Παροιμίες και παροιμιώδεις τύποι

Το ένα σίγουρο είναι ότι επικεφαλής και αξιωματούχοι στην κλίμακα του πολιτικού φάσματος (Δεξιά και Αριστερά) άφησαν τα στασίδια κι ανέβηκαν στο βήμα να πουν κάτι θετικό για το σπίτι και την αυλή τους, ακόμα και όταν δεν προέκυπτε τίποτα θετικό. Το άλλο σίγουρο είναι ότι σε όλα τα κόμματα της λεγόμενης εξουσίας άνοιξε μια εσωτερική συζήτηση διερευνήσεων για αλλαγές, διορθώσεις και ισιώματα πορείας. Ενας κυβερνητικός ανασχηματισμός από την πλευρά Μητσοτάκη· μια ευθεία αμφισβήτηση του Νίκου Ανδρουλάκη και αλλαγή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ· μια συζήτηση στον ΣΥΡΙΖΑ για τον τρόπο που θα πορευτεί κ.λπ. Το ίδιο και για τα κόμματα που δεν κατάφεραν να βγάλουν ευρωβουλευτή.

Ανιχνεύεται, τέλος, η δυνατότητα συνεργειών ή στενότερων ομαδοποιήσεων των δυνάμεων της Κεντροαριστεράς. Η διαδικασία αυτή –παρότι αναγκαία και ευπρόσδεκτη όσο ποτέ– έχει ένα κουσούρι. Εχει τη μορφή προσθαφαιρέσεων «από τα πάνω», στην οποία κυριαρχούν προσωπικά και ιδιοτελή κίνητρα, με ελάχιστο έως μηδενικό πολιτικό και ιδεολογικό περιεχόμενο ουσίας και πυξίδα που θα ξέφευγε κατ’ ελάχιστο από το «φύγε εσύ, να έρθω εγώ» ή από το «όλοι μαζί, να διώξουμε τον Μητσοτάκη».

Στην Ευρώπη τα πράγματα δεν είναι πολύ διαφορετικά, ως προς την απροσδιοριστία και τη βαθιά πολιτική κρίση. Τελειώνει ο χρόνος για τον Ολαφ Σολτς στη Γερμανία. Η Λεπέν στη Γαλλία μετέτρεψε τις ευρωεκλογές σε δημοψήφισμα κατά του Μακρόν. Στην Ιταλία, την Πολωνία και την Ισπανία, η Ακροδεξιά έκανε νικηφόρο σλάλομ στις νεαρές ηλικίες. Η γενιά αυτή, εγκαταλειμμένη στην τύχη της, μεγάλωσε βιώνοντας μόνο κρίσεις. Τώρα, ανιχνεύει τη μοίρα της έξω από τη mainstream πολιτική και πολιτισμική παράδοση. Κινείται απλώς «ενάντια στην ισλαμοποίηση» και χορεύει στον σαγηνευτικό ρυθμό της «εισαγόμενης φτώχειας». Η φτωχοποίηση, η αστάθεια, η ύφεση και οι περιβαλλοντικές κρίσεις γαλβανίζουν την κοινωνική δυσαρέσκεια στον ευρωπαϊκό Νότο. Η Μεσόγειος δεν είναι πια το ανθρωποκεντρικό και γονιμοποιό πολιτισμικό πάτσγουορκ του κόσμου που περιέγραψε ο Φερνάν Μπροντέλ. Για την Ακροδεξιά είναι το αντεστραμμένο είδωλο του 1989. Αυτοί που το 1989 γκρέμιζαν τους φράχτες και τα τείχη, τώρα ανασυνθέτουν την Ευρώπη με αποκλεισμούς, πνιγμένους, κλειστά σύνορα, τείχη και φράκτες. Με ξέχειλες την απανθρωπιά, τη μισαλλοδοξία και την καχυποψία.

Την κατάσταση στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη θα μπορούσε να περιγράψει με τον ιδιαίτερο τρόπο του ένας διάσημος πίνακας που βρίσκεται σήμερα στην Πινακοθήκη του Βερολίνου. Ο πίνακας του 1559 έχει τίτλο «Οι Παροιμίες των Κάτω Χωρών» και τον ζωγράφησε ο θεϊκός Φλαμανδός Πίτερ Μπρέγκελ, ο πρεσβύτερος (γνωστότερος από τον πίνακά του «Ο Πύργος της Βαβέλ» του 1563 που βρίσκεται στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης).

Ο Μπρέγκελ κράτησε ψηλά στα έργα του τον παραλογισμό, την κακία και, κυρίως, την ανοησία. Στον εν λόγω πίνακα κατάφερε να χωρέσει περί τις 112 αναγνωρίσιμες παροιμίες (ακόμα και παροιμίες του Αισώπου) και πολλά από τα πρόσωπα που εικονίζονται φέρουν τα χαρακτηριστικά της μοχθηρίας, της κουτοπονηριάς, του φθόνου, της εξαπάτησης κ.λπ. που, μάλλον, χρησιμοποιούσε ο Μπρέγκελ για να δείξει το πανόραμα των ανόητων της εποχής του (όσων, δηλαδή, άνετα θα μπορούσαμε να παραβάλουμε με τους σημερινούς μπετόβλακες).

Ετσι, σε κάθε εκατοστό του πίνακα βλέπουμε και από ένα παράδοξο: Δύο άνδρες που τσιμπάνε ο ένας τη μύτη του άλλου («Τον σέρνει από τη μύτη»)· έναν που «Χτυπάει το κεφάλι του στον τοίχο»· έναν άλλο με πανοπλία να δαγκώνει ένα μαχαίρι («Οπλισμένος ώς τα δόντια») κ.ο.κ. Δείχνει έναν που φέρει φωτιά στο ένα χέρι και νερό στο άλλο και, κάτω αριστερά, έναν να βάζει κουδούνι στη γάτα («Εκτελεί ένα ανεφάρμοστο και βλακώδες σχέδιο»)· και έναν άλλο να κουρεύει πρόβατα ενώ βάζει τον διπλανό του να κουρεύει γουρούνια («Ενας παίρνει τα κέρδη κι ο άλλος τίποτα»)· και έναν να στρώνει τη στέγη με τάρτες («Οποιος έχει πολύ πιπέρι, βάζει και στα λάχανα»). Κατάλογος ατελείωτος. Και σκεφτείτε: ο άλλος τίτλος του ίδιου έργου είναι «Ο κόσμος ανάποδα».

Αλλά μια και μιλάμε για αναποδιές, ηγέτες και διερευνήσεις ηγεμονιών με παροιμιώδεις τύπους στην πασαρέλα, ας θυμηθούμε την παραδοχή του Γκράμσι ότι «όλα τα βελανίδια δεν προορίζονται να γίνουν ντε και καλά βελανιδιές». Αλλά ποιος τον άκουγε;