Μπορούμε να ξεκινήσουμε με ένα δεδομένο, πέραν της διαμάχης καθιέρωσης ή όχι του όρου «γυναικοκτονία» στον Ποινικό Κώδικα. Στην Ευρώπη η χρήση του όρου ήταν κοινός τόπος στις φεμινιστικές ακαδημαϊκές έρευνες και στον πολιτικό ακτιβισμό. Τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη, η συζήτηση για τις γυναικοκτονίες έλαβε μεγαλύτερες διαστάσεις στον δημόσιο λόγο. Παρότι οι σχετικές προτάσεις νομοθετικής αντιμετώπισης του φαινομένου δεν έχουν υλοποιηθεί, ο προβληματισμός έχει αυξηθεί.
Πέραν του ότι δεν μιλάμε για μεμονωμένα περιστατικά που συμβαίνουν ξαφνικά ή απροσδόκητα, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης κουλτούρας βίας και επιθετικότητας κατά των γυναικών που αποτελεί απόρροια πατριαρχικών κοινωνικών δομών και έμφυλων εξουσιαστικών σχέσεων. Το μοτίβο είναι σταθερό και επαναλαμβανόμενο: οι γυναικοκτονίες σχεδόν πάντοτε διαπράττονται από άνδρες, νυν ή πρώην συντρόφους των θυμάτων. Σε αρκετές περιπτώσεις, πολύ πριν δολοφονηθούν, τα θύματα βρίσκονται εκτεθειμένα σε συστηματικές απειλές, ενδοοικογενειακή βία, εκμετάλλευση, σωματική, λεκτική, συναισθηματική ή και σεξουαλική κακοποίηση.
Στην Ελλάδα το θέμα πήρε διαστάσεις τον Δεκέμβριο του 2017 με αφορμή την υπόθεση τριπλής γυναικοκτονίας (συζύγου, πεθεράς και ανήλικης κόρης) στην περιοχή των Αγίων Αναργύρων. Ογκώθηκε όμως, μετά τον βιασμό και τη δολοφονία της 21χρονης φοιτήτριας, Ελένης Τοπαλούδη, τον Νοέμβριο του 2018 στη Ρόδο -μια υπόθεση που συγκλόνισε την Ελλάδα. Με αφορμή τη συγκεκριμένη υπόθεση ο όρος γυναικοκτονία εισέβαλε δυναμικά στον δημόσιο λόγο και άρχισε να υιοθετείται, από επίσημους φορείς, όπως η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, από τα ΜΜΕ και οργανώσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων. Οπως και σε όλον τον υπόλοιπο κόσμο, η χρήση του όρου προκάλεσε αντιδράσεις και συχνά χλευασμό. Ως προς το τελευταίο, το επιχείρημα είναι διπλό. Πρώτον ότι ο ποινικός κώδικας προβλέπει ισόβια κάθειρξη ως ποινή για τους δράστες ανθρωποκτονίας. Δεύτερον αυτό που καταφέρνουν όσοι υποστηρίζουν την ποινική αναγνώριση της γυναικοκτονίας είναι μια ατυχής απόπειρα διαχωρισμού της έννοιας «γυναίκα» από την έννοια «άνθρωπος».
Ανεξάρτητα από αυτή τη φιλολογία, το δεδομένο είναι -πέραν πάσης αμφιβολίας- ότι ο όρος «γυναικοκτονία» με το ειδικό φορτίο της είναι ήδη καθιερωμένος και χρησιμοποιείται στον δημόσιο πολιτικό λόγο, στα μίντια, στους διεθνείς οργανισμούς αλλά και, πολύ περισσότερο, στην επιστημονική έρευνα.
Από μόνο του αυτό το γεγονός κάνει ορατή την έμφυλη διάσταση ενός εγκλήματος -εν προκειμένω, μιας ανθρωποκτονίας- που σχετίζεται μάλλον με το γυναικείο φύλο. Και εδώ, όμως, δεν μιλάμε για κάποια πρωτοτυπία. Οι ιδιαίτερες διατάσεις ορισμένων ανθρωποκτονιών, ούτως ή άλλως, έχουν καθιερωθεί στην καθημερινή γλώσσα από παλιά, όπως η «πατροκτονία», η «μητροκτονία» και η «παιδοκτονία». Θυμηθείτε και την ακόμα πιο παλιά περίπτωση της «τυραννοκτονίας». Βέβαια, αυτές οι περιπτώσεις στον σημερινό διάλογο δεν προσφέρονται για ύλη ανάλυσης χαρακτήρων. Το αν θα περάσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στη λογοτεχνία, στο θέατρο ή σε άλλες μορφές τέχνης, δεν είναι θέμα της τρέχουσας πολιτικής.
Θέμα της τρέχουσας πολιτικής στις περισσότερες χώρες δεν είναι καν η δημιουργία ενός ξεχωριστού εγκλήματος, αλλά η ανάσχεση του φαινομένου και η αποτελεσματική προστασία των αδυνάτων. Είναι η αύξηση της ευαισθησίας των αρχών για τα θύματα ενδοοικογενειακής και κακοποιητικής βίας. Θέμα είναι, επίσης, η κοινωνική αντίδραση και η αποτελεσματική απάντηση στις περιπτώσεις αυτές. Με δυο λόγια, θέμα είναι το αίσθημα της δημόσιας ασφάλειας.
Η τελευταία τραγική υπόθεση έξω από το Αστυνομικό Τμήμα των Αγ. Αναργύρων είναι περίπτωση προς αποφυγή. Ηταν επιτομή ολοσχερούς αποτυχίας του συστήματος προστασίας και δημόσιας ασφάλειας. Το κυβερνητικό δόγμα «Παντού αστυνομία» πάσχει και πόρρω απέχει από το δόγμα της ασφάλειας, προστασίας των αδυνάτων και της δικαιοσύνης. Ολοι αντιλαμβάνονται ξαφνικά ότι η απάντηση δεν είναι η «αστυνομία για κάθε περίπτωση». Αυτό έγινε αντιληπτό με το κυβερνητικό φιάσκο της «αστυνομίας στα ΑΕΙ» ή, ακόμα, και με την ανεμπόδιστη κάθοδο των Κροατών χούλιγκαν πέρυσι ο καλοκαίρι που είχε ως αποτέλεσμα την ανεξιχνίαστη ακόμα δολοφονία του Μιχάλη Κατσουρή.
Ισως να είναι παρελκυστική η διαμάχη περί νομικής κατοχύρωσης ή όχι του όρου γυναικοκτονία - ο οποίος ούτως ή άλλως χρησιμοποιείται. Θα πρέπει να δούμε εάν πράγματι στηρίζονται αποτελεσματικά οι γυναίκες που βρίσκονται σε ζώνες κακοποιητικών συμπεριφορών. Και η τελευταία γυναικοκτονία μπροστά από το Τμήμα των Αγ. Αναργύρων έδειξε περίτρανα ότι δεν στηρίζονται.
Αλλά, μπαλωματής ξυπόλυτος και ράφτης ξηλωμένος. Ξανά θα μιλάμε για «μόνιμες και χρόνιες παθογένειες» για τις οποίες ουδείς υπεύθυνος μέχρι την επόμενη γυναικοκτονία. Η κυβέρνηση θα συνεχίζει με αίσθημα επάρκειας που -εκτός από υπηρεσίες αυτοθαυμασμού- θα παγιώνεται σε βαθύ και αμετακίνητο συντηρητισμό και η αντιπολίτευση θα συνεχίζει με αίσθημα καταγγελίας που -εκτός από αιτήματα παραιτήσεων- θα παγιώνεται σε αδυναμία ανάσχεσης ή άρσης του προβλήματος. Είναι κάτι άλλο, που θέλει πολλή δουλειά.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας