«Λένε μερικοί: Εγώ στη ζωή μου δεν θέλω να είμαι πολιτικό υποκείμενο. Δεν θέλω όμως να είμαι και αντικείμενο μιας υπερβολικής πολιτικής... Τελικά όμως το δίλημμα δεν τίθεται αν θα είμαι εναλλασσόμενο υποκείμενο ή αντικείμενο της πολιτικής, αλλά ούτε αν δεν θα είμαι εναλλασσόμενο υποκείμενο ή αντικείμενο της πολιτικής. Το πραγματικό ερώτημα είναι: Θα είμαι υποκείμενο ή θα είμαι αντικείμενο της πολιτικής».
Μπέρτολτ Μπρεχτ
Υπάρχει το πολιτικό υποκείμενο; Είναι σε θέση να δημιουργήσει νέες συνθήκες ανατροπής των ενσωματώσεων και των αποκλεισμών; Δεν φαίνεται κάτι τέτοιο στον ορίζοντα. Μάλλον βλέπουμε ότι το υποκείμενο στην ιστορία μέσα από απρόβλεπτες, βίαιες και ασταθείς συνθήκες σε μια αντιστροφή όλων των ιδεολογικών θεμελίων του μετανεωτερικού κόσμου συγχωνεύεται κάτω από μια νέα συνθήκη. Συγχωνεύεται εκεί όπου ο εγκλεισμός κατανοείται ως προστασία, η απώλεια της βούλησης δικαιολογείται ως ισορροπία και η ελευθερία ως αγορά δικαιωμάτων.
Ο Πόπερ αλλά και ο Σουμπέτερ έβλεπαν ότι η προοπτική να αυτοκυβερνηθούν οι λαοί έχει ξεπεραστεί. Ενώ ο Ζοζέφ ντε Μεστρ αρχικά και ο Μισέλ Φουκό μετά αναγνώριζαν τον «θάνατο του ανθρώπου» ως υποκείμενο δράσης και ως συλλογική βούληση. Ο Φουκό μάλιστα τόνιζε ότι καμιά μεγάλη δράση του ανθρώπου ως υποκείμενο της ιστορίας δεν θα έρθει. Μοναδική ελπίδα είναι η καθημερινή μικρο-αντίσταση.
Η κυριαρχία παλαιότερα ερμηνευόταν ως ένας τρόπος ταυτόσημος με την ανεξαρτησία, σήμερα η κυριαρχία έχει απορροφηθεί από την αιχμαλωσία μιας ασαφούς παγκοσμιότητας και η ανεξαρτησία από την ηθική απαξία. Ετσι λοιπόν, μπροστά στον ίλιγγο των νέων δεδομένων, καμιά προσδοκία και προοπτική δεν μπορεί να είναι απελευθερωτική.
Ολα συνεργάζονται ώστε τα πρότυπα της διακυβέρνησης να αρνηθούν τον πλουραλισμό της λαϊκής κυριαρχίας. Τα πλανητικά δικαιώματα του πολίτη και η πλανητική δημοκρατία έχουν ως αφετηρία τα στιλβωμένα οράματα του νέου ανθρώπου όπου ο αδύναμος ζει με την ευφυΐα του δούλου και οι αντιθέσεις γίνονται κοινές θέσεις. Ακόμη, ότι το πρόβλημα διακυβέρνησης θα είναι πρόβλημα χειρισμών και μηχανισμών ενός παγκοσμιοποιημένου θόλου εξουσίας.
Η αδέσμευτη, ακηδεμόνευτη και ανεξάρτητη διακυβέρνηση μοιάζει να ήταν το αίτημα μιας άλλης εποχής. Σήμερα οι πολιτικές γραμμές «ειδωλοποιούν τα είδωλα» και «αφίστανται πόρρω της αληθείας» όπως έλεγε και ο Πλάτων (Πολιτεία 1. 604c). Ενώ οι υποτέλειες διεκδικούν τον ρόλο που τους ανήκει. Τα σύμβολα μπαίνουν στο λυκόφως της ταπείνωσης. Τα προβλήματα δεν χωράνε στις αναλύσεις και στα προγράμματα και μάλλον λειτουργούν σαν μηχανισμοί διαχωρισμού. Ενώ το πολιτικό πεδίο δεν ορίζεται εύκολα και αυτό γιατί έχει χάσει τους προσδιορισμούς του. Οσο περισσότερο μιλάμε για πολιτική τόσο λιγότερο αισθανόμαστε πολίτες. Εξάλλου η πολιτική μπήκε στον χαρτοπόλεμο των ανακοινώσεων και κινείται στο σύνδρομο της «έξυπνης» ατάκας. Και οι δυνάμεις αδράνειας με τα διακηρυκτικά τους δημιουργούν κώδικες και στερεότυπα που εδραιώνουν μοντέλα και στάσεις ζωής, ενώ οι δημοκράτες των καλών ευκαιριών εισήλθαν στο αντιδημοκρατικό πριγκιπάτο του μεγαλείου του χρήματος.
Ο Τόνι Νέγκρι τόνιζε ότι «κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να ανατρέξουμε στο μοντέλο της κλασικής “πόλης”, αλλά αυτό δεν έχει καμιά σχέση με τη σύγχρονη αντίληψη της δημοκρατίας. Ο όρος δημοκρατία έχει καταστεί ανόητος γιατί της έχουν αφαιρέσει όλη την ισχύ». Και παρακάτω θα πει: «Ετσι και αλλιώς στη σύγχρονη εποχή η τεχνολογία έχει τεθεί στην υπηρεσία της επιθυμίας».
Το στοίχημα είναι να ξαναβρούμε την επιθυμία για τη δημοκρατία. Εκείνο το αίσθημα του αυτοσχεδιασμού επάνω στις αρχές της δημοκρατίας, σε συνάρτηση με τις απαιτήσεις της νέας εποχής. Να αναζητήσουμε την αφετηρία της δημοκρατικής δημιουργίας και να αναδείξουμε τα κριτήρια της επιλογής μας και της έκφρασής μας στους νέους ορίζοντες της δημοκρατίας.
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας