Τα τελευταία πέντε χρόνια τα Πανεπιστήμια, λόγω της κατά 75% μείωσης του προϋπολογισμού τους, των αρνητικών συνεπειών από τη διαθεσιμότητα των διοικητικών υπαλλήλων, της ακαδημαϊκής εμπλοκής από τις νεωτερικές πρωτοβουλίες του υπουργείου Παιδείας (π.χ. μετεγγραφές) και τη μηδενική σχεδόν χρηματοδότηση της έρευνας, βιώνουν μια συνεχώς αυξανόμενη απορρύθμιση, η οποία πλέον προκαλεί νομοτελειακά αδυναμία λειτουργίας τους. Αυτή η ζοφερή πραγματικότητα έχει οδηγήσει για πρώτη φορά μετά τη Μεταπολίτευση την ακαδημαϊκή κοινότητα (εκπαιδευτικό και ερευνητικό προσωπικό, διοικητικούς και φοιτητές) σε πλήρη αποσύνθεση, με διαταραγμένες τις μεταξύ τους σχέσεις.
Σε αυτό το φοβικό, μη λειτουργικό και συχνά ανθρωποφαγικό Πανεπιστήμιο της κρίσης, η όποια αναφορά για «αριστεία», «διεθνή ανταγωνιστικότητα» και «καινοτομία» μόνο παραδοξολογία μπορεί να χαρακτηριστεί παρά ρεαλιστική κατεύθυνση. Οταν δεν έχεις πρόσβαση σε ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, θέρμανση, αναλώσιμα και αντιδραστήρια ή χαρτί υγείας, δεν μπορείς να περιμένεις τίποτα το θετικό για το μέλλον της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης. Το Πανεπιστήμιο της αριστείας, της αξιοκρατίας και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας δεν μπορεί να είναι Πανεπιστήμιο φόβου, οικονομικής ανασφάλειας και εργασιακής αβεβαιότητας.
Η πανεπιστημιακή κοινότητα, όμως, εκτός από την περιγραφή και την ανάλυση της κατάστασης, έχει και την υποχρέωση να προτείνει λύσεις διαμορφώνοντας ένα στρατηγικό σχέδιο εξόδου από την κρίση. Σχέδιο που θα πρέπει να το δημοσιοποιήσει στην κοινωνία, να το φέρει σε διαβούλευση με τις πολιτικές δυνάμεις και να το διαπραγματευτεί με την πολιτεία. Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Οι διάφορες επιμέρους ομάδες εντός του Πανεπιστημίου, δέσμιες των δικών τους επιμέρους σκοπιμοτήτων, τελικά εγκλωβίζονται στη μικρή κλίμακα αναφοράς τους.
Aνάλογα με τις σκοπιμότητες μεγεθύνονται είτε οι συχνά άστοχες παρεμβάσεις των φοιτητών και ελαχιστοποιούνται οι ευθύνες της κυβέρνησης, είτε μεγεθύνονται οι παρεμβάσεις των πρυτάνεων, είτε μεγεθύνονται οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης και ελαχιστοποιούνται οι παρεμβάσεις φοιτητών ή πρυτάνεων.
Αυτό που λείπει από την πανεπιστημιακή κοινότητα είναι η μεγάλη εικόνα. Η μεγάλη εικόνα που θα ξεπερνά τις επιμέρους σκοπιμότητες και θα παρουσιάζει την κατάσταση των Πανεπιστημίων στην αναγκαία σήμερα κλίμακα αναφοράς που δεν είναι άλλη από αυτήν της κοινωνίας.
Δυστυχώς τα Πανεπιστήμιά μας σήμερα δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες και τις προσδοκίες της κοινωνίας. Είναι φανερό ότι υπαίτιοι της κρίσης αυτής είναι πρώτα και κύρια οι κυβερνήσεις που δεν μπόρεσαν ή δεν ήθελαν να προστατεύσουν το δημόσιο αγαθό της Παιδείας από τον Αρμαγεδδώνα της οικονομικής κρίσης. Εξίσου υπεύθυνοι είναι όσοι εντός και εκτός Πανεπιστημίου βρήκαν την ευκαιρία να απαξιώσουν και να στοχοποιήσουν το δημόσιο Πανεπιστήμιο, θεωρώντας ότι το κύριο πρόβλημα είναι το μαζικό Πανεπιστήμιο και η χωρίς ταξικούς περιορισμούς εκπαίδευση, προτείνοντας έτσι ως λύση τη θεσμοθέτηση των ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Επίσης, υπαίτιοι είναι όσοι ξεχνούν την ακαδημαϊκή αποστολή, μετατρέποντας τα Πανεπιστήμια σε αρένα δευτερογενών και ανούσιων συχνά συνδικαλιστικών αντιπαραθέσεων. Υπεύθυνες είναι όμως και οι χωρίς αποφάσεις Γενικών Συνελεύσεων ομάδες φοιτητών που αναγορεύονται σε εκφραστές της φοιτητικής κοινότητας, υπακούοντας μόνο στη δική τους πολιτική σκοπιμότητα.
