Το μάθημα της Ιστορίας αποτελεί το κομβικό εκείνο σημείο στο οποίο ο μαθητής ενώνεται με την εθνική του κοινότητα κατά τρόπο έλλογο. Δεν αναφερόμαστε στην πεποίθηση ορισμένων ατόμων και πολιτικών σχηματισμών ότι η Ιστορία οφείλει να έχει εθνικό περιεχόμενο ή να ενισχύει την εθνική ταυτότητα.
Προέχει το γεγονός ότι τα όσα ελάχιστα γνωστικά εφόδια τυχόν αποκομίσει ο μαθητής από τη διδασκαλία της Ιστορίας θα αποτελέσουν τις παραμέτρους βάσει των οποίων θα τοποθετεί στον χώρο και στον χρόνο τον εαυτό του, την τοπική και την εθνική του κοινότητα.
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο ούτε το περιεχόμενο ούτε και ο τρόπος διδασκαλίας της Ιστορίας θα μπορέσουν ποτέ να διαμορφωθούν με τέτοιο τρόπο που να ικανοποιεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, τις προσδοκίες τους και τις ιστορικές και πολιτικές τους αρχές. Αν υπάρχει όμως ένα σημείο σύγκλισης, αυτό είναι η κριτική ανάγνωση της Ιστορίας, η οποία, κατά την ταπεινή μας γνώμη, δεν έχει επιτευχθεί ούτε με την παρούσα μέθοδο διδασκαλίας ούτε ακόμη και με αυτήν την ενσωμάτωση πηγών στο σχολικό βιβλίο, οι οποίες αρκετές φορές παρατίθενται αποκομμένες από τη συνάφειά τους. Η παράθεση πηγών είναι ένα πρώτο βήμα, μία υπενθύμιση στον μαθητή-αναγνώστη ότι το κείμενο που έχει μπροστά του είναι καρπός μελέτης άλλων κειμένων.
Οπως, επίσης, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ενσωμάτωση στην εκπαιδευτική πράξη μεθόδων, όπως η οργανωμένη λογομαχία (debate), η δραματική αναπαράσταση και ο δραματοποιημένος διάλογος θα μπορούσαν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να συμβάλουν σημαντικά στην ανανέωση του μαθήματος και την αποφυγή στείρων προσεγγίσεων. Πέρα από τις εύλογες αντιρρήσεις για τις δύο προαναφερθείσες δραστηριότητες με δραματικό χαρακτήρα, όσο η κριτική προσέγγιση στο μάθημα της Ιστορίας παραμένει ακόμη μία εξαγγελία, οι υπόλοιπες παρεμβάσεις δεν θα φτάσουν στη ρίζα του προβλήματος, τη στείρα απομνημόνευση, γνωστή με το κωδικό όνομα «παπαγαλία».
Ο λόγος είναι απλός: όσο συνεχίζεται η εξέταση στη βάση του ενός και μόνου συγγράμματος, οι διορθωτές θα πριμοδοτούν εκείνον που έχει καταφέρει να απομνημονεύσει φωτογραφικότερα το ένα και μόνο κείμενο-κριτήριο ακαδημαϊκής προετοιμασίας, ενώ οι –λεγόμενες– κριτικές ερωτήσεις αναπόδραστα θα περιορίζονται στη διακρίβωση της ικανότητας παράθεσης παπαγαλισμένου κειμένου από διαφορετικά σημεία του βιβλίου.
Με δεδομένο ότι οι εισαγωγικές εξετάσεις για τις Πανεπιστημιακές Σχολές, όπως και αν ονομάζονται αυτές κάθε φορά, διαμορφώνουν την παιδαγωγική προσέγγιση και νοοτροπία και κατά τα έτη που προηγούνται της Γ’ Λυκείου, η μόνη δυνατή λύση φαίνεται να είναι η εκβολή του ενός και μόνου εγχειριδίου και καθιέρωση περιοδοποιημένης εξεταστέας ύλης για τους υποψηφίους. Στη θέση του ενός και μόνου συγγράμματος θα προτείνεται μία σειρά βιβλίων για κάθε υπό εξέταση περίοδο, από τα οποία κάθε Τμήμα ή κάθε σχολείο θα επιλέγει ένα, ενώ ο μαθητής θα μπορεί, υπολογίζοντας σε πραγματικό όφελος κατά τις εισαγωγικές εξετάσεις, να συμβουλεύεται συμπληρωματικά τα υπόλοιπα.
Είναι ευνόητο ότι σε αυτή την περίπτωση ο εξεταστής –ακόμη και αν δεν αναγκαστεί εκ των πραγμάτων– θα ωθηθεί να αξιολογήσει όχι την τυφλή προσκόλληση στην τυπωμένη σελίδα, αλλά την ουσιαστική γνώση του μαθητή και την ικανότητά του να τοποθετείται κριτικά απέναντι στα ιστορικά γεγονότα, αφού δεν θα υπάρχει το ένα και μόνο βιβλίο με το οποίο θα μπορεί να συγκρίνει την απάντηση του μαθητή. Σε όσους τυχόν σπεύσουν να ισχυριστούν ότι η πρόταση αυτή είναι ανεφάρμοστη, αποκρινόμαστε προκαταβολικά ότι πρόκειται για αυτονόητη παιδαγωγική παράμετρο τόσο του γαλλικού Μπακαλορεά (Baccalauréat) όσο και των βρετανικών Γενικών Πιστοποιητικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (GCSE).
Μετά την απαγκίστρωση των δύο τελευταίων τάξεων του Λυκείου από τη δεσποτεία του ενός και μόνου κειμένου κατά την προετοιμασία για τις πανελλαδικές εξετάσεις, θα ήταν δυνατή η εύρεση τρόπων διάχυσης αυτής της νέας προσέγγισης στις προηγούμενες τάξεις. Δεν έχουμε καμία αυταπάτη ότι μία τέτοια σοβαρή μεταρρύθμιση θα γινόταν αποδεκτή χωρίς ισχυρότατες αντιδράσεις. Η αδράνεια που είναι ενδημική σε κάθε οργανισμό και σύστημα σε συνδυασμό με την απόλυτα συνειδητή άρνηση προσαρμογής σε ένα απαιτητικότερο περιβάλλον διδασκαλίας και διόρθωσης γραπτών έχουν τη δύναμη να «βαλτώσουν» ακόμη και την ειλικρινέστερη απόπειρα εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Η επίκληση των προβλημάτων που αναμφίβολα και θα προκύψουν κατά τα αρχικά στάδια εφαρμογής μιας τέτοιας μεταρρύθμισης δεν είναι τίποτε περισσότερο από προφάσεις για τη διαιώνιση ενός αποτυχημένου συστήματος.
Τέτοιες βαθιές τομές απαιτούν γενναίες πρωτοβουλίες, πρωτίστως πολιτικές αλλά και ακαδημαϊκές, και διάθεση για ρήξη, αν αυτό χρειαστεί. Αλλιώς, όπως έγραψα σε παλιότερο άρθρο μου, θα συνεχίσουμε να βάφουμε την εξωτερική όψη του εκπαιδευτικού οικοδομήματος, ενώ τα δομικά στοιχεία θα αποσαθρώνονται και θα καταρρέουν.
*Εκδότης και υποψήφιος ευρωβουλευτής με τους Δημοκράτες
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας