Ιδιωτικά ΑΕΙ: συνταγματικό πραξικόπημα με δημοκρατικό μανδύα; Τι θα ακολουθήσει;

Επαίρεται η κυβέρνηση για την επικείμενη «μεταρρύθμιση» της ίδρυσης ιδιωτικών ΑΕΙ στη χώρα μας που πάντοτε προσέκρουε στην αδυναμία αναθεώρησης του άρθρου 16 του Συντάγματος. Ποια όμως είναι τα κίνητρα; Οπως μας λέει ο Μαρσέλ Γκοσέ, φιλελεύθερος και όχι φιλελεύθερος γιαλαντζί, δηλαδή νεοφιλελεύθερος: «Ο επίσημος μεταρρυθμισμός έχει μετατραπεί σε εξωραϊσμένη πρόσοψη του νεοφιλελευθερισμού, του οποίου αποτελεί ουσιαστικά έναν από τους ισχυρούς βραχίονες».

Το ανησυχητικό γεγονός στην προκειμένη περίπτωση για το πολίτευμα της χώρας είναι ότι η παρούσα Βουλή δεν είναι αναθεωρητική, ότι η όποια συνταγματική μεταβολή αποτελεί αρμοδιότητα της επόμενης Βουλής, δηλαδή μετά το 2027. Πού στηρίχθηκε όμως η κυβέρνηση; Υπήρξε μια εντυπωσιακή συστράτευση συνταγματολόγων και ανώτατων τ. δικαστών να αποδομήσουν το άρθρο 16 του Συντάγματος, τα ονόματα των οποίων μάλιστα έχει επικαλεστεί επανειλημμένα επιχειρηματολογώντας για το αλάθητο της συνταγματικής αποδόμησης. Πώς όμως ξαφνικά ένα άρθρο που μέχρι χθες επιχειρήθηκε επανειλημμένα να αναθεωρηθεί ανεπιτυχώς χάρη στην αντίσταση του Κοινοβουλίου, σήμερα αποδομείται με συνοπτικές διαδικασίες;

Προτάσσουν το ενωσιακό δίκαιο το οποίο, όπως διατείνονται, υπερισχύει του Συντάγματος. Μάλιστα η επιχειρηματολογία στηρίζεται σε άρθρο του Ιωάννη Σαρμά, τ. υπηρεσιακού πρωθυπουργού και τ. προέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με τίτλο «Η ελευθερία ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων ως ενωσιακό δικαίωμα», το οποίο δημοσιεύθηκε το 2018 στο περιοδικό «Τα δικαιώματα του ανθρώπου», και θεμελιώνεται στο άρθρο 14, παράγραφος 3, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Ομως, όσον αφορά το ιστορικό του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης:

α) Ο Χάρτης ανακηρύχθηκε επίσημα στη Νίκαια τον Δεκέμβριο του 2000 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και την Επιτροπή.

β) Ο Χάρτης έγινε νομικά δεσμευτικός όταν τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη της Λισαβόνας τον Δεκέμβριο του 2009.

Δηλαδή, επί τόσα χρόνια, από το 2000, ή από τον Δεκέμβριο 2009 έως το 2018 ή έως σήμερα, οι πάντες αγνοούσαν τις επιταγές του; Οταν η Ν.Δ. στις 30 Ιανουαρίου 2019 υπέβαλε προς την Επιτροπή Αναθεώρησης του Συντάγματος διατάξεις του Συντάγματος προτεινόμενες προς αναθεώρηση, που πρωτοκολλήθηκαν από την Ειδική Γραμματεία του προέδρου της Βουλής με αριθμό πρωτοκόλλου 460, μεταξύ των οποίων και το άρθρο 16, ήσαν γνωστά και το άρθρο του κ. Σαρμά και ιδιαίτερα ο Χάρτης που ίσχυε τουλάχιστον προ δεκαετίας. Γιατί τότε η Ν.Δ. σεβάστηκε τη συνταγματική διαδικασία και σήμερα την αποδομεί; Γιατί οι συνταγματολόγοι που σήμερα επιχειρηματολογούν υπέρ των ιδιωτικών ΑΕΙ δεν επικαλέστηκαν τότε το ενωσιακό δίκαιο; Το ερώτημα αφορά και τα κόμματα που, ενώ τότε εναντιώθηκαν στην αναθεώρηση του άρθρου 16, σήμερα θα ψηφίσουν υπέρ της ιδιωτικοποίησης των ΑΕΙ αναιρώντας τον εαυτό τους και συνεργώντας στη διαδικασία αποδόμησης του Συντάγματος και πραγμοποίησης του ακαδημαϊκού χώρου.

Το άρθρο 14, παράγραφος 3 του Χάρτη, όπου θεμελιώνεται, όπως ισχυρίζονται, η δυνατότητα ίδρυσης ιδιωτικών ΑΕΙ, σημειώνει: «Η ελευθερία ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με σεβασμό των δημοκρατικών αρχών καθώς και το δικαίωμα των γονέων να εξασφαλίζουν την εκπαίδευση και τη μόρφωση των τέκνων τους σύμφωνα με τις θρησκευτικές, φιλοσοφικές και παιδαγωγικές πεποιθήσεις τους, γίνονται σεβαστά σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες που διέπουν την άσκησή τους». Αλλά και η ερμηνεία του άρθρου 14, σύμφωνα με την Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης C 303/17 (14/12/2007) επιβεβαιώνει: «Η ελευθερία ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, δημόσιων ή ιδιωτικών, κατοχυρώνεται ως μορφή της επιχειρηματικής ελευθερίας, όμως περιορίζεται από τον σεβασμό των δημοκρατικών αρχών και ασκείται σύμφωνα με τις διαδικασίες που ορίζουν οι εθνικές νομοθεσίες». Αφού το ενωσιακό δίκαιο προϋποθέτει στην προκειμένη περίπτωση τον σεβασμό της εθνικής νομοθεσίας, δηλαδή τη συνταγματική διαδικασία, πώς επικαλούνται την υπεροχή του;

Ολα τα άλλα επιχειρήματα, όπως η επίκληση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ή του άρθρου 16 του Χάρτη για την «επιχειρηματική ελευθερία» που αξιοποιούνται για την αποδόμηση του άρθρου 16, δεν αντέχουν κριτική όταν αναφερόμαστε σε ακαδημαϊκά θέματα.

Ομως, η «επιχείρηση» αποδόμησης του άρθρου 16 παραβιάζει ουσιαστικά το πνεύμα της ακροτελεύτιας διάταξης του Συντάγματος, του άρθρου 120, της παραγράφου 4: «H τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία». Στοιχειωδώς, το πνεύμα της παραγράφου αυτής, όπως και ο σεβασμός «της λαϊκής κυριαρχίας και των εξουσιών που απορρέουν από αυτή», σύμφωνα με την παράγραφο 3, αξιώνουν την τήρηση της συνταγματικής τάξης, δηλαδή την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος από την αναθεωρητική Βουλή που εκφράζει τη βούληση των Ελλήνων. Διαφορετικά το πολίτευμα της χώρας μας ενσωματώνει άτυπα μια «κατάσταση εξαίρεσης»: την εξουσία του «ενός» ο οποίος, διαθέτοντας κοινοβουλευτική πλειοψηφία, μπορεί επικαλούμενος επιχειρήματα ειδημόνων να αλλοιώνει τον δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος αποδομώντας το Σύνταγμα. Χαρακτηριστικό της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας είναι ο χαρακτήρας της ψήφου ως «λευκής επιταγής», αλλά μέχρι σήμερα το Σύνταγμα τηρούνταν τουλάχιστον προσχηματικά. Για πρώτη φορά ο «ένας» το αποδομεί άμεσα παρεκκλίνοντας από τη συνταγματική διαδικασία. Ο θόρυβος για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών πιθανότατα αυτή την εκτροπή έρχεται να συγκαλύψει αποπροσανατολίζοντας την κοινή γνώμη.

* Τ. αρχιμηχανικος ΟΣΕ, πολιτικος μηχανικος ΑΠΘ