Με τον αγαπημένο μου φίλο Γιώργο Στεφανάκη (πέθανε πριν από λίγες μέρες) δεν συναντηθήκαμε στη Γερμανία στα χρόνια των σπουδών μας. Γνωριστήκαμε στην Αθήνα με πρωτοβουλία του κοινού φίλου μας Νίκου Τζαβάρα (ψυχαναλυτή στο επάγγελμα). Από την πρώτη στιγμή αισθανθήκαμε και οι δύο ότι μας ενώνει μια αδελφική φιλία. Και ήταν στο χέρι και των δυο μας να ζήσουμε αυτή τη σχέση ως βιωματική συνθήκη ύπαρξης. Πράγμα που έγινε.
Ο Γιώργος Στεφανάκης υπήρξε μια ξεχωριστή προσωπικότητα και αποτελεί πρότυπο υπαρκτικής συνθήκης ζωής. Εζησε τη ζωή του ως ενσάρκωση της ανθρώπινης ολότητας. Για τον ίδιον την ανθρώπινη ζωή δεν μπορεί κανείς να τη ζήσει στο πλαίσιο των κοινωνικών κατακερματισμών και των σχετικών διαιρέσεων. Σπούδασε Νομικά, αλλά το πάθος του ήταν η σκέψη και ο στοχασμός.
Παρακολούθησε τα μαθήματα του Hans – Georg Gadamer στη Χαϊδελβέργη και ήταν περήφανος επειδή παράλληλα με τον επαγγελματικό βίο του (ασκούσε το επάγγελμα του δικηγόρου) ακολουθούσε και τον δρόμο του στοχασμού. Οι συζητήσεις μας για τη λογοτεχνία, τη μουσική, το θέατρο, τις τέχνες γενικότερα έχουν καταγραφεί στην κοινή μας ζωή ως ανεξαργύρωτες βιωματικές στιγμές. Σε δύο μονοπάτια βαδίζαμε κάθε φορά που βρισκόμασταν: το ένα είναι το μονοπάτι των φιλοσόφων (Philosophenweg) στη Χαϊδελβέργη και το άλλο είναι το μονοπάτι που οδηγεί από την Ντάπια στο Μοναστήρι (στις Σπέτσες). Είχαμε διαφορετικούς πολιτικούς και κοσμολογικούς προσανατολισμούς, αλλά αυτό δεν ήταν εμπόδιο στις γόνιμες συζητήσεις μας.
Αντιθέτως αυτή η διαφορά πυροδοτούσε συνομιλίες που μας καθόρισαν ως αδελφικούς φίλους. Και οι δυο μας στην περιδιάβαση των διαφορετικών προσανατολισμών μας ανακαλύψαμε κάτι «ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο»: είναι αυτός ο πυρήνας της ανθρώπινης ύπαρξης τον οποίο αναλύει ο Musil στο μυθιστόρημα «Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες». Τα ανθρώπινα πράγματα δεν είναι κοινωνικές βεβαιότητες ούτε συγκροτούνται ως αιώνιες παραδοσιακές αλήθειες. Φτιάχνονται με τα υλικά και τα περιεχόμενα που οι ίδιοι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν στις επαφές τους και τις συνομιλίες τους.
Με τον Στεφανάκη δεν ανακάλυψα τη «βασιλική οδό» της ανθρώπινης ύπαρξης. Αλλά αισθάνθηκα ότι μαζί του επινόησα μια συνθήκη ζωής που υποστασιοποιεί ο «υπεράνθρωπος» του Nietzsche. Πώς μπορούμε να ζήσουμε τη ζωή μας ως ανθρώπινη ολότητα; Πώς μπορούμε να επεξεργαστούμε τις εσωτερικές αντιφάσεις μας και πώς μπορούμε να αμβλύνουμε τις εξωτερικές συγκρούσεις;
Ο Στεφανάκης με τη ζωή του μάς υπέδειξε τον δρόμο. Για τον ίδιο δεν υπήρξε κανένας διαχωρισμός ανάμεσα στην καθημερινή ζωή του, στον επαγγελματικό βίο του, στην ψυχική συγκρότησή του και στις πνευματικές αναζητήσεις του. Η ζωή του όλη συγκροτήθηκε ως αδιαίρετη, ενιαία ολότητα. Και αυτό έγινε για δύο λόγους: Πρώτον, επειδή ο Στεφανάκης ζούσε κάθε στιγμή της ζωής του ως στιγμή αιωνιότητας. Και δεύτερον επειδή στο ηθικό επίπεδο ήταν γενναιόδωρος. Εβλεπε τους φίλους του, τους συνεργάτες του, τους ανθρώπους γύρω του ως τον Αλλο (με κεφαλαίο Α). Και όποιος έχει διαβάσει το βιβλίο του Paul Ricoeur με τον τίτλο «Ο Αλλος ως εαυτός» θα καταλάβει πώς και γιατί ο αγαπημένος φίλος μου Στεφανάκης έζησε τη ζωή του ως ανθρώπινη ολότητα.
Μόλις πληροφορήθηκα τον θάνατό του βρισκόμουν μακριά. Δεν πήγα στην κηδεία του. Δεν αισθάνθηκα όμως ένα πάγωμα στην καρδιά. Αντιθέτως μια αίσθηση τρυφερότητας με κατέκλυσε και ένιωσα το χιόνι που έπεφτε (βλ. το διήγημα του Τζόις «Ο νεκρός») την ημέρα του θανάτου του. Ελπίζω να φτιάξει ένα προστατευτικό κέλυφος για να διαφυλάξω εκεί τα κοινά βιώματά μας.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας