Oι αδαείς θεατές και ο Στόπαρντ

Γέμισε ο τόπος κουίζ στην Αγγλία. «Γίναμε άραγε υπερβολικά αδαείς για τον Τομ Στόπαρντ;», «Πόσο καλά γνωρίζετε τα διακειμενικά μοτίβα του Στόπαρντ;»

Το πρώτο (της Telegraph) σχετικά δύσκολο, το δεύτερο (του BBC) βατό. Οι ερωτήσεις κάνουν φύλλο και φτερό τα έργα του: ήρωες, θέματα, φράσεις.

Φέτος είναι, βέβαια, η μεγάλη χρονιά της επιστροφής του σημαντικότερου εν ζωή Βρετανού θεατρικού συγγραφέα στη σκηνή (μετά το «Rock 'n' Roll» του 2006), και ειδικότερα στο Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας.

Είχε να του δώσει έργο από το 2002 και την τριλογία «The Coast of Utopia». Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι με το νέο έργο του Στόπαρντ, «The Hard Problem», αποχαιρετά το Εθνικό ο επί δώδεκα χρόνια διευθυντής του, σερ Νίκολας Χάιτνερ.

Δεν είναι, πάντως, τιμητική, η αφορμή των κουίζ. Κάθε άλλο. Εχουν μια ειρωνεία για την οποία μάλλον πήγε γυρεύοντας ο 77χρονος Στόπαρντ.

Συμμετέχοντας σε συζήτηση με το κοινό, μία από τις τρεις με τις οποίες πλαισιώνεται η παράσταση του Εθνικού, ο συγγραφέας αποκάλυψε ότι μία από τις πιο εκνευριστικές πλευρές της δουλειάς του είναι όταν αναγκάζεται να ξεφορτωθεί αστεία που το κοινό δεν θα καταλάβει.

«Σπανίως καταφέρνεις να συνδεθείς με τους θεατές όταν κρατάς το έργο στο υψηλό επίπεδο που θέλεις. Μία μόνο βαθμίδα να ανέβεις στις αναφορές και στους υπαινιγμούς σου, και χάνεις το ένα όγδοο των θεατών».

Ο σερ Τομ Στόπαρντ έδωσε και παραδείγματα. Αναγκάστηκε να αλλάξει τρεις φορές μία σκηνή τού «The Hard Problem» στη διάρκεια των previews για να γίνει, επιτέλους, κατανοητή από τους θεατές μια νύξη του.

«Πρέπει να ομολογήσω ότι είχα απολύτως άδικο όταν νόμιζα ότι το κοινό θα με καταλάβει. Πραγματικά αγανακτώ». Τα πράγματα χειροτερεύουν στο θέατρο, πιστεύει. Σ

το «Travesties» είχε μια αναφορά στην Γκόνεριλ, τη μεγαλύτερη από τις τρεις κόρες του Βασιλιά Λιρ, αυτή που μαζί με τη Ρίγκαν συνωμοτούν για να τον γυμνώσουν από κάθε εξουσία.

«Το 1974 όλοι οι θεατές ήξεραν ποια είναι η Γκόνεριλ και γελούσαν με το αστείο μου.

Το 1990, που το ίδιο έργο ξανανέβηκε, ούτε οι μισοί δεν έπιασαν τι θέλω να πω», είπε.

Οι σεξπιρικές γνώσεις των Αγγλων δεν θα έλυναν, όμως, τελείως το πρόβλημα επαφής του μέγα Στόπαρντ μαζί τους.

Ολα τα έργα του χειρίζονται σοβαρά φιλοσοφικά θέματα και βρίθουν αναφορών σε τέχνη, ιστορία, επιστήμη, αλλά... και ροκ μουσική.

Δύο μόνο παραδείγματα. Στο «Travesties» πρωταγωνιστούν ο Τζόις, ο Τζαρά και ο Λένιν.

Στο σουπερδιάσημο «Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί», που έγινε καταπληκτική ταινία από τον ίδιο, αλλά και παίζεται αυτή την εποχή στο θέατρο «Επι Κολωνώ», ήρωες είναι τα δύο τσιράκια που προσκολλώνται στον Αμλετ για να τον κατασκοπεύουν. Μικροί, αλλά ενδιαφέροντες σεξπιρικοί ρόλοι, που ο Στόπαρντ αναβάθμισε και πέρασε στη θεατρική ιστορία.

Πώς τα πάει, λοιπόν, το νέο του έργο; Οι κριτικές για το «The Hard Problem» ήταν μπερδεμένες.

Καμία εφημερίδα δεν έδωσε στην παράσταση του Χάιτνερ πέντε αστεράκια.

Αλλες, όπως η «Γκάρντιαν», δηλαδή ο Μπίλινγκτον, βρήκαν το έργο «ερεθιστικό, αν και κάποιες φορές υπερφορτωμένο με πληροφορίες» ή κατέληξαν στο ευγενικό συμπέρασμα, όπως ο «Iντιπέντεντ», ότι «δονείται από σύνθετες ιδέες, αλλά σχεδόν ποτέ δεν γίνεται συναρπαστικό θέατρο». Και, φυσικά, η «Telegraph» το απέρριψε σαν «μεγάλη απογοήτευση».

Αυτή τη φορά ο Στόπαρντ ασχολείται με το θέμα της ανθρώπινης συνείδησης. Πώς δημιουργείται; Είναι η ανθρώπινη ταυτότητα αποτέλεσμα μόνο των νευρικών κυττάρων ή υπάρχει μέσα μας κάτι που λέγεται αλτρουισμός και καλοσύνη και δεν εξαρτάται από βιολογικούς μηχανισμούς;

Η ηρωίδα του έργου, η Χίλαρι (την ερμηνεύει η ανερχόμενη Ολίβια Βάιναλ), μια νεαρή ψυχολόγος, ξεκινά έρευνα και πειράματα πάνω στα ανθρώπινα κίνητρα, σε μεγάλο ινστιτούτο νευρολογίας.

Δυο πράγματα τη διαχωρίζουν από τους κυνικούς συναδέλφους της: πιστεύει στον Θεό και κρύβει βαθιά μέσα της μια πληγή - όταν ήταν 15 χρονώ απέκτησε παιδί και το έδωσε για υιοθεσία.

«Παρ' όλη τη φήμη του ως εγκεφαλικού συγγραφέα, ο Στόπαρντ τελικά πιστεύει στη δύναμη του παραλόγου», καταλήγει ο Μπίλινγκτον.