Τέλος, σημαντικές ευθύνες έχουν και οι διοικήσεις των Πανεπιστημίων, οι οποίες συχνά δεν μπορούν να διασφαλίσουν τη συνοχή της πανεπιστημιακής κοινότητας και την αναγκαία συνεργασία όλων.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, αντί να προσπαθήσουμε να θεραπεύσουμε τις αιτίες, εμείς συζητάμε με συγκρουσιακή διάθεση για «ανοικτό» η «κλειστό» Πανεπιστήμιο. Θεωρώ ότι το δίλημμα αυτό διαμορφώθηκε και καθιερώθηκε για να κατανεμηθούν ανισοβαρώς οι ευθύνες των επιμέρους υπαίτιων. Και εξηγούμαι.
Το δίλημμα αυτό φέρνει στο μυαλό μας συνειρμικά τους φοιτητές που θέλουν να κλείνουν τα Πανεπιστήμια, ενώ οι πανεπιστημιακοί και η κυβέρνηση προσπαθούν να τα κρατήσουν ανοικτά.
Το δίλημμα αυτό είναι έτσι διατυπωμένο ώστε να ενοχοποιούνται κυρίως όσοι παλεύουν για να μείνει ανοικτό και λειτουργικό το Πανεπιστήμιο. Τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας που παλεύουν με συμβολικές κινήσεις, ακόμη και καταλήψεις, για να αναδειχτούν τα προβλήματα δαιμονοποιούνται.
Αντίθετα, οι κυβερνήσεις που οδηγούν τα Πανεπιστήμια σε αδυναμία λειτουργίας απενοχοποιούνται, όπως και οι πρυτάνεις που κλείνουν τα Πανεπιστήμια προκαταβολικά.
Πώς ξεφεύγουμε από τα σικέ διλήμματα; Να εγκαταλείψουμε τις σκοπιμότητες. Να δούμε τη μεγάλη εικόνα στην κλίμακα της κοινωνικής μας ευθύνης. Να διαμορφωθεί ένα από τα κάτω κίνημα του συνόλου της πανεπιστημιακής κοινότητας, με στόχο το «ενεργό» σε πλήρη ακαδημαϊκή λειτουργία Πανεπιστήμιο.
Το κίνημα αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται και από μια σύμβαση «ακαδημαϊκής αξιοπρέπειας» που θα τεθεί ως αδιαπραγμάτευτη αρχή προς την κυβέρνηση. Οταν λέμε «ακαδημαϊκή αξιοπρέπεια» με «ενεργά» Πανεπιστήμια εννοούμε τη διασφάλιση των αναγκαίων κόκκινων γραμμών οικονομικής βιωσιμότητας, διοικητικής μέριμνας, ερευνητικής και εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Δηλαδή, τη διασφάλιση ότι το δημόσιο Πανεπιστήμιο θα εκπληρώσει τον κοινωνικό και ακαδημαϊκό του ρόλο.
Να μην ανεχτούμε άλλο την υποβάθμιση των σπουδών και την απαξίωση του Πανεπιστημίου.
Ας στρατευτούμε για ένα «ενεργό» Πανεπιστήμιο, μη ανεχόμενοι το Πανεπιστήμιο της αδυναμίας λειτουργίας που έρχεται, για ένα ακαδημαϊκό και όχι αγοραίο Πανεπιστήμιο, για ένα αξιοπρεπές και όχι ανασφαλές και αβέβαιο. Το οφείλουμε στα Ιδρύματα που υπηρετούμε, στους φοιτητές και φοιτήτριές μας και στην ελληνική κοινωνία.
* Καθηγητής Οικολογίας ΑΠΘ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας