Στις 23 Μαΐου 2024, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε μια σημαντική απόφαση, ορίζοντας την 11η Ιουλίου ως Διεθνή Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα του 1995. Αυτή η πρωτοβουλία, όπου ηγήθηκαν η Γερμανία και η Ρουάντα, υποστηρίχθηκε από 84 από τα 171 κράτη-μέλη.
Τιμώντας τα θύματα της γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα και υπογραμμίζοντας τη σημασία της δικαιοσύνης και της μνήμης, η απόφαση αποτελεί ένα κρίσιμο βήμα προς την αναγνώριση και τη μνημόνευση των θηριωδιών. Ωστόσο, η ψήφος της Γενικής Συνέλευσης προκάλεσε αγανάκτηση μεταξύ των Σέρβων και ανέδειξε τις υποκείμενες εντάσεις που συνεχίζουν να στοιχειώνουν την περιοχή των Βαλκανίων σχεδόν τριάντα χρόνια μετά τους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας.
Τον Ιούλιο του 1995, κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας, περισσότεροι από 8.000 Βόσνιοι μουσουλμάνοι σφαγιάστηκαν από τις δυνάμεις των Σέρβων της Βοσνίας υπό τη διοίκηση του Ράτκο Μλάντιτς στην πόλη της Σρεμπρένιτσα, η οποία είχε οριστεί «ασφαλής περιοχή» από τα Ηνωμένα Εθνη. Αυτή η σφαγή, που θεωρείται η χειρότερη στην Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, χαρακτηρίστηκε γενοκτονία από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) και το Διεθνές Δικαστήριο (ICJ). Η απόφαση που υιοθετήθηκε στις 23/5 ενισχύει αυτή την κατηγοριοποίηση και βοηθά στη διατήρηση της μνήμης των θυμάτων, ενώ παράλληλα τονίζει την ατομική, όχι συλλογική, ποινική ευθύνη για τη γενοκτονία.
Παρά το γεγονός ότι δεν αναφέρει τους Σέρβους ως υπεύθυνους, η απόφαση αντιμετώπισε ισχυρή αντίθεση από τον Μίλοραντ Ντόντικ, πρόεδρο των Σέρβων της Βοσνίας, και τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς, πρόεδρο της Σερβίας. Μέσω πολυάριθμων συνεντεύξεων Τύπου, επισκέψεων στα Ηνωμένα Εθνη και εκκλήσεων προς τους πολίτες να εκφράσουν την αντίθεσή τους, οι δύο ηγέτες προσπάθησαν να αποτρέψουν την ψήφιση της απόφασης, υποστηρίζοντας ότι θα στιγματίσει όλους τους Σέρβους ως γενοκτόνους.
Ο Μίλοραντ Ντόντικ μάλιστα απείλησε να αποσχιστούν τα σερβοκρατούμενα εδάφη στη Βοσνία για να προσαρτηθούν στη Σερβία, επιδεινώνοντας έτσι τις εθνοτικές εντάσεις. Αυτή η εκστρατεία αντίθεσης αποτελεί μέρος ενός επίμονου εθνικισμού που επιδιώκει να διατηρήσει μια ιστορικά ευνοϊκή αφήγηση για τους Σέρβους, κυρίως αρνούμενη να αναγνωρίσει τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα ως γενοκτονία, παρά την απόφαση του ICTY.
Στην Μπάνια Λούκα, την πρωτεύουσα της Republika Srpska, εγκληματίες πολέμου όπως ο Ράτκο Μλάντιτς και ο Ράντοβαν Κάρατζιτς εξακολουθούν να θεωρούνται ήρωες. Αυτή η λαϊκιστική στρατηγική, που στοχεύει στη συσπείρωση ενός εθνικιστικού εκλογικού σώματος το οποίο κινητοποιείται από δεκαετίες προπαγάνδας και άρνησης των εγκλημάτων πολέμου, και στη διατήρηση της πολιτικής συνοχής βασισμένης στη διεθνοτική εχθρότητα, συνεχίζει να βλάπτει τη σταθερότητα στα Βαλκάνια. Εντάσσεται επίσης σε ένα πλαίσιο ανόδου ακροδεξιών ιδεών στη Σερβία, ενισχυμένων από τη νίκη του Προοδευτικού Κόμματος της Σερβίας (SNS) του προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς στις εκλογές του 2023.
Παρά την υιοθέτηση της απόφασης από την πλειοψηφία, ο σημαντικός αριθμός αποχών και απορρίψεων μειώνει τον αντίκτυπο και τη νομιμότητά της. Μεταξύ των 19 χωρών που την καταψήφισαν ήταν παραδοσιακοί σύμμαχοι της Ρωσίας, όπως η Νικαράγουα, η Κούβα, η Βενεζουέλα, η Συρία και το Μάλι, υποστηρίζοντας το σερβικό αφήγημα. Η Ελλάδα, αξιοσημείωτα, απείχε, κρίνοντας τον χρόνο ακατάλληλο καθώς η Ευρωπαϊκή Ενωση μόλις εξουσιοδότησε την έναρξη των διαπραγματεύσεων για ένταξη με τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη.
Πολλές χώρες που απείχαν επικαλέστηκαν ανησυχίες για την αποσταθεροποίηση μιας περιοχής που ήδη χαρακτηρίζεται από εθνοτικές εντάσεις, καθώς το ζήτημα παραμένει αμφιλεγόμενο εντός της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Παρά το γεγονός ότι τα κίνητρα πίσω από αυτές τις αποχές δεν ευθυγραμμίζονται απαραίτητα με το σερβικό επιχείρημα, το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, χωρίς ισχυρή πλειοψηφική υποστήριξη, πιθανότατα να χρησιμοποιηθεί για να ενισχύσει την εθνικιστική ρητορική σε μια χώρα που κινείται από ακροδεξιές ιδέες. Οι Σέρβοι ηγέτες γιόρτασαν το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας ως νίκη, παρά την υιοθέτηση της απόφασης, τονίζοντας τον σημαντικό αριθμό των αποχών, οι οποίες, σύμφωνα με αυτούς, καθιστούν την ψηφοφορία άκυρη και νομιμοποιούν την εθνικιστική τους θέση.
Ακόμη και αν, στο μέλλον, η διεθνής κοινότητα τελικά καταλήξει σε ευρύτερη συναίνεση, οι ακροδεξιοί ηγέτες ενδέχεται να εκμεταλλευτούν αυτή την πιθανή τάση για να ενισχύσουν ένα αφήγημα εξωτερικής εχθρότητας και θυματοποίησης, συγκεντρώνοντας εσωτερική υποστήριξη με την προβολή της Σερβίας ως προπυργίου κατά των άδικων διεθνών πιέσεων. Σε κάθε περίπτωση, όσο οι ακροδεξιές ιδέες συνεχίζουν να κυριαρχούν στη Σερβία και την περιοχή—κάτι που φαίνεται πιθανό στο βραχυπρόθεσμο έως μεσοπρόθεσμο μέλλον—το ζήτημα της σφαγής της Σρεμπρένιτσα θα παραμένει πηγή διεθνοτικής εχθρότητας και έντασης, με τις ψηφοφορίες της Γενικής Συνέλευσης να έχουν ελάχιστο αντίκτυπο στην αλλαγή αυτής της πραγματικότητας.
*Επιστημονική συνεργάτιδα του Κέντρου Πολιτικών Ερευνών του Παντείου Πανεπιστημίου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας