Η τραγωδία των Τεμπών ανέδειξε την ανεπάρκεια της δημοκρατίας μας και πιο συγκεκριμένα την παρατακτική αδυναμία μας να είμαστε μια πολιτεία δικαίου. Τα ερωτήματα που σαφώς τίθενται είναι αν ο πολίτης αποτελεί το θεμελιώδες υποκείμενο της δημοκρατίας ή μήπως γίνεται παρακολούθημα μιας δήθεν δημοκρατικοποίησης, η οποία εμφανίζεται να ομιλεί στο όνομα της δεοντολογικής πολιτείας και της αντιπροσωπευτικής μορφής της, αλλά κατ’ ουσία να πνίγεται στους αφρούς των δικαιολογιών και της παρα-νομιμοποίησης;
Πολλά χρόνια τώρα η αντιπροσωπευτική δημοκρατία δείχνει διαρκώς μια ανεπάρκεια και ακόμη θα μπορούσαμε να πούμε μια παρα-νομιμοποίηση εξουσιαστικών μηχανισμών, οι οποίοι εξισώνουν το στρεβλό με το ορθό, δηλαδή τους μηχανισμούς της διαφθοράς με τους μηχανισμούς εξουσίας.
Παγκοσμίως, με το ξεκίνημα της βιοπολιτικής εξουσίας, εκείνο που στερεοποιήθηκε ως εσωτερικός πυρήνας παρα-νομιμοποίησης ήταν η διαπλοκή και η διαφθορά, οι οποίες ανταποκρίθηκαν ως παρασκηνιακές διαδρομές του πολιτικού συστήματος, ως φαλκιδεύσεις της διαδικασίας ελέγχου. Σ’ αυτό βέβαια βοήθησε και η επαγγελματοποίηση της πολιτικής και η ιδιωτικοποίηση της κοινωνίας, γιατί η επαγγελματοποίηση της πολιτικής κρατά συστηματικά τη λήψη αποφάσεων σε μεγάλη απόσταση από την κοινωνία καταργώντας όλα τα περιθώρια συλλογικής επέκτασης που δρουν υπέρ των δημοκρατικών λειτουργιών. Ετσι, λοιπόν, κοινωνία κατέστη μια αφασική προσεπικύρωση, που στο όνομά της συντελούνται όλα τα πεδία απο-δημοκρατικοποίησης.
Με άλλα λόγια, η δημοκρατία σήμερα αποτελεί μια αποπειρατική αντι-πρόταση ή, ακόμη θα λέγαμε, μια παραχωρητική ασυνέχεια της δικαιοσύνης, της κατοχύρωσης, της ελευθερίας. Η οποία λειτουργεί με το σκοτεινό και ακατανόητο «ως εάν» του Σπινόζα. Ζούμε ως εάν να υπάρχει δημοκρατία στον φαραωνισμό της παρα-νομιμοποίησης και με όρους παρα-δημοκρατικής αμηχανίας.
Κανένα θεμέλιο της δημοκρατίας δεν είναι σε εφαρμογή. Γιατί δεν οριοθετείται η δημοκρατία στη βάση κάποιων θεμελίων αρετολογίας, ούτε κάποιας λαμπηδόνας ευθύνης· και αυτό εξαιτίας της απώλειας των ορισμών και της σαφήνειας της δημοκρατίας, όπου η μετανεωτερική εποχή μας έσπευσε να τους βάλει σε παρένθεση και σταδιακά να τους απαλείψει. Η νομιμοποιητική λειτουργία της δημοκρατίας στο πείσμα των αντιλογιών χάνει την όποια δύναμη που διέθετε και έτσι αναγκάζεται να προσαρμοστεί σε αφομοιώσεις και σε αξιοποιήσεις νέων κριτηρίων κάτω από τις τρομακτικές πλανητικές αλλαγές οι οποίες συντελούνται με υπερ-ταχύτητες. Κάτω λοιπόν από αυτές τις συνθήκες όλα θα πρέπει να εξηγηθούν αλλιώς και αλλιώτικα.
Η περί δημοκρατίας αντίληψη δεν απηχεί πλέον στις παλαιότερες νομολογιακές σηματοδοτήσεις, αλλά εκφράζει προϋποθέσεις ευκαιριακές, μιας πρόσκαιρης ανάγκης. Στον γιγαντισμό της απογείωσης της νέας εποχής δημιουργούνται όγκοι λογοδιάρροιας και θεατρινισμού, οι οποίοι έχουν παραδώσει το αρχέγονο περιεχόμενο της δημοκρατίας και την αξιοποίηση της εννοιολογικής της προσέγγισης στις αυθαίρετες εξουσιαστικές επιλογές. Ετσι, η δημοκρατία τώρα πια αρθρώνει προσχηματικές επιχειρηματολογίες με τη συγκάλυψη των θεσμών, οι οποίοι επίσης φλυαρούν περί δημοσίου συμφέροντος, αλλά εκείνο είναι πλήρως ενταγμένο στα συμφέροντα της αγοράς.
Οι προϋποθέσεις των νέων προκλήσεων είναι τέτοιες που αντιπαρέρχεται η μορφή της δημοκρατίας έτσι όπως τη γνωρίζαμε και θέτουν νέες παρα-δημοκρατικές αξιολογικές κλίμακες. Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι οι βασικοί άξονες της δημοκρατίας θα πρέπει να εξαφανιστούν· απεναντίας, η δημοκρατία καλείται να επανατοποθετήσει τις παρεμβάσεις της και να προστατεύσει τις κατοχυρωμένες αρχές της, τις νομιμοποιήσεις της και τις θεμελιώσεις της. Εντούτοις όμως εμείς όλο και περισσότερο σπεύδουμε να αποψιλώσουμε κάθε δημοκρατικό ερώτημα που τίθεται μέσα στους νέους όρους μιας δήθεν θεσμικής δημοκρατικής λογικής.
Τι παράγεται από αυτή τη διαδικασία; Συσσώρευση αρμοδιοτήτων με τη μορφή της επιστημονικής εγκυρότητας, λιγότερης όμως υπευθυνότητας. Και, επιπλέον, φαλκίδευση διαδικασίας ελέγχου. Καταλαβαίνουμε τώρα γιατί η τραγωδία των Τεμπών είναι συνέπεια της βαθύτερης και εμφανέστερης κρίσης της ελλειμματικής δημοκρατίας μας.
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας