Περιπέτειες των «Η»

Εκ των προτέρων να πούμε ότι ο σολιψισμός περί κυβερνητικής ηγεμονίας μπάζει από παντού· ότι η ρητορική του αμφισβητείται και από τους πιο φανατικούς ζηλωτές της. Τα καλά νέα είναι ότι η κυβερνητική ηγεμονία περνάει δύσκολες μέρες. Τα κακά νέα είναι ότι μετασχηματίζεται σε drama queen: για να διατηρηθεί και να αναπαραχθεί, δημιουργεί αντισταθμίσεις και πολιτικά παράδοξα. Υποχρεώνεται να υπηρετεί στόχους που είναι συγκρουόμενοι, όπως η κυβερνητική σταθερότητα εν τη απουσία ηθικών αναχωμάτων, αλλά με κόστος τις εκπτώσεις, τα χατίρια και το ξεπούλημα των πάντων.

Το αποτέλεσμα είναι οι κοινωνικές συγκρούσεις που, τελευταία, έχουν αρχίσει να γίνονται ορατές. Αλλά ακόμα και η ορατότητά τους δεν είναι πρόβλημα per se. Το πρόβλημα είναι ότι δεν αρκούν τα κοινωνικά βάσανα ώστε να αποκτήσουν ηθικό μανδύα, δηλαδή, να γίνουν κοινωνικά ευαίσθητοι, λογικοί και στοιχειωδώς έξυπνοι οι κληρονόμοι. Οι τελευταίοι γεννήθηκαν και θα πεθάνουν με το κουσούρι του κληρονόμου και όχι του δημιουργού ή του πολιτικού σχεδιαστή. Ετσι απευθύνονται σε ομάδες που μόλις υποχωρεί η παλίρροια ανακαλύπτουν ότι κολυμπούσαν ξεβράκωτες: πολλοί διαπιστώνουν ότι βρίσκονται σε περιδίνηση κοινωνικής οπισθοδρόμησης, ανελευθερίας, ανισοτήτων, ανασφάλειας, εμπαιγμού, φτώχειας και συγκαλυμμένης ανεργίας· ανακαλύπτουν ότι αδυνατούν να καλύψουν τις βασικές ανάγκες, καθώς η χώρα απογειώνεται καταστρεφόμενη. Ανακαλύπτουν ότι ζουν σε αξιοκρατικό καθεστώς αναξιοκρατίας.

Η όλη μεταρρυθμιστική φαγούρα βασίζεται σε ψέματα, παραπληροφόρηση, αποκρύψεις, απειλές, υποσχέσεις και ολιστικές ανοησίες. Προχθές, η Ελλάδα στο τιμόνι της οποίας βρίσκεται η συγκεκριμένη κυβέρνηση καταδικάστηκε με ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου για την κατάσταση στο Κράτος Δικαίου, τη χειραγώγηση της Δικαιοσύνης, του Τύπου, των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών. Εχει λεχθεί ότι η ιστορία χωρίς τη μνήμη είναι αδύνατη, αλλά πολλές φορές η μνήμη χωρίς την ιστορία είναι επικίνδυνη. Είναι η πρώτη φορά που οι ευρωπαϊκοί θεσμοί καταδικάζουν την Ελλάδα από την εποχή της χούντας. Δηλαδή εδώ και μισό αιώνα! Και η συζήτηση δεν γίνεται για το τι θα πρέπει να αλλάξει, αλλά για το πώς θα διατηρηθούν αυτά που θα πρέπει να αλλάξουν.

Αλλοι υποστηρίζουν ότι έχουμε πόλεμο ενάντια στον δημόσιο χώρο και στα δημόσια αγαθά γενικά, που διεξάγεται από πολιτικές δυνάμεις που στα σπλάχνα τους δεν κυοφορούν τίποτα το πολιτικό. Σε μεγάλο βαθμό ισχύει. Η κυβέρνηση σαν να βιάζεται να ικανοποιήσει πελάτες και όχι πολίτες ή την κοινωνία και, μάλιστα, πελάτες προερχόμενους από την πλευρά των ολιγοπωλίων. Ομως, τα επιχειρήματα των κυβερνητικών στωμύλων αντλούνται από το υπόδειγμα -τονίζω τον όρο «υπόδειγμα»- της ιδεατής αγοράς του τέλειου ανταγωνισμού.

Ωστόσο, τράπεζες, ενέργεια, επικοινωνίες, υγεία, ιδιωτικά πανεπιστήμια, μεταφορές, αυτοκινητόδρομοι, αεροδρόμια, τρόφιμα, δημόσια έργα, τηλεοπτικό τοπίο, ενημέρωση, ναυτιλία είναι ολιγοπωλιακές αγορές. Και οι ολιγοπωλιακές αγορές δεν γεννούν αυτομάτως εμπιστοσύνη, συνεργασία ή συλλογική δράση προς θεραπεία του summum bonum. Απεναντίας: είναι στη φύση του ανταγωνισμού η παραβίαση των καλών πρακτικών και των κανόνων και της δικαιοσύνης προκειμένου κάποιος να θριαμβεύσει, έστω βραχυπρόθεσμα, έναντι του αντιπάλου του που έχει ηθικές ανησυχίες.

Εκ τούτου, σε περιβάλλον κοινωνικών και οικονομικών στρεβλώσεων, δεν είναι εύκολο να εξαχθούν βάσιμα ή οριστικά συμπεράσματα και, μάλιστα, πολιτικά συμπεράσματα. Το τελευταίο μπορούμε να το καταλάβουμε αν περιοριστούμε σε θέματα -από τα πολλά- που σχετίζονται με την αδηφαγία του γουρουνιού που έχει διδακτορικό λιτότητας.

Το πρώτο ερώτημα είναι το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει μια ομάδα δεδηλωμένων αντικρατιστών που αυτοθαυμαζόμενοι ζουν από το κράτος, μισούν τις ανεξάρτητες αρχές, ενισχύουν τους κρατικούς μηχανισμούς εκεί όπου είναι αχρείαστοι και τους εξαφανίζουν εκεί που είναι κοινωνικά αναγκαίοι.

Το δεύτερο είναι το ερώτημα της αποτελεσματικότητας και της βιωσιμότητας της κουλτούρας που θεωρεί «ανθέλληνες» όσους έχουν αντιρρήσεις, που κατηγορεί ως πλιατσικολόγο τον ανθό της ελληνικής νεολαίας και το δημόσιο Πανεπιστήμιο ως λίκνο παρανομίας και συνωμοσιών, που παράγει χαμηλές προσδοκίες, χαμηλά στάνταρ και κοινωνικές μηχανικές. Το τρίτο έχει να κάνει με το ευρύτερο πλαίσιο της Ευρώπης, η οποία βρίσκεται σε μόνιμη κρίση παγκόσμιου ρόλου ως ιδέα, ως όνειρο και ως σχέδιο. Οφείλουμε να δούμε τη νέα πίστα της πολιτικής ηθικής. Και να δούμε ότι, σύμφωνα με την καντιανή θέση, μπορεί μεν να δίνει ικανοποίηση και Ηγεμονία, αλλά είναι απίθανο να είναι και Ηθική.