Το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών με το ολοκληρωτικό «come back» -αν ποτέ έφυγε- του Ντόναλντ Τραμπ στην πολιτική σκηνή των ΗΠΑ και του κόσμου δεν παύει να αποτελεί πρόκληση για παρακινδυνευμένες ερμηνείες και αναλύσεις τη στιγμή που «το σίδερο ακόμη καίει». Μπορεί τα εκλογικά δεδομένα και τα στατιστικά στοιχεία να είναι εν πολλοίς υπόψη μας, ωστόσο, η οπτική γωνία όσων βρισκόμαστε σε μεγάλη χιλιομετρική απόσταση από την υπερδύναμη των καιρών μας δεν σημαίνει αυτονόητα ότι έχουμε την ασφαλή διανοητική και ψυχολογική απόσταση για την επαρκή αιτιολόγηση όσων συνέβησαν την εβδομάδα που πέρασε στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού.
Ένα βασικό πρόβλημα στην πλευρά των απανταχού Δημοκρατικών και του ορθού λόγου, είναι ότι ενώ στηλιτεύουν τον Τραμπ και τους επίσης απανταχού μιμητές και θαυμαστές του ότι λαϊκίζουν και χρησιμοποιούν το συναίσθημα, οι ίδιοι πέρα από το γεγονός ότι αναλύουν τις συνθήκες με μάλλον παλιά εργαλεία, όπως η εκλογική συμπεριφορά στις νεωτερικού τύπου δημοκρατίες, βαφτίζουν την επιθυμία τους κοινή λογική, αναλύουν δηλαδή επίσης με το συναίσθημα. Γιατί τι άλλο μπορεί να αποτελεί το γεγονός ότι μεγάλο μέρος των παρεμβαινόντων στη δημόσια σφαίρα τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια και με αφορμή την εισβολή στο Καπιτώλιο έλεγαν ότι αυτό δεν πρόκειται να ξανασυμβεί.
Υπάρχει δυσκολία, δηλαδή, να αναγνωριστούν δομικά στοιχεία που συγκροτούν την τρέχουσα πραγματικότητα, όπως ταυτίσεις που διατρέχουν οριζόντια την κοινωνία ή την αλλαγή στο χαρακτήρα των προσδοκιών των ανθρώπων. Έτσι στις ΗΠΑ, όπως άλλωστε συμβαίνει και στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο και στην Ελλάδα, η υπόσχεση ότι ενώ ζούμε σ' ένα άδικο κόσμο ανισοτήτων, «εσύ», δηλαδή «εγώ» ως άτομο, μπορεί να είμαι ο ένας που θα πετύχει, στέλνει το εκλογικό σώμα σ' αυτόν που το διακηρύσσει και πείθει ότι θα το προσφέρει. Ένας ομαδικός ψαλμός του ύμνου του άκρατου ατομικισμού, που καλύπτεται στην προκειμένη περίπτωση με τον μανδύα των περασμένων αμερικανικών μεγαλείων (Make America Great Again), συγκινώντας την περιθωριοποιημένη από αυτούς που βρίσκονται εντός των τειχών μάζα.
Σε αυτό το πλαίσιο, κάτι που επαναλαμβάνεται, δίνοντας την εντύπωση ότι δεν αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, είναι ότι η συνεχής «δαιμονοποίηση» επικίνδυνων λαϊκιστών με την απήχηση Τραμπ ρίχνει απλώς νερό στο μύλο των επιδιώξεών τους, αφού το μεγάλο και ετερόκλητο κοινωνικό σώμα, που σκιαγραφήσαμε παραπάνω, το οποίο τους ακολουθεί, αισθάνεται ότι οι «βολεμένοι» δεν μπορούν να διαχειρίζονται το έτσι κι αλλιώς αβέβαιο και επισφαλές μέλλον τους. Εάν σε αυτά προσθέσουμε και το γεγονός ότι κεφαλαιώδη, αλλά επιμέρους ζητήματα, όπως λ.χ. η woke ατζέντα, εμφανίζονται ως το συνολικό πολιτικό διακύβευμα, τότε μπορούμε να καταλάβουμε γιατί οι σύγχρονοι «Άθλιοι» επιλέγουν τους ενδεχόμενους «δήμιούς» τους όπως ο Τραμπ, η Λεπέν κ.α.
Τις πταίει και τι να κάνουμε;
Τα ερωτήματα που σε αλλοτινούς καιρούς έθεσαν ο Τρικούπης και ο Λένιν δεν απαντώνται ούτε με μοιρολατρία, αλλά ούτε και με την εμμονή στις πολιτικές που εφαρμόζονται, οι οποίες στέλνουν τους πολίτες στην αγκαλιά των ακραίων. Η επιστροφή του Τραμπ συνέβη γιατί στη σύντομη ευκαιρία που δόθηκε τα τέσσερα τελευταία χρόνια, ο αμερικανικός λαός δεν αντιλήφθηκε την όποια εμβάθυνση της δημοκρατίας και την όποια κρατική μέριμνα της σε κοινωνικό επίπεδο. Και σε αυτό δεν φταίει ο λαός.
Οι δείκτες της οικονομίας και τα στατιστικά στοιχεία ευημέρησαν, αλλά οι πολίτες αναζητούν το όραμα και όχι μια απομαγευτική διαχείριση. Επιπλέον, η συνεχής επίκληση του ανταγωνισμού με τις «δυνάμεις του κακού», αντί να το ξορκίσουν το κάνουν πιο ελκυστικό. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει πρόταση για μια σύγχρονη εκδοχή του μεταπολεμικού κοινωνικού κράτους, θα ευδοκιμεί η τραμπική ρητορική που φυσικά υιοθετείται ως συνταγή επιτυχίας και από δήθεν φιλελεύθερους – στα καθ’ ημάς ενθαρρύνθηκε από το «δόγμα» της ατομικής ευθύνης.
Διασκευάζοντας επί του πολιτικού τον Αντρέ Μπρετόν, «η Δημοκρατία είναι η απάντηση όποια και αν είναι η ερώτηση». Αλλά η αντιπροσωπευτική δημοκρατία στο σύγχρονο πολυδιάστατο κόσμο χρειάζεται και εμβάθυνση και ρετούς. Στην εποχή της εικόνας και των σκοτεινών διαδρομών των fake news η ενδυνάμωση των θεσμών με την ταυτόχρονη απεύθυνση στους πολίτες χωρίς ελιτίστικους αποκλεισμούς και η αποδαιμονοποίηση του δημοκρατικού ριζοσπαστικού λόγου είναι ζητούμενα.
Αλλά όλα αυτά θα έχουν νόημα αν διατυπωθεί ένα όραμα για τους πολλούς, που δεν είναι άλλο από την πραγματική ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον και την κοινωνική δικαιοσύνη ως εργαλείο αντιμετώπισης των κοινωνικο-οικονομικών ανισοτήτων και της υπεράσπισης των δικαιωμάτων, τόσο σε επίπεδο κοινωνιών όσο και σε επίπεδο κρατών. Αλλιώς, θα επιβεβαιώνουμε δραματικά ότι οι δικές μας ψευδαισθήσεις είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές των συμπολιτών μας που τους συνεπαίρνει η «μαγεία» του αδιαμεσολάβητου μεσσιανισμού…
*Δημοσιογράφος - Ιστορικός
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας