Λιτότητα κηρύσσει και πάλι το ΔΝΤ

Δημοσιονομική προσαρμογή -το φάρμακο που συνταγογραφεί εδώ και χρόνια «διά πάσαν νόσον…» και που για τον περισσότερο κόσμο σημαίνει σε απλά ελληνικά «σφίξιμο και λιτότητα»- προτείνει και αυτήν τη φορά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προς τις κυβερνήσεις της υφηλίου για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών προκλήσεων που αναδύονται στην εποχή Τραμπ.

Στην έκθεση του Fiscal Monitor, που έδωσε χθες στη δημοσιότητα το Ταμείο, τονίζει ότι οι μεγάλες αλλαγές πολιτικής που βρίσκονται σε εξέλιξη έχουν εντείνει την παγκόσμια αβεβαιότητα. Οι αλλεπάλληλες ανακοινώσεις δασμών από τις ΗΠΑ και αντιποίνων από τις άλλες χώρες έχουν αυξήσει την αστάθεια στις κεφαλαιαγορές, έχουν περιορίσει τις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης και εκτοξεύσει τους κινδύνους. Ολα αυτά συμβαίνουν, ενώ τα επίπεδα του δημόσιου χρέους αυξάνονται σχεδόν παντού στην υφήλιο και τα ήδη τεντωμένα δημοσιονομικά μεγέθη στρεσάρονται ακόμη περισσότερο από νέες και μόνιμες αυξήσεις δαπανών μεταξύ των οποίων και για άμυνα. Το δυσμενές δημοσιονομικό τοπίο περιπλέκει ακόμη πιο πολύ η αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων στις μεγάλες οικονομίες και η διεύρυνση των σπρεντ στις αναδυόμενες χώρες.

Υπό αυτές τις συνθήκες το Ταμείο αναμένει αύξηση του παγκόσμιου δημόσιου χρέους φέτος κατά 2,8% -υπερδιπλάσια αυτής που εκτιμούσε πέρυσι- πάνω από το 95% του ΑΕΠ. Εκτιμά ότι πάνω από το 1/3 των χωρών της υφηλίου θα δουν το χρέος τους να αυξάνεται φέτος σε σχέση με το 2024. Αθροιστικά αυτές οι οικονομίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 75% του παγκόσμιου ΑΕΠ και μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι δυο μεγαλύτερες της υφηλίου (ΗΠΑ και Κίνα) αλλά και οι Αυστραλία, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Ινδονησία, Ιταλία, Μεξικό, Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Νότια Αφρική και Ηνωμένο Βασίλειο.

Η ανοδική τάση είναι πιθανό να συνεχιστεί ανεβάζοντας το δημόσιο χρέος ώς το τέλος της δεκαετίας κοντά στο 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ, υψηλότερα από το ανώτατο επίπεδο στο οποίο αυτό διαμορφώθηκε κατά την κορύφωση της πανδημίας. Η έκθεση υπογραμμίζει μάλιστα ότι σε ένα εξαιρετικά δυσμενές σενάριο για εμπόριο, οικονομία και αγορές, το παγκόσμιο δημόσιο χρέος θα μπορούσε να εκτιναχθεί ώς το 2027 σε περίπου 117% του ΑΕΠ, επίπεδο που έχει να σημειωθεί από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το ΔΝΤ πιστεύει ότι σε αυτό το αβέβαιο και προκλητικό τοπίο ότι οι χώρες θα πρέπει πρώτα και κύρια να βάλουν σε τάξη το δικό τους δημοσιονομικό σπίτι. Η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στη μείωση του δημόσιου χρέους, τη δημιουργία και τη διεύρυνση των αποθεμάτων ασφαλείας για την αντιμετώπιση των πιέσεων στις δαπάνες εν μέσω ασθενέστερων προοπτικών ανάπτυξης και υψηλότερου κόστους χρηματοδότησης. Η σταδιακή δημοσιονομική προσαρμογή, εντός ενός αξιόπιστου μεσοπρόθεσμου πλαισίου, είναι αναγκαία στις περισσότερες χώρες, προειδοποιεί. Κλειδί αποτελεί η εξεύρεση της σωστής ισορροπίας μεταξύ της προσαρμογής και της υποστήριξης της οικονομικής ανάπτυξης, προσαρμοσμένης στη μοναδική κατάσταση κάθε χώρας, στους διαθέσιμους πόρους και τις γενικές οικονομικές συνθήκες.

Οι χώρες με περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο θα πρέπει να εστιάσουν στις δαπάνες εφαρμόζοντας σταδιακά και αξιόπιστα σχέδια εξυγίανσής τους και να επιτρέψουν την πλήρη και αποτελεσματική λειτουργία αυτόματων σταθεροποιητών όπως τα επιδόματα ανεργίας. Τυχόν νέες ανάγκες δαπανών θα πρέπει να αντισταθμιστούν με περικοπές δαπανών αλλού ή νέα έσοδα.

Από την άλλη πλευρά, όσες χώρες έχουν περιθώριο δημοσιονομικών ελιγμών μπορούν να αξιοποιήσουν αυτόν τον χώρο μέσα σε καλά καθορισμένα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια. Οι διαθέσιμοι πόροι είναι σημαντικό να χρησιμοποιούνται με σύνεση στο πλαίσιο σαφώς καθορισμένων μεσοπρόθεσμων σχεδίων. Η δημοσιονομική στήριξη για τις επιχειρήσεις και τις κοινότητες που επηρεάζονται από σοβαρές εμπορικές μετατοπίσεις θα πρέπει να είναι προσωρινή και στοχευμένη, με ιδιαίτερη έμφαση στη διαφάνεια και την αποτελεσματική διαχείριση του κόστους.

Γενικότερα, οι προηγμένες οικονομίες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν ζητήματα που σχετίζονται με τη γήρανση του πληθυσμού θέτοντας εκ νέου προτεραιότητες στις δαπάνες, προωθώντας τις μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις και την υγειονομική περίθαλψη και διευρύνοντας τη φορολογική βάση. Ειδικά για τις ΗΠΑ απαιτείται ουσιαστική δημοσιονομική προσαρμογή έτσι ώστε να τεθεί το δημόσιο χρέος σε μια αποφασιστική πτωτική πορεία, κάτι που θα απαιτήσει την οικοδόμηση κοινωνικής συναίνεσης για την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων δημοσιονομικών ανισορροπιών.

Επίσης οι χώρες που αντιμετωπίζουν νέες ανάγκες δαπανών, ιδίως στον τομέα της άμυνας, πρέπει να επιδείξουν δέσμευση στη διατήρηση της ακεραιότητας των δικών τους δημοσιονομικών κανόνων διασφαλίζοντας παράλληλα τη διαφάνεια. Οποιαδήποτε μόνιμη αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών για επενδύσεις και άμυνα πρέπει να συνοδεύεται από ενισχυμένη αποδοτικότητα δαπανών, ενισχυμένα συστήματα προμηθειών και βελτιωμένο πολυετή δημοσιονομικό σχεδιασμό και μακροοικονομικές προβλέψεις για τη διασφάλιση ρεαλιστικών εκτιμήσεων των επιπτώσεών τους στην οικονομική ανάπτυξη και τις δημοσιονομικές θέσεις. Επιπλέον, αυτές οι αυξημένες δαπάνες θα πρέπει να υποστηρίζονται από αξιόπιστα και λεπτομερή σχέδια χρηματοδότησης. Για τις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους, η έγκαιρη αναδιάρθρωση και οι συντονισμένες προσπάθειες για την άντληση χρηματοδότησης με ευνοϊκούς όρους είναι ουσιαστικής σημασίας, ιδίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες χαμηλού εισοδήματος.

Ο πιο καλός ο… μαθητής

Αντανακλώντας τις εκτιμήσεις που παρουσιάστηκαν πριν από μερικές εβδομάδες στο πλαίσιο της έκθεσης του «άρθρου 4» για τη χώρα μας, το ΔΝΤ προβλέπει αποκλιμάκωση του δημόσιου χρέους από 142,2% του ΑΕΠ φέτος στο 131,4% του ΑΕΠ το 2027 και στο 125,1% το 2030. Υπολογίζει δε ότι θα βρεθεί στο 125,1% του ΑΕΠ το 2030. Για το δημόσιο έλλειμμα προβλέπει μείωσή του στο 0,5% του ΑΕΠ φέτος και οριακή αύξηση στη συνέχεια, στο 0,6% τη διετία 2026-27 και το 0,8% ώς το 2030. Το πρωτογενές πλεόνασμα θα κινηθεί σε αυτό το διάστημα μεταξύ 2,3% και 2,4% του ΑΕΠ.