Είμαι κι εγώ Charlie;

Και βέβαια είμαι Charlie. Ποιος δεν θα ήταν, όταν αυτό που επιχειρήθηκε με το χτύπημα στο έντυπο ήταν να πληγεί η ελευθερία του λόγου; Είμαι Charlie, γιατί το «Charlie Hebdo», ένα περιθωριακό, μικρής -και τελευταία όχι και τόσο μικρής- κυκλοφορίας εβδομαδιαίο σατιρικό φύλλο, έδωσε τα τελευταία πενήντα χρόνια ώθηση στον πιο καταλυτικό ίσως τρόπο ανάγνωσης και ερμηνείας αυτών που συμβαίνουν γύρω μας: τη σάτιρα.

Δεν είναι κάτι καινούργιο η σάτιρα, δεν την επινόησαν οι μια χούφτα Γάλλοι που δημιούργησαν το «Hara-kiri» και στη συνέχεια το «Charlie Hebdo». Αυτοί, όμως, κάτι με τους διωγμούς από τον Ντε Γκολ και τους γκολικούς, κάτι με τον Μάη του ‘68, κάτι με το δικό τους κέφι και το αναμφισβήτητο ταλέντο τους, δημιούργησαν τελικά τη σχολή τους. Βαθιά, εμπεριστατωμένη και πολύπλευρη ανάλυση της πραγματικότητας – των πολιτικών εξελίξεων, των διεθνών συγκρούσεων. Αποτύπωση της ανάλυσης σε ένα σκίτσο που σχολιάζει καυστικά το γεγονός. Γέλιο, καταλυτικό γέλιο που χαλαρώνει. Και τελικά σκέψη: γιατί ξεκαρδίστηκα μ’ αυτό που είδα;

Είναι επίσης ο αυτοσαρκασμός. Ως διανοούμενοι της Αριστεράς, οι δημιουργοί του «Charlie Hebdo» αυτοσαρκάζονται. Αυτό βάζει σε προβληματισμό και καταλήγει να λύσει αγκυλώσεις του αριστερού «καθωσπρεπισμού», δίνοντας την ελευθερία για να ξεπεραστούν τα όρια – να προχωρήσει η σκέψη ένα βήμα παραπέρα. Ως οικογενειάρχες και στυλοβάτες της κρατούσας τάξης αυτοσαρκάζονται επίσης οι δημιουργοί του «Charlie Hebdo». Και γίνονται προκλητικοί, γιατί η πρόκληση κινητοποιεί τις κοιμισμένες συνειδήσεις. Η σάτιρά τους στρέφεται ενάντια σε όλες τις ακρότητες.

Ομως δεν απελευθερώνονται όλοι χάρη στη σάτιρα· αντίθετα, οι περισσότεροι δεν την αντέχουν καθόλου. Δεν είναι τυχαίο που το περιοδικό κατά καιρούς συκοφαντήθηκε και καταδιώχτηκε από πολλούς: δεξιούς, αριστερούς, χριστιανούς, ισλαμιστές, άντρες, γυναίκες. Πολλοί από αυτούς, από την Τετάρτη που έγινε το μακελειό στα γραφεία του, ένωσαν τη φωνή τους για να καταδικάσουν τους δολοφόνους. Δυνατά-δυνατά μίλησαν για την ελευθερία και τη δημοκρατία, για το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης και εξέφρασαν τον αποτροπιασμό τους για τη λογοκρισία και για τον εκφοβισμό. Λίγο πιο χαμηλόφωνα, όμως, μέσα στο κύμα της συγκίνησης, μερικοί άρθρωσαν τον απάνθρωπο λόγο τους υπέρ των ρατσιστικών διαφοροποιήσεων και γενικεύσεων, κατά των μεταναστών από τις ισλαμικές χώρες (αλλά και από άλλες, χτυπώντας με έναν σμπάρο πολλά τρυγόνια). Ποντάρισαν στον φόβο, για να βουλιάξουν τους φιλήσυχους πολίτες (braves gens = καλοί άνθρωποι στα γαλλικά, μια έννοια που αντί να είναι αυτονόητος τίτλος τιμής γίνεται όλο και περισσότερο υποτιμητική) στο τέλμα της εθνικής και θρησκευτικής απομόνωσης, «για την ασφάλειά τους». Η Μαρίν Λεπέν εμφανίζεται δικαιωμένη και «στοχαστική» στη Γαλλία, οι PEGIDA ξεσαλώνουν στη Γερμανία. Οι δικοί μας εδώ δεν διστάζουν να χύσουν τη ρατσιστική τους χολή στο ποτάμι του προεκλογικού τους αγώνα.

Οπότε, δεν είμαι Charlie αν πρόκειται το όνομά μου -και πολύ περισσότερο το αίμα των σκοτωμένων- να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι για να ξεσπαθώσουν οι μισαλλόδοξοι. Δεν πιστεύω ότι όλοι οι μουσουλμάνοι είναι τρομοκράτες, όπως δεν πιστεύω ότι όλοι οι χριστιανοί είναι υποκριτές, όλοι οι Εβραίοι είναι σιωνιστές, όλοι οι μετανάστες κλέφτες, όλες οι γυναίκες πουτάνες. Δεν πιστεύω στον θρησκευτικό φανατισμό και στις διακρίσεις. Αν μπορούσαν τα κόκαλα να τρίξουν, θα έτριζαν τα κόκαλα του Καμπί, του Τινιούς, του Βολίνσκι, του Σαρμπ, βλέποντας το έργο τους να χρησιμοποιείται σαν εργαλείο σε μια ρατσιστική, ξενοφοβική προπαγάνδα με θρησκευτικό μανδύα. Δεν είμαι Charlie για να παρελαύνω στους δρόμους της Ευρώπης μαζί με φανατικά φασιστοειδή σαν αυτά που δολοφόνησαν το «Charlie Hebdo». Μόνο ως «πνεύμα ηλίθιο και κακό» θέλω να είμαι Charlie, να ξεκαρδίζομαι στα γέλια τρυπώνοντας στις συνειδήσεις και ανατρέποντας κάθε τι που οδηγεί στη λογοκρισία και την αυτολογοκρισία, στην ανελευθερία και στην αποβλάκωση.