Κάθε χρόνο τέτοια εποχή ακούμε τον βρυχηθμό από τις μηχανές των τρακτέρ που προθερμαίνονται για να εκφράσουν την αντίθεση των αγροτών στην εκάστοτε ασκούμενη αγροτική πολιτική της κυβέρνησης και να αντιδράσουν έτσι στη μείωση του διαθέσιμου αγροτικού εισοδήματος.
Παράλληλα, οι συμπολίτες μας συνεχίζουν να καταναλώνουν ενίοτε λεμόνια από την Αργεντινή, κρεμμύδια από την Τουρκία, ντομάτες από την Ολλανδία και την Πολωνία κ.ο.κ. Γεγονός που σημαίνει ότι τελικά η εγχώρια γεωργική παραγωγή δεν επαρκεί και το έλλειμμά της καλύπτεται από εισαγωγές.
Πρόκειται για ένα σημαντικό παράγοντα αύξησης του Ελλείμματος του Εμπορικού Ισοζυγίου της χώρας (-25,3 δισεκ. € το 11μηνο του 2024, χωρίς καύσιμα και πλοία) που επιτείνει με τη σειρά του τη συνεχιζόμενη και αποσταθεροποιητική διόγκωση του Ελλείμματος του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών (-11,5 δισεκ. € το 11μηνο του 2024).
Με άλλα λόγια, η πιο πάνω κατάσταση αποκαλύπτει ξεκάθαρα τη σαθρότητα του ακολουθούμενου, εδώ και χρόνια, παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Θέμα, για το οποίο πολλοί τυρβάζουν χωρίς όμως να μπαίνουν στην ουσία του προβλήματος και χωρίς να προτείνουν επιτέλους κάτι συγκεκριμένο.
Είναι τραγική η διαπίστωσή μας που αφορά τη σημαντική μείωση, κατά 7,98 εκατ. στρέμματα, της συνολικά καλλιεργούμενης γεωργικής γης τα τελευταία 14 χρόνια (2009 – 2022). Πράγματι, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία που αντλούμε από τις Ετήσιες Γεωργικές Στατιστικές Ερευνες της ΕΛΣΤΑΤ για τα έτη 2009 έως και 2022 παρατηρείται μείωση της συνολικής καλλιεργούμενης γεωργικής γης, από 36,94 εκατ. στρέμματα το 2008 σε 28,96 εκατ. στρέμματα το 2022. Η σωρευτική μεταβολή την περίοδο 2008 – 2022 ανέρχεται στο απαράδεκτο ποσοστό του -21,6%. Μέσα σε τόσο μικρή περίοδο χάσαμε πάνω από το 1/5 της συνολικά καλλιεργούμενης γεωργικής γης. Οι δύο ακόλουθοι πίνακες είναι άκρως αποκαλυπτικοί.
Στα έτη 2021 και 2022, σύμφωνα με τις τελευταίες διαθέσιμες τιμές της ΕΛΣΤΑΤ, ο μέσος όρος της συνολικής καλλιεργούμενης γεωργικής γης είναι κοντά στα 28,7 εκατ. στρέμματα.
Επίσης, ύστερα από επικοινωνία μας με συναδέλφους καθηγητές του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΓΠΑ), οι καλλιεργήσιμες σχολάζουσες γαίες, δηλαδή οι αναξιοποίητες εκτάσεις που δύνανται να καλλιεργηθούν και που σήμερα βρίσκονται στην κυριότητα του κράτους είναι κατ’ ελάχιστον 5.000.000 στρέμματα! Κατά δήλωσή τους, το μέγεθος αυτό μπορεί να ανέλθει έως και 10.000.000 στρέμματα (διάσπαρτα στην ελληνική επικράτεια). Είναι γεγονός ότι μια ακριβής προσέγγιση απαιτεί μια συγκεκριμένη ενδελεχή μελέτη επιμέτρησης από το ΓΠΑ.
Ως εκ τούτου, τα κατ’ ελάχιστον 5 εκατ. στρέμματα με τις καλλιεργήσιμες σχολάζουσες γαίες, τα οποία βρίσκονται στην κυριότητα του κράτους, αντιστοιχούν τουλάχιστον στο 17,4% της πιο πάνω συνολικής καλλιεργούμενης γεωργικής γης της διετίας 2021-2022. Είναι σαφώς ένα μη αμελητέο μέγεθος και η καλλιέργεια αυτής της γης θα μπορούσε να τονώσει μεσοπρόθεσμα την εγχώρια παραγωγή και να συμβάλει στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος της χώρας (μέσω της υποκατάστασης εισαγωγών και της αύξησης των εξαγωγών).
Αν στο πιο πάνω αποτύπωμα της επικρατούσας συνθήκης συμπεριλάβουμε: α/. τη συνεχιζόμενη ακρίβεια και τις πληθωριστικές πιέσεις β/. τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, γ/. τη συνεπαγόμενη αύξηση του κόστους της αγροτικής παραγωγής, δ/. τις καταστροφικές συνέπειες των πλημμυρών κυρίως στη Θεσσαλία, ε/. την εντυπωσιακή κυβερνητική αναποτελεσματικότητα, στ/. τις συνέπειες της εφαρμογής της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της Ε.Ε., και ζ/. την παράταση της γεωπολιτικής αποσταθεροποίησης (βλ. Ουκρανία, Μέση Ανατολή), τότε:
● κατανοούμε την υψηλή πιθανότητα μιας γενικευμένης επισιτιστικής κρίσης, σε άμεσο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, και
● ερμηνεύουμε τη συρρίκνωση του αγροτικού εισοδήματος και τις υπό εξέλιξη έντονες αντιδράσεις – κινητοποιήσεις των αγροτών στη χώρα, παράλληλα με αυτές που καταγράφονται πλέον και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η πιο πάνω κατάσταση οδηγεί στην κατάθεση μιας πρότασης που αφορά ένα γενικευμένο «Εθνικό Πρόγραμμα Αναδασμού» με κύριο χαρακτηριστικό:
1. Tην «παραχώρηση» για 50 - 75 χρόνια γαιών που σχολάζουν και μένουν παραγωγικά ανεκμετάλλευτες,
2. Τη συγκρότηση νέων σύγχρονων παραγωγικών μονάδων στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας, με υιοθέτηση εξελιγμένων, οργανωτικά και τεχνολογικά, μορφών παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων.
3. Τη χρηματοδοτική στήριξη του Προγράμματος από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης (Next Generation EU), την Αναπτυξιακή Τράπεζα και τους πόρους ενός διευρυμένου πλαισίου χρηματοδοτικής ευελιξίας (financial flexibility).
Στόχος του Προγράμματος είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός νέου Εθνικού Προγράμματος Αναδασμού, αξιοποιώντας τις σχολάζουσες γαίες που ανήκουν στο κράτος ή που έχουν εγκαταλειφθεί από ιδιώτες (λόγω του κατακερματισμού του κλήρου και της αστυφιλίας) με τη δημιουργία νέου τύπου συνεταιριστικών μονάδων ή νεοφυών επιχειρήσεων νέων αγροτών και σχετικών κοινοπραξιών.
Επιδίωξη, είναι η ανασυγκρότηση και διεύρυνση της παραγωγικής βάσης του πρωτογενούς τομέα. Ορισμένες επισημάνσεις, εξειδικεύσεις και προαπαιτούμενα για την υλοποίηση της πρότασης αυτής είναι:
1. Το Πρόγραμμα αφορά κατ’ αρχάς τις αναξιοποίητες εκτάσεις που δύνανται να καλλιεργηθούν και που σήμερα βρίσκονται στην κυριότητα του κράτους ή ακόμα και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Είναι αναγκαία η άντληση πληροφοριακών δεδομένων τόσο από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων όσο και από τις Τριτοβάθμιες Γεωπονικές Σχολές και Ινστιτούτα της χώρας για τον προσδιορισμό του συνολικού, περιφερειακού και τοπικού εύρους των εν λόγω εκτάσεων, καθώς και των εν δυνάμει καλλιεργειών που μπορούν να αναπτυχθούν εκεί. Κλασική περίπτωση οι ανεκμετάλλευτες εκτάσεις της Κωπαΐδας.
2. Προς τούτο, απαιτούμενη συμπληρωματική ενέργεια είναι η κατάρτιση ενός Επικαιροποιημένου Εμπορικού Ισοζυγίου Τροφίμων και Λιπασμάτων με τομεακή και γεωγραφική αναφορά, καθώς και η περαιτέρω επεξεργασία των Επικαιροποιημένων Πινάκων Εισροών – Εκροών (Leontief) του Πρωτογενούς Τομέα που δημοσιεύει η ΕΛΣΤΑΤ για τους 64 κλάδους δραστηριοτήτων.
3. Απαραίτητη κρίνεται η εμπλοκή των παραγωγικών και εμπορικών συλλογικοτήτων του κλάδου.
4. Το Πρόγραμμα αφορά (ενδεχομένως) στη συνέχεια τις αναξιοποίητες εκτάσεις που δύνανται να καλλιεργηθούν και που σήμερα βρίσκονται στην κυριότητα των ιδιωτών ή ακόμα και των αδρανών συνεταιρισμών. Πρόκειται για διάσπαρτες ιδιοκτησίες γης (βλ. κληρονομιές, δωρεές, εξαγορές κ.ά.) που μένουν ακαλλιέργητες, που από γενιά σε γενιά γίνονται ακόμα πιο μικρές και οι οποίες είναι συνήθως απομακρυσμένες μεταξύ τους και με αδυναμία ορθολογικής παραγωγικής αξιοποίησης. Τέτοιες συνθήκες συνέβαλαν στη φτωχοποίηση του αγροτικού πληθυσμού, στην εγκατάλειψη της υπαίθρου και στη διόγκωση της αστυφιλίας. Αυτό το δεύτερο σκέλος του «Εθνικού Προγράμματος Αναδασμού» απαιτεί σοβαρή νομική διερεύνηση αν αφορά την αναδιανομή των εγγείων ιδιοκτησιών και κυρίως την προκύπτουσα νέα δομή (εκούσιος – υποχρεωτικός αναδασμός). Σε αυτό το δεύτερο σκέλος υπάγεται και η αναδιάρθρωση των αδρανών συνεταιρισμών. Και εδώ η συνδρομή του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων και των Γεωπονικών Σχολών είναι ουσιώδες προαπαιτούμενο.
5. Η διαπίστωση των ρυθμιστικών κανόνων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της Ε.Ε. τόσο στο σκέλος των Εγγυήσεων όσο και στο σκέλος του Προσανατολισμού είναι απαραίτητη προϋπόθεση.
6. Παρεμπίπτοντα ζητήματα που αφορούν αρδευτικά και αποστραγγιστικά έργα, έργα αγροτικής οδοποιίας, χωρομετρίας, χαρτογραφίας, κτηματολογίου, ηλεκτροδότησης κ.ά. αντιμετωπίζονται από το ΕΣΠΑ 2021 - 2027 (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης – Εθνικοί Πόροι). Οι πόροι του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης (grants) και της Αναπτυξιακής Τράπεζας (επιδοτούμενα δάνεια) αφορούν αποκλειστικά τον πυρήνα του Προγράμματος Αναδασμού.
7. Ως «καλές πρακτικές» υιοθετούνται (με κατάλληλη προσαρμογή) τα μοντέλα που εφαρμόστηκαν στην Ολλανδία, στο Ισραήλ, στο Βέλγιο κ.ο.κ.
8. Είναι σημαντική η ιστορική μνήμη της χώρας για το σημαντικό πρόγραμμα αναδασμού που εφαρμόστηκε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.
9. Ο θεσμός του αναδασμού προβλέπεται στο ισχύον Σύνταγμα στη διάταξη του άρθρου 18 παρ. 4. Σε αυτή τη διάταξη στηρίζεται ο ισχύων Νόμος 674/1977 (που κωδικοποίησε τους προϊσχύσαντες νόμους), ο οποίος είναι παρωχημένος και χρήζει τροποποίησης.
Πρόκειται κατά τη γνώμη μου για μια κορυφαία ριζοσπαστική μεταρρύθμιση με σημαντική πολιτική, οικονομική και κοινωνική διάσταση.
(*) Αφυπηρ. Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας