Από τότε που ο κόσμος συγκλονίστηκε από την πιο βίαιη οικονομική κρίση των τελευταίων ογδόντα χρόνων, δεν έχουν πάψει τα παράπονα και οι διαμαρτυρίες για τον ρόλο που έπαιξαν στην κρίση οι περίπου πενήντα φορολογικοί παράδεισοι (ακόμη και ο αριθμός τους είναι αμφισβητούμενος) που υπάρχουν στον κόσμο, οι οποίοι -παραθέτω απόσπασμα από απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου- «παρακινούν στη φοροδιαφυγή, τη φορολογική απάτη και τη φυγή των κεφαλαίων».
Ας δούμε όμως τις διαστάσεις του πιο φοβερού φαινομένου που κρύβεται πίσω από τους φορολογικούς παραδείσους. Που δεν είναι βέβαια μόνο η γιγάντια φοροδιαφυγή, αλλά είναι και η διεθνής εγκληματικότητα. Το ένα πέμπτο του συνόλου του ακαθάριστου παγκόσμιου προϊόντος είναι το εγκληματικό ακαθάριστο προϊόν.
Περί τίνος πρόκειται; Πρόκειται για τα πάντα: ναρκωτικά, οικονομικές απάτες, απαγωγές, εκμετάλλευση της πορνείας, παράνομη διακίνηση προσφύγων, έργων τέχνης, προστατευόμενων ειδών, ανθρώπινων οργάνων κ.λπ. Το προϊόν αυτού του πελώριου επιχειρηματικού τζίρου χρειάζεται προφανώς ανακύκλωση. Αυτή την ανακύκλωση του εξασφαλίζει η ανωνυμία των φορολογικών παραδείσων, οι οποίοι αποφεύγουν κάθε σοβαρή πληροφόρηση. Υπολογίζεται ότι η ετήσια ανακύκλωση βρόμικου χρήματος ανέρχεται στα 600 δισεκατομμύρια δολάρια.
Ο επιχειρηματικός τζίρος των φορολογικών παραδείσων είναι της τάξης των 1,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι εταιρείες offshore που υπάρχουν στους φορολογικούς παραδείσους είναι 680.000. Οι επισήμως δηλωμένες τράπεζες μέσω των θυγατρικών τους είναι 10.000. Υπάρχουν όμως και παράλληλα τραπεζικά συστήματα που λειτουργούν εντελώς έξω από το επίσημο σύστημα και αποφεύγουν τόσο τις τυπικές υποχρεώσεις όσο και τα συνήθη εργαλεία εποπτείας και ελέγχου των αρμόδιων αρχών.
Η Αγγλία είναι αναμφίβολα η μητέρα όλων των φορολογικών παραδείσων. Ο βρετανικός χρηματοπιστωτικός τομέας κυριαρχεί σε περισσότερους από 20 φορολογικούς παραδείσους του αρχιπελάγους των offshore, από τα μακρινά νησιά Καϊμάν ώς την πολύ κοντινή νήσο του Μαν. Και είναι πολύ διδακτικό να διαπιστώνουμε πως στις παθιασμένες καταγγελίες του Μπλερ εναντίον της τρομοκρατίας, τον πόλεμο κατά της οποίας όριζε ως τον πόλεμο του αιώνα, αντιστοιχούσε το βρετανικό προτεκτοράτο των 20 φορολογικών παραδείσων που τη χρηματοδοτούσαν.
Η πολιτική υποκρισία στο θέμα της διεθνούς εγκληματικότητας δεν είναι ωστόσο μια βρετανική αποκλειστικότητα. Δεν την αποφεύγει σίγουρα ούτε και ο θεσμός ο οποίος περισσότερο από κάθε άλλον στον κόσμο σχετίζεται με τον παράδεισο: η Καθολική Εκκλησία. Στο Βατικανό λειτουργεί μία από τις πιο μυστηριώδεις τράπεζες στον κόσμο, το Istituto delle Opere di Religione (Ior). Η Καθολική Εκκλησία αναπτύσσει οικονομική δραστηριότητα όχι μόνο σε συνθήκες ολικής απουσίας ελέγχων, αλλά και εξαιρετικών φορολογικών προνομίων.
Ας έλθουμε όμως στην υποτιθέμενη κινητοποίηση του πολιτικού κόσμου εναντίον των φορολογικών παραδείσων: μεγάλα λόγια μέσα σε μια θάλασσα υποκρισίας. Αν οι κυβερνήσεις είχαν την πρόθεση να εξαλείψουν αυτή τη μάστιγα θα μπορούσαν να το κάνουν μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες, με την πλήρη και αυστηρά επιτηρούμενη κατάργηση του τραπεζικού μυστικού.
Δεν μπορούν όμως επειδή η εγκληματικότητα είναι αναπόσπαστο τμήμα της διαδικασίας καπιταλιστικής συσσώρευσης. Προφανώς όχι το πιο σημαντικό, αλλά σε κάθε περίπτωση καθοριστικό. Είναι ένα οργανικό στοιχείο της παγκόσμιας αγοράς. Μπορεί κανείς να πει ότι πάντοτε ήταν. Το νέο στοιχείο αυτών των τελευταίων δεκαετιών είναι ότι η αναπόφευκτη παρουσία της εγκληματικότητας μεγαλώνει όλο και περισσότερο.
Η αύξηση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην παγκοσμιοποίηση, η οποία διεύρυνε πάρα πολύ τις διαστάσεις της εγκληματικής δραστηριότητας και προκάλεσε, με την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων, ένα αυξανόμενο ρήγμα ανάμεσα στην αγορά, που έγινε παγκόσμια, και στην πολιτική διακυβέρνηση, που παρέμεινε τοπική παρά τις όποιες προσπάθειες «συντονισμού». Σε αυτό το ρήγμα εντάσσονται οι ελεύθερες ζώνες που εξασφαλίζουν στον παγκόσμιο καπιταλισμό προστασία από τη φορολόγηση και κάλυψη από κάθε προσπάθεια ελέγχου.
Συμπερασματικά, τρεις αλήθειες φαίνονται αδιαμφισβήτητες. Η πρώτη: η διακηρυγμένη στράτευση των δημοκρατικών κυβερνήσεων εναντίον των φορολογικών παραδείσων είναι ένα ψεύδος. Θα αρκούσε η πραγματική κατάργηση του τραπεζικού μυστικού για να τους αχρηστεύσει. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να το επιτρέψουν, γιατί σε αυτή την περίπτωση θα έκαιγαν ένα σημαντικό τμήμα της καπιταλιστικής συσσώρευσης.
Η δεύτερη: η ελεύθερη (και μυστική) κίνηση των κεφαλαίων είναι ταυτόχρονα πηγή δύο αντιφατικών αποτελεσμάτων. Από τη μια μεριά αυτή κινητοποιεί σημαντικούς πόρους που επιτρέπουν την έξοδο εκατομμυρίων ανθρώπων από την αθλιότητα. Από την άλλη παραδίδει άλλους σημαντικούς πόρους στα χέρια της οργανωμένης παγκόσμιας εγκληματικότητας. Η τρίτη: αυτή η αντίφαση δεν θα μπορέσει να εξαλειφθεί όσο θα υπάρχει ένα ρήγμα ανάμεσα στην ελευθερία των αγορών και στην πολιτική κυριαρχία σε παγκόσμιο επίπεδο.
*Το άρθρο αυτό του Ιταλού οικονομολόγου Τζόρτζιο Ρούφολο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «L’ Espresso»
Επιμέλεια-μετάφραση: Θανάσης Γιαλκέτσης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας