Πόλωση και κοινό έδαφος

Αν υπάρχει κάτι που μας βρίσκει όλους σύμφωνους είναι ότι στην πολιτική ζωή σήμερα η πόλωση έχει φτάσει στα άκρα. Φυσικά η πόλωση αποτελεί μόνιμο χαρακτηριστικό του δικομματισμού, αλλά τα τελευταία χρόνια, με τη χώρα να βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου, το χάσμα ανάμεσα στους αντίδικους φαίνεται αγεφύρωτο. Ασπρο ο ένας, μαύρο ο άλλος.

Αν όμως δεν μείνουμε σε ό,τι φαίνεται, δηλαδή δεν πάρουμε τοις μετρητοίς το καθημερινό ξεκατίνιασμα μέσω κομματικών ανακοινώσεων που παίζουν στα βραδινά δελτία κι αν το ψάξουμε καλύτερα ίσως βρούμε κάπου βαθιά την εξής αναπάντεχη σύμπτωση απόψεων: και οι μεν και οι δε ταυτίζουν το κοινωνικό κράτος με το πελατειακό.

Για τους νεοφιλελεύθερους τα πράγματα είναι σχετικώς απλά. Το κοινωνικό κράτος και κατ’ επέκταση ο δημόσιος τομέας οδηγούν νομοτελειακά στον κρατισμό και τη διαφθορά του πελατειασμού. Ή αλλιώς, δεν πρόκειται για λάθη ή δυσλειτουργίες που θα μπορούσαν να αποφευχθούν ή να διορθωθούν επειδή η κατάργηση του ανταγωνισμού γεννάει την ανικανότητα, την αδιαφορία, την κακοδιαχείριση και την εξυπηρέτηση της κομματικής πελατείας.

Στη δική μας περίπτωση πάντως οι εγχώριοι νεοφιλελεύθεροι σπανίως αναλώνονται σε θεωρητικές συζητήσεις και δυσνόητες αφαιρέσεις περί «νομοτέλειας» και περί «φύσεως» του Δημοσίου γιατί μπορούν να δείξουν με το δάχτυλο μια πραγματικότητα που όλοι λίγο-πολύ γνωρίζουμε: στην Ελλάδα, αυτό το μικρό και καχεκτικό κοινωνικό κράτος που φτιάξαμε, έχει επισκιαστεί από τη γενική ανυποληψία του Δημοσίου, εφόσον οι κερδισμένοι είναι πρωτίστως κάποιοι μεγαλοεπιχειρηματίες που ευνοούνται από την εκάστοτε κυβέρνηση και κατά δεύτερο λόγο όσοι εργάζονται σε αυτό. Πολλοί εκ των οποίων, παρά τις ριζοσπαστικές μεγαλοστομίες περί Δημοσίου, το έχουν ουσιαστικά ιδιωτικοποιήσει προς δικό τους όφελος.

Δεν αναφέρομαι μόνο στις περιπτώσεις διαφθοράς, αλλά στους διορισμούς και τις προαγωγές με κομματικά σημειώματα, τους εσωτερικούς κανονισμούς που καθιστούν τον όποιον έλεγχο σχεδόν αδύνατο, διάφορα προνόμια που οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα δεν τολμούν ούτε να ονειρευτούν και άλλα πολλά που όλοι γνωρίζουμε. Δυστυχώς είναι πολύ εύκολο για τους νεοφιλελεύθερους να ισχυριστούν ότι αυτό είναι το Δημόσιο και όχι η αλληλεγγύη, η προστασία των αδυνάτων, η αίσθηση του δικαίου που δεν επιτρέπει την αναπαραγωγή της ανισότητας, η έννοια του δημόσιου αγαθού.

Για να περάσουμε τώρα στην απέναντι ιδεολογική όχθη, η Αριστερά διακηρύσσει σε όλους τους τόνους ότι θα υπερασπιστεί το κοινωνικό κράτος, αλλά στην πράξη υπερασπίζεται και το πελατειακό, εφόσον απορρίπτει κάθε προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι γνωστές παθογένειές του. Συχνά και δικαίως διαμαρτύρεται για τις σκανδαλώδεις σχέσεις των κυβερνώντων με τα μεγάλα συμφέροντα που ξεκοκαλίζουν το μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας, αλλά αποφεύγει συστηματικά να μιλήσει για τις δυσλειτουργίες του Δημοσίου που οφείλονται σε εργαζομένους.

Για παράδειγμα, στον ΣΥΡΙΖΑ σίγουρα θα είχαν ακούσει ότι κάποιοι εφοριακοί τα «έπιαναν». Θα περίμενε λοιπόν κανείς, έτσι για να δείξουν ότι έχουν συναίσθηση του προβλήματος, να στείλουν δυο-τρεις έξω από μια ΔΟΥ με ένα πανό που να λέει «Επιτέλους, μαζέψτε τους φόρους!». Αυτό ουδέποτε έγινε.

Πριν από την κρίση, γιατί οι εφοριακοί είναι «εργαζόμενοι», άρα δικοί μας. Μετά την κρίση και με τους απογοητευμένους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ να πυκνώνουν τις τάξεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς και τους τέως «πράσινους» βουλευτές να έχουν καταλάβει ένα σεβαστό κομμάτι από τα έδρανα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο νέος διογκωμένος ΣΥΡΙΖΑ, ακολουθώντας τη βασική αρχή του λαϊκισμού, ότι δηλαδή για όλα ευθύνονται οι ισχυροί και σε όλα έχουν δίκιο οι ανίσχυροι, υπερασπίζεται μεν το Δημόσιο, ενώ ταυτόχρονα κάνει τα πάντα για να μην αλλάξουν οι δομές και οι πρακτικές του κράτους που δημιουργήθηκαν για να εξυπηρετήσουν το πελατειακό σύστημα.

Ολα αυτά σημαίνουν ότι νεοφιλελεύθεροι και ριζοσπάστες μπορεί να ξεκινούν από διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες, μπορεί οι απώτεροι στόχοι τους να είναι εκ διαμέτρου αντίθετοι, αλλά στο σημείο αυτό συμπίπτουν. Οι μεν ταυτίζουν το σοσιαλδημοκρατικό κράτος πρόνοιας με το κακέκτυπο το ελληνικού πελατειασμού για να το ξηλώσουν, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στην αχαλίνωτη επιχειρηματικότητα, ενώ οι δε, αποδεχόμενοι την ταύτιση κοινωνικού-πελατειακού, επικαλούνται το πρώτο για να διατηρήσουν και το δεύτερο.

Γι’ αυτό δεν έχουν δείξει καμιά προθυμία να εξυγιάνουν το αμαρτωλό πελατειακό κράτος. Και τα όσα κατά καιρούς λέγονται περί λαθών κλπ. αποτελούν άλλοθι «σοβαρότητας» και χάνονται μέσα στη γενικευμένη αγωνιστικότητα που υποδέχεται στις τάξεις της πολλούς από τους υπαίτιους της κρίσης.

Ας μην ξεχνάμε ότι μεγάλο μέρος των προσκείμενων στον ΣΥΡΙΖΑ είναι ακριβώς εκείνοι που έχασαν τα προνόμια που τους είχε παραχωρήσει ο επάρατος δικομματισμός. Προφανώς, ενώ πλησιάζουν οι εκλογές, μαζεύουμε ψήφους, δεν διώχνουμε.

Συμπερασματικά, οι νεοφιλελεύθεροι και οι ριζοσπάστες μπορεί να διαφωνούν στα πάντα, αλλά αμφότεροι έχουν αποκλείσει εξ ορισμού το ενδεχόμενο να φτιάξουμε και στην Ελλάδα ένα λειτουργικό κράτος, στο οποίο δεν θα κυριαρχούν τα μεγάλα συμφέροντα που παίζουν με σημαδεμένη τράπουλα, αλλά μια όντως υγιής επιχειρηματικότητα, και όπου το ζητούμενο θα είναι η προστασία του δημόσιου αγαθού και όχι τα συμφέροντα όσων διορίστηκαν στο Δημόσιο.