Το φαινόμενο της αποχής

Μια πρώτη εξήγηση θα ήταν ότι οι Ελληνες απογοητεύτηκαν από την πολιτική όπως ασκείται σήμερα. Φωνές στη διαπασών, τρίχα που γίνεται τριχιά, χοντροκομμένες απλουστεύσεις, στρεψοδικίες, σκόπιμη διαστροφή της αλήθειας, ρηχή σκέψη, κοκορομαχίες κ.ο.κ. Αηδιασμένοι με όλα αυτά, οι πάλαι ποτέ ψηφοφόροι, με το θερμόμετρο να ανεβαίνει, αντί να πάνε στα εκλογικά τμήματα επέλεξαν τις ξαπλώστρες και τη δροσιά της θάλασσας.

Νομίζω ότι αυτή η ανάγνωση δυστυχώς δεν ευσταθεί. Και δεν ευσταθεί επειδή είναι υπερβολικά αισιόδοξη και ταυτόχρονα λαϊκίζουσα. Θέλω να πω ότι επιρρίπτει το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης στους πολιτικούς και κατασκευάζει έναν λαό ωριμότερο από τους ηγέτες του, τους οποίους αποφάσισε στις ευρωεκλογές να τιμωρήσει. Στην πραγματικότητα, όμως, το πρόβλημα βρίσκεται αλλού. Κι έχει να κάνει με μια μετάλλαξη ή μια ανατροπή όπου η έκλειψη του πολιτικού λόγου συμβαδίζει με την άνοδο της κουλτούρας του lifestyle και των πρωινάδικων.

Πιο συγκεκριμένα, πολλοί από εκείνους που πήγαν για μπάνιο την ημέρα των εκλογών δεν έβγαλαν κόκκινη κάρτα στους πολιτικούς γιατί αποδείχτηκαν κατώτεροι των προσδοκιών τους, αλλά επειδή αυτό που τους απασχολεί και τους γοητεύει είναι ο λαμπερός κόσμος της τηλεόρασης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με την πλούσια θεματολογία του, όπως π.χ. το αν ο τάδε που θεάθηκε με την τάδε σε κάποιο μπαρ αποφάσισαν να προχωρήσουν τη σχέση τους, ή το ξεκατίνιασμα δύο επωνύμων που γίνεται δημοσία προς αμοιβαίο όφελος, ή οι ατέρμονες συζητήσεις για το κατά πόσον κάποιος ή κάποια που εργάζεται σε κανάλι έπραξε σωστά ή έκανε λάθος να μετακομίσει σε ένα άλλο. Το αυτοαναφορικό και ασήμαντο αναγορεύεται μείζον γεγονός που διεκδικεί την προσοχή μας. Κι αν κρίνουμε από τις μετρήσεις της τηλεθέασης, μάλλον την κερδίζει.

Τι σημαίνει αυτή η υποστολή της πολιτικής που μας κάνει να οργιζόμαστε με τα μικρά και να καταπίνουμε τα μεγάλα; Πώς προέκυψε η νέα τάση να βλέπουμε το γενικό μέσα από προσωπικές περιπτώσεις; Γιατί η εύθραυστη προσοχή μας βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση του εύκολου και του ευτελούς;

Θα μου πείτε ότι τα κανάλια και οι ιστοσελίδες, αποδεχόμενα τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης, προσφέρουν αυτό που ολοένα και περισσότεροι επιλέγουν. Αρα, θα πουν εκείνοι που δίνουν τον τόνο: «Μην τα βάζετε με εμάς, εσάς και τα γούστα σας καθρεφτίζουμε!» Εδώ όμως ανακύπτει το περιβόητο πρόβλημα του αυγού και της κότας. Το οποίο, όμως, στην προκειμένη περίπτωση, αποδεικνύεται μάλλον απλό. Γιατί τα ΜΜΕ δεν αντιμετωπίζουν τους εν δυνάμει πελάτες ως συγκροτημένα πρόσωπα με ήδη διαμορφωμένες ανάγκες και προτιμήσεις, αλλά κατασκευάζουν με χίλιους δυο τρόπους τον νέο άνθρωπο και στη συνέχεια τον επικαλούνται για να δικαιώσουν τα σκουπίδια που τον ταΐζουν.

Και κάτι άλλο: μία από τις «αλήθειες» οι οποίες κυκλοφορούν ανενόχλητες και επιβάλλονται ως αυτονόητες είναι ότι ο λαός έχει πάντα δίκιο. Ακούγεται ωραίο και κυρίως προοδευτικό. Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για μια λεκτική λαθροχειρία, επειδή ταυτίζει το δίκιο (δηλαδή το ορθό) με το δικαίωμα. Για να μιλήσουμε με παραδείγματα, στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες ο λαός έχει το αποκλειστικό και απόλυτο δικαίωμα να αποφασίζει ποιο κόμμα θα κυβερνήσει. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η λαϊκή ετυμηγορία είναι εξ ορισμού ορθή. Αν ήταν, οι ηττημένοι θα αναγκάζονταν είτε να κατεβάσουν ρολά είτε να αλλάξουν την πολιτική τους και να αποδεχτούν τη νέα κυβέρνηση που επέλεξε ο αλάθητος λαός, ο οποίος είχε και έχει πάντα δίκιο. Και για να το μεταφράσουμε στα καθ’ ημάς, οι νεοδημοκράτες θα μπορούσαν να επικαλεστούν το αποστομωτικό 41% που τους χάρισε ο ελληνικός λαός. Δυστυχώς, όμως, οι ανεξέταστες κοινοτοπίες παραμένουν εν ζωή και άθικτες. Χαρακτηριστική περίπτωση το πυρ ομαδόν που δέχτηκε ο Μπάμπης Δρακόπουλος όταν τόλμησε να πει ότι ο λαός δικαιούται να κάνει λάθη.

Και για να κλείσουμε επιστρέφοντας στην αρχή, η αποχή στις εκλογές και η τάση να ευτελίζουμε την πολιτική είναι συμπτώματα μιας ασθένειας που η διάγνωσή της επιβεβαιώνεται και εντός και εκτός των συνόρων μας. Καλά θα κάνουμε, λοιπόν, κι ενώ η Ακροδεξιά στην Ευρώπη προελαύνει, να έχουμε τα μάτια μας δεκατέσσερα. Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης μπορεί να ευθύνεται για τα λάθη που έκανε, αλλά ό,τι ακολούθησε αποδείχτηκε απείρως χειρότερο.