Ευρωεκλογές με ατζέντα εθνικών εκλογών

Στην ουσία η πορεία των ευρωεκλογών έχει μορφοποιηθεί. Πρόκειται για ένα αυτομαστίγωμα, αλλότριο της Ε.Ε., της σημασίας της και υποτιμητικό σε όλες τις διαστάσεις – κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές. Στο εσωτερικό τα ευρήματα με φόντο τις ευρωεκλογές προσκρούουν αναγκαστικά σε επιλογές, πράξεις ή παραλείψεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Μιλάμε για τα Τέμπη, τον νόμο για τα ομόφυλα ζευγάρια, την ακρίβεια, το στεγαστικό, το ενεργειακό και το περιβάλλον, τον νόμο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, τις γυναικοκτονίες, αλλά και για τις υποκλοπές, την υγεία και τα απογευματινά επί πληρωμή χειρουργεία, τις φυσικές καταστροφές και τις αποζημιώσεις, την ποιότητα της ενημέρωσης, την πολιτική για τη βία κ.ο.κ. Ολα τους συγκλίνουν στο κράτος δικαίου στην Ελλάδα και -κυρίως- στις τελευταίες θέσεις που έχει η χώρα στους περισσότερους κοινωνικοοικονομικούς δείκτες της Eurostat (εξαιρουμένου του δείκτη καθαρών κερδών της ελληνικής ολιγοπωλιακής οικονομικής διάρθρωσης που είναι μακράν πρώτος στην Ευρώπη). Δεν μιλάμε καν για τις αφανείς υποχρεώσεις της χώρας σε σχέση με το δημογραφικό, το αυριανό ασφαλιστικό κ.λπ. Βεβαίως, η κυβέρνηση, αμυνόμενη, περνά στην αντεπίθεση. Κατηγορεί την αντιπολίτευση ότι θέλει να κάνει ευρωεκλογές με σημαία τα Τέμπη. Υπολογίζει, ωστόσο, τον αντίκτυπο της πρότασης μομφής για το έγκλημα των Τεμπών, και -για τελείως διαφορετικούς λόγους- τρέμει τον αντίκτυπο του νόμου περί ισότητας του γάμου των ομόφυλων στο δεξιό-συντηρητικό ακροατήριό της.

Αλλά τι σημαίνει ευρωεκλογές με εθνική ατζέντα; Κυρίως, ότι δεν υπάρχει συζήτηση για την Ευρώπη ή ότι, αν υπάρχει, υποβαθμίζεται. Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης ήταν ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του μεταπολεμικού 20ού αιώνα. Το ίδιο και η συμμετοχή της Ελλάδας που νοηματοδοτεί την εθνική πολιτική στην Ε.Ε. τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ευρωψηφοφόρος έχει σήμερα κάποια σαφή εικόνα της κοινής ιστορίας της Ευρώπης, ακόμα κι αν έχει διαβάσει το βιβλίο της Σέρι Μπέρμαν «Η πολιτική εξέλιξη της Νεότερης Ευρώπης (εκδ. Δώμα, 2021) ή το μνημειώδες «Η Ευρώπη μετά τον Πόλεμο» του Βρετανού ιστορικού Τόνι Τζαντ (εκδ. Αλεξάνδρεια, 2012). Ούτε ότι έχει κάποια σαφή εικόνα της εθνικής ιστορίας της Ελλάδας σε σχέση με την Ευρώπη - ακόμα κι αν έχει διαβάσει τον Κωνσταντίνο Τσουκαλά, τον Νίκο Μουζέλη ή τον Κώστα Βεργόπουλο. Το αν θα διαβάσει κάποιος ή όχι την «Ιστορία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης» (History of European Integration, 2016) ή την «Οικονομική ιστορία του ευρωπαϊκού 20ού αιώνα» (εκδ. Gutenberg, 2021) του Ουγγροαμερικανού ιστορικού της οικονομίας Ιβάν T. Μπέρεντ ή το «Στον δρόμο προς την ουτοπία - Η οικονομική ιστορία του 20ού αιώνα» του Μπράντφορντ Ντελόνγκ (εκδ. Μεταίχμιο, 2023) επίσης δεν αλλάζει κάτι. Ούτε απαντά σε τρέχουσες αγωνίες ή διαγνώσεις για το πόσο Ευρωπαίοι είμαστε, τι θέλουμε από την Ε.Ε., τι λειτουργεί καλά στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τι όχι.

Ο τρόπος με τον οποίο θα διεξαχθούν οι ευρωεκλογές δεν επιτρέπει μια δημιουργική σχέση με την Ε.Ε., ούτε παραγωγική επαφή και δημοκρατικό διάλογο. Αντίθετα, κινητοποιεί απογοητεύσεις, ματαιώσεις και αρνητικά συναισθήματα. Στρέφει τους ψηφοφόρους σε ακροδεξιές και λαϊκίστικες αντι-ευρωπαϊκές και εθνικιστικές πολιτικές δυνάμεις. Λόγου χάρη, η Ν.Δ. στο 15ο της συνέδριο προσπάθησε να θυμίσει τη μεγάλη εθνική φιλοευρωπαϊκή πολιτική του ιδρυτή Κων/νου Καραμανλή, καθώς το βλέμμα ήταν μάλλον στραμμένο στις διαρροές του συντηρητικού ακροατηρίου της στις ακροδεξιές πολιτικές δυνάμεις.

Αλλά εάν η Ε.Ε. έχει μετακινηθεί από τις φιλολαϊκές πολιτικές και τις διανοητικές κατευθύνσεις της ειρήνης, της μείωσης των αδικιών και των ανισοτήτων της ιδρυτικής περιόδου της, η ελληνική φιλοευρωπαϊκή πολιτική -όπως θέλει να τη μονοπωλεί η Ν.Δ.- δεν μπορεί να κρύψει την ισχυρή «παράδοση» των αντιλαϊκών πολιτικών της και την κουλτούρα οπισθοδρόμησης που βασανίζει μια χώρα που είναι για χρόνια δηλητηριασμένη από τις πελατειακές σχέσεις, τον νεποτισμό, την αναξιοκρατία, το πλασάρισμα και τη θεσμοθετημένη διαφθορά. Και ούτε θα μάθουμε ποτέ αν μιλάμε για βάσανα της συγκεκριμένης φάσης της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας στην οποία η μικρή καπιταλιστική Greek Orthodox Country είναι από τους πιο αδύναμους κρίκους με «αποκλίνοντα εκσυγχρονιστικά» χαρακτηριστικά του κυρίαρχου ράσου και σκοτεινών συμφερόντων.

Ο Ερικ Χόμπσμπαουμ στο «Η εποχή των επαναστάσεων, 1789-1848» (εκδ. ΜΙΕΤ, 1990) προείκαζε κάτι που ισχύει στις μέρες μας: «Από το 1789 και μετά, η ευρωπαϊκή και, στην ουσία, η παγκόσμια πολιτική είναι ένας αγώνας υπέρ ή κατά των αρχών της Γαλλικής Επανάστασης». Αλλά εάν αυτό είναι το modus operandi για τις ευρωεκλογές, σε φάση που η Ευρώπη έχει πάρει αποστάσεις από τα ιδρυτικά μανιφέστα της, όπου οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται ότι η πρόοδος δεν είναι διαρκής, ούτε αυτονόητες η δημοκρατία και η ευημερία, η συζήτηση για τα ευρωπαϊκά πράγματα που μας αφορούν δεν πρόκειται να γίνει. Ακόμα μια χαμένη ευκαιρία για τους πολίτες.