε ήδη καταφέρει να συνεργαστεί με τους Τζον Κάρπεντερ, Μπράιαν ντε Πάλμα, Μπάρι Λέβινσον, Ολιβερ Στόουν.

Παρεμπιπτόντως, μέσα σε όλη αυτή τη μεγαλειώδη καριέρα, ατελείωτα ήταν και τα βραβεία: πέντε υποψηφιότητες για Οσκαρ την περίοδο 1979- 2001, ένα τιμητικό Οσκαρ «για τη μαγευτική και πολυπρόσωπη συνεισφορά του στην τέχνη της μουσικής για ταινίες» το 2007, ένα χρυσό αγαλματίδιο που με τόση καθυστέρηση του έδωσε η Ακαδημία για την Καλύτερη Πρωτότυπη Μουσική για το γουέστερν «Μισητοί Οκτώ» (2016) του Κουέντιν Ταραντίνο, τρία βραβεία Γκράμι, τρεις Χρυσές Σφαίρες, έξι BAFTA, δυο Βραβεία Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, ένα τιμητικό Χρυσό Λέοντα κ.ά.

«Ολοι μας θα πεθάνουμε. Δεν φοβάμαι ιδιαίτερα γι’ αυτό», είχε πει πριν από μερικά χρόνια στην «Γκάρντιαν». «Αυτό που με τρομάζει πραγματικά είναι ότι αν φύγω πριν από τη γυναίκα μου θα την αφήσω μόνη και το αντίστροφο. Το ιδανικό θα ήταν να πεθάνουμε μαζί». Δεν έγινε όπως θα ήθελε. Και τώρα η Μαρία, η Ιταλία, ολόκληρος ο κόσμος της μουσικής και του κινηματογράφου πρέπει να μάθουν πως να ζουν χωρίς το μαγικό του άγγιγμα...