Προς την τεχνοφεουδαρχία του Τραμπ

Οι ρίζες αυτής της αντεπανάστασης μπορούν να ανιχνευθούν στη δεκαετία του 1930, όταν σε αντίδραση στον Φραγκλίνο Ρούζβελτ κεφαλαιοκράτες από τη βιομηχανία και τις τράπεζες θεώρησαν την κρατική παρέμβαση υπαρξιακή απειλή. Κορυφαία ονόματα της άρχουσας τάξης, όπως ο Αλφρεντ Σλόαν (General Motors) και ο Irénée du Pont (Βιομηχανία όπλων και πυρομαχικών), ίδρυσαν τη «Λίγκα Αμερικανικής Ελευθερίας» το 1934. Σκοπός της ήταν να προαγάγει ένα μοντέλο διακυβέρνησης εμπνευσμένο από τον φασισμό, όπου οι ΗΠΑ θα κυβερνώνται σύμφωνα με ένα συντεχνιακό μη δημοκρατικό μοντέλο απορρυθμισμένης οικονομίας. Αφού απέτυχε η απόπειρα πραξικοπήματός τους, γνωστή ως Business Plot, να ανατρέψουν τον Ρούσβελτ το 1934 έστρεψαν τις προσπάθειές τους στη διείσδυση στους κρατικούς θεσμούς μέσω πολυάριθμων δεξαμενών σκέψης. Το 1943 ίδρυσαν την American Association η οποία αργότερα θα μετονομαστεί σε American Enterprise Institute (1962). Την ίδια χρονιά θα ιδρύσουν το Κέντρο Στρατηγικών Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Georgetown. Μία δεκαετία αργότερα ίδρυσαν το Heritage Foundation (1973). Αυτά τα δίκτυα, και πολλά άλλα, με επιτυχία υπέθαλψαν αφηγήσεις θυματοποίησης που συμμάχησαν με ιδεολογίες περί Λευκής Υπεροχής. Αυτό το κίνημα έθεσε τα θεμέλια της λεγόμενης «Ηθικής Πλειοψηφίας» (1979) που ιδρύθηκε από τον τηλε-ευαγγελιστή Τζέρι Φάλγουελ. Αυτή πέτυχε μια ισχυρή σύνθεση συντηρητικού πολιτικού ακτιβισμού και θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Πεπεισμένοι ότι η κοινωνία είναι τρωτή από τον «εσωτερικό εχθρό», θεωρούν ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να επεμβαίνουν ευθέως και να οδηγούν την κοινωνία στην «ελευθερία της αγοράς».

Για χρόνια καλλιέργησαν κλίμα παράνοιας «κομμουνιστικού κινδύνου» διά του οποίου δικαιολόγησαν αυστηρές πολιτικές «εθνικής ασφάλειας». Οι αντιλήψεις αυτές ενδυναμώθηκαν όταν υπό τη σημαία της «Ηθικής Πλειοψηφίας» συμπήχθηκε η συμμαχία μεταξύ χριστιανών φονταμενταλιστών και ελευθεριακών (libertarian) πολιτικών. Είναι ενδιαφέρον ότι ο γκουρού των ελευθεριακών Murray Rothbard ήδη από τη δεκαετία του 1990 θεωρούσε τη σοσιαλδημοκρατία ως τον κύριο εχθρό, περισσότερο και από τον κομμουνισμό, επειδή, κατά τη γνώμη του, συνδυάζει τον σοσιαλισμό με τις «ελκυστικές αρετές της δημοκρατίας και της ελευθερίας της σκέψης».

Ο Τραμπ επιλέχθηκε ως ο καταλληλότερος να εκτελέσει τα από μακρόν σχέδιά τους ρήξης με την κατεστημένη ντόπια και διεθνή τάξη. Ενώ η πρώτη του θητεία αποτέλεσε την αρχική προσπάθεια του ομογενοποιημένου εθνικισμού, η δεύτερη θητεία του έρχεται να εκπληρώσει τις μεγάλες φιλοδοξίες: την απόρριψη του διεθνούς δικαίου, την απόσυρση από πολυμερείς συμμαχίες και τον επαναπροσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ σε επιθετικό οικονομικό πόλεμο, την απειλή προσάρτησης της Γριλανδίας, της κατάληψης του λιμένος του Παναμά και την περιθωριοποίηση παραδοσιακών συμμάχων.

Τώρα είμαστε μάρτυρες μιας υπό τον Τραμπ ηγεμονικού χαρακτήρα συμμαχίας τριπλής μορφής: της Wall Street - Silicon Valley των μη εξυπηρετούμενων δανείων και της start up κουλτούρας –των αντι-New Deal συντηρητικών think tanks– και του διαδικτυακού αναρχοκαπιταλισμού (Quinn Slobodian, «Speed up the Breakdown», N.Y. Review of Books, February 15, 2025). Στη νέα διοίκηση αυτές οι τρεις μερίδες συνεργάζονται ενώ την ίδια στιγμή επιδιώκουν τις ιδιαίτερες στοχεύσεις τους. Η πρώτη επιθυμεί ένα κράτος που απλώς θέλει να αυξήσει τις αποδόσεις των επενδύσεών του, η δεύτερη ένα ποδηγετημένο κράτος ανήμπορο να προάγει την κοινωνική δικαιοσύνη και η τρίτη ένα θρυμματισμένο κράτος το οποίο παραχωρεί την κυβερνητική εξουσία σε projects αποκεντρωμένων ιδιωτικών συμφερόντων. Ολων αυτών βασική θέση είναι ότι η δημοκρατία είναι ένα δομικά ασταθές σύστημα το οποίο δίνει μεγάλες εξουσίες στις μάζες παρά στην «ορθολογική διακυβέρνηση». Ποια είναι η εναλλακτική λύση; Η επιστροφή στη Μοναρχία. Οχι όμως παλαιού τύπου. Επιθυμούν μία νέα τάξη όπου η διακυβέρνηση έχει ιδιωτικοποιηθεί και οι κοινωνίες λειτουργούν ως «συμβολαιικές κοινότητες» διοικούμενες από τους έχοντες περιουσία και όχι από εκλεγμένους από την κοινωνία. Η διοίκηση Τραμπ δεν ενδιαφέρεται να χρησιμοποιήσει το κράτος για να ενοποιήσει τις κυρίαρχες τάξεις. Αντιθέτως, προσπαθεί να απελευθερώσει πιο επιθετικές μερίδες του κεφαλαίου από οποιεσδήποτε κρατικές δεσμεύσεις με προμετωπίδα την εχθρότητα στην ισότητα. Δημιουργείται ένας «τεχνοφεουδαρχισμός» (Cedric Durand, «How Silicon Valley unleashed Techno-feudalism», Verso) όπου η δημόσια σφαίρα διαλύεται σε οn line δίκτυα και η τεχνητή νοημοσύνη αποικίζει αυτό που ο Μαρξ αποκαλούσε «συλλογική νόηση».

Ολα αυτά δεν περιορίζονται στον Τραμπ. Αλλά αυτά που θα ακολουθήσουν μετά τον Τραμπ. Τώρα τίθενται τα θεμέλια της μετα-δημοκρατικής τάξης. Απειλούνται ευθέως οι αξίες και τα θεμέλια της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Θα υπάρξει οργανωμένη αντίδραση; Από ποιους;