Παρθενώνας: Θαύμα ιδέσθαι

Επιγραμματικά:

-Παρθενών: Το κάλλος ενός θαύματος.

-Το κορυφαίο έργο της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής.

-Το μνημείο βρίσκεται στην κορυφή της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας.

-Ένα από τα τελειότερα επιτεύγματα του ανθρώπινου πνεύματος.

-Μοναδικό σύμβολο του κλασσικού κάλλους.

-Η τεχνητή τελειότητα ακολουθεί τις μορφολογικές επιδιώξεις των δημιουργών Φειδία, Ικτίνου και Καλλικράτη. Επίσης αυτή η τελειότητα εκφράζει την πολιτική απαίτηση του Περικλή για ένα τέλειο δημοκρατικό πολίτευμα μετά την καταιγίδα των περσικών πολέμων.

-Ο γλυπτικός διάκοσμος του μνημείου αποτελεί σταθμό στην ιστορία της τέχνης.

-Ο Παρθενών αποτελεί το πλέον αντιπροσωπευτικό δείγμα κλασσικής τέχνης.

Μερικά στοιχεία από τον γλυπτικό διάκοσμο του μνημείου:

-Ανατολικό αέτωμα: Η γέννηση της Αθηνάς.

-Δυτικό αέτωμα: Ο αγώνας Αθηνάς και Ποσειδώνος για την Αθήνα και την Αττική.

-92 Μετόπες με θέματα: Μάχη Κενταύρων και Λαπήθων / Μάχη Θεών και Γιγάντων/ Μάχη Αθηναίων και Αμαζόνων/ Η πτώση της Τροίας.

-Ζωφόρος, 160 μ. Παρίσταται η Πομπή των Παναθηναίων, η μεγαλύτερη γιορτή στην Αθήνα που γινόταν κάθε 4 χρόνια. Εδώ, ίσως για πρώτη φορά στην αρχαία ελληνική τέχνη, αναπαρίσταται  πραγματικό και όχι μυθολογικό θέμα.

-Τεράστιο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου ύψους 10. 10 μ. εντός του σηκού. Έργο του Φειδία. Δε σώθηκε. Λεπτομέρειες για το έργο γνωρίζουμε από μεταγενέστερο μαρμάρινο αντίγραφο.

Ποιο μουσείο στεγάζει τον μεγαλύτερο αρχαιολογικό θησαυρό του κόσμου;

Το Βρετανικό μουσείο με τα γλυπτά που αφαίρεσε ο Λόρδος Έλγιν από τον  Παρθενώνα:

-18 γλυπτά από τα αετώματα,

-15 μετόπες,

-75 μέτρα από τη ζωφόρο ( από τα συνολικά 160 μ.).

Ομήρου Ιλιάς, Σ` 83. Θαύμα ιδέσθαι.

Ο Αλέξανδρος, ο υιός του Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων από των βαρβάρων των την Ασίαν κατοικούντων. Η επιγραφή στο τρόπαιο των 300 ασπίδων που έστειλε ο Μ. Αλέξανδρος στον Παρθενώνα μετά τη μάχη του Γρανικού, το 334 π.Χ. Ο Μέγας Αλέξανδρος είχε θαυμάσει τον Παρθενώνα πολλές φορές. Τον είχε προφανώς βοηθήσει να εκτιμήσει τις αρετές του μνημείου ο δάσκαλος του Αριστοτέλης. Ο Παρθενών, όταν τον είδε ο Μέγας Αλέξανδρος , μετρούσε περίπου 100 χρόνια ύπαρξης. Ήταν σχεδόν όπως  τον τέλειωσε ο Φειδίας.

Πλούταρχος ( Περ. ΧΙΙΙ, 4): Πάντων επίσκοπος ήν αυτώ Φειδίας.

Στράβων: Εν Ελλάδι πολλά θαύματος άξια εισίν.

Ο Παρθενών άρχισε να κτίζεται επί Περικλέους, το 447 π.Χ. και οι οικοδομικές εργασίες περατώθηκαν το 438 π.Χ, σε ελάχιστο διάστημα 9 ετών. Οι γλυπτικές συνθέσεις του ναού, αετώματα, μετόπες, ζωφόρος, ολοκληρώθηκαν το 432 π.Χ. (α)

Ολόκληρο το μνημείο, ακόμα και τα κεραμίδια, ήταν από πεντελικό μάρμαρο.

Ανάμεσα στον Παρθενώνα και στο υλικό  υπάρχει μαθηματική σχέση: Πεντελικό μάρμαρο – έπεται και αντιστρόφως->Παρθενών. Χωρίς αυτό το εξαιρετικό δομικό υλικό δεν θα υπήρχε ένα τέτοιο θαυμαστό μνημείο. Και ένα τέτοιο μοναδικό μνημείο προϋποθέτει ένα θεϊκό – φυσικό δώρο όπως το πεντελικό μάρμαρο. Αυτό το υλικό, από τα λατομεία του Πεντελικού όρους, έδωσε τη δυνατότητα στους λατόμους, λιθοξόους και γλύπτες να φτάσουν στα όρια τους και να τα υπερβούν. (1) Κάθε προηγούμενο αρχιτεκτόνημα ξεπεράστηκε τεχνικά, τεχνολογικά και καλλιτεχνικά.

Η λατόμηση του μαρμάρου, η μεταφορά από το Πεντελικόν όρος στην Ακρόπολη, η λάξευση και η τοποθέτηση αποτελούν τεχνικά και τεχνολογικά θαύματα.  Η ακρίβεια προσαρμογής των λίθων μεταξύ τους φτάνουν το δέκατο του χιλιοστού. Η ακρίβεια αυτή συναντάται σήμερα στην προσαρμογή μελών διαστημοπλοίων. Όταν εργαζόμουν στο μνημείο είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω με ειδικές μετρήσεις αυτήν την μεγάλη ακρίβεια στις αρμόσεις των αρχιτεκτονικών μελών. (2). Μερικοί λίθοι φτάνουν σε βάρος τους δέκα τόνους.

Το μνημείο είναι «προικισμένο» με οπτικές εκλεπτύνσεις και διορθώσεις που του δίνουν τη χάρη ενός ζωντανού οργανισμού σ` ένα σύνολο ισορροπημένο και αρμονικό.

Η συνεχής ζωφόρος με μήκος 160 μ. και ύψους ~ 1.00 μ. είναι μέγιστος νεωτερισμός αφού αποτελεί ιωνικό «τρόπο» σε δωρικό μνημείο.

 Φραντς Κάφκα: Όποιος διατηρεί την ικανότητα να βλέπει την ομορφιά, δεν γερνάει ποτέ. Αυτό το απόφθεγμα του Κάφκα ένιωθα και νιώθω ότι αφορά τον Παρθενώνα: Αν ανοίξεις την πόρτα του κάλλους του Παρθενώνα μπαίνεις στην αιωνιότητα.

(α) Χρονολογικά: Όταν άρχισε να κτίζεται ο Παρθενών το 447 π.Χ. ο Περικλής ήταν 47 ετών, ο Φειδίας 33 ετών, ο Σωκράτης 23 ( μάλλον λόγω επαγγέλματος, αυτός και ο πατέρας του, εργάστηκαν στην ανοικοδόμηση του Παρθενώνος). Ο ιστορικός Θουκυδίδης ήταν μόλις 13 ετών ενώ ο Πλάτων γεννήθηκε 27 χρόνια μετά την έναρξη των εργασιών.

(1) Ο εξαίρετος μαρμαρογλύπτης στην Ακρόπολη Νίκος Σκαρής μου είχε πει το 1979: Το μάρμαρο αυτό είναι πολύ καλό. Κρατάει τις κόχες. Ο καλός τεχνίτης ήθελε να πει ότι το πεντελικό μάρμαρο είναι κατάλληλο  για λεπτεπίλεπτη  δουλειά.

(2). Ο μελετητής και αναστηλωτής του μνημείου Μανόλης Κορρές αναφέρει στον πρόλογο του τόμου για τον Παρθενώνα: « Ευχαριστώ τον συνάδελφο Κωστή Καζαμιάκη για τις μετρήσεις του στον Παρθενώνα.».

Υ.Γ. Ήμουν πολύ τυχερός που εργάστηκα κάτω από την σοφή καθοδήγηση του προέδρου της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως ( Ε.Σ.Μ.Α.). αείμνηστου Χαράλαμπου Μπούρα ( 1933 – 2016) που ήταν και καθηγητής μου στην Αρχιτεκτονική του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Στο εργοτάξιο ήταν μοναδική τύχη και απόλαυση αλλά και πηγή μάθησης η παρουσία του φίλου και υπεύθυνου της αποκατάστασης του Παρθενώνα Μανόλη Κορρέ, σήμερα ομότιμου καθηγητή Αρχιτεκτονικής Ε.Μ.Π. και Ακαδημαϊκού. Τύχη Αγαθή η παρουσία για δεκαετίες, δύο προικισμένων ανδρών στα έργα αποκατάστασης των μνημείων Ακροπόλεως Αθηνών. Των Χαράλαμπου Μπούρα και του Μανόλη Κορρέ.

1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.

2*. Στους αγαπημένους: Ιωάννα – Μαρίνα, Ειρήνη, Κωνσταντίνο, Νικόλα, Μπάμπη.