Ανάχαρσις: Γλώσσα μεν ανόστεος, οστέα δε βλάπτει. Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει.
Λατινικό απόφθεγμα: Quidquid latine dictum sit, altum videtur. Ότι λέγεται στα λατινικά ακούγεται πολύ στοχαστικό.
Λατινικό απόφθεγμα: Caesar non supra grammaticos. Ο Καίσαρ δεν είναι πάνω από την γραμματική.
Γκαίτε: Άκουσα στον Άγιο Πέτρο της Ρώµης το Ευαγγέλιο σε όλες τις γλώσσες. Η Ελληνική αντηχούσε σαν άστρο λαµπρό στη νύχτα.
Μπορεί η γλώσσα που μιλάμε να συμβάλει στην ποιότητα της σκέψης μας και της καθημερινής μας ζωής;
Η ποιότητα στη γλώσσα μας οδηγεί σε ποιότητα νόησης, ιδεών, στοχαστικών προσαρμογών(1).
Αυτό συνεπάγεται ποιότητα στη ζωή μας, άρα μια πολιτισμένη βίωση του κόσμου.
Οι περισσότερες ελληνικές λέξεις έρχονται από πολύ παλιά φορτωμένες ιστορία, αναμνήσεις, ρυθμό, χρώματα κι αρώματα. Οι λέξεις δεν υπάρχουν μόνο ως λέξεις. Υπάρχουν για να συνθέτουν νοήματα, έννοιες και παντοειδείς προτάσεις. Προτάσεις φιλοσοφικές, ποιητικές, ιστορικές, πολιτισμικές, πολιτικές, νομικές, αθλητικές.. Προτάσεις που κτίζουν τη ζωή μας.
Οι αρχές και τα θεμέλια των λέξεων είναι η ελληνική γλώσσα.(2).
Το αρισμαρί (δενδρολίβανο) και η εικόνα της λέξεως.
Αρισμαροβιτσόβεργα(3) και διαμαντένια πέτρα
πως θελά ν` ανταμώσομε το μάτι μου εξεπέτα. (4).
Στη Δευτέρα του Καπετανάκειου Γυμνασίου Ηρακλείου Κρήτης, το 1965, ο νεαρός φιλόλογος Ηρακλής Καλλέργης επέμενε σε θέματα ετυμολογίας και ορθογραφίας των λέξεων. Μας τόνιζε να προσέχουμε τις λέξεις από τα αρχαία κείμενα και να προσπαθούμε να τις κατανοήσουμε στην πορεία τους μέχρι τις μέρες μας.
Τον ρώτησα γιατί όταν σκέφτομαι μια λέξη στο μυαλό μου σχηματίζεται η γραφή της, ενίοτε και η εικόνα της. Εκείνος μου είπε να του πω μια τέτοια λέξη και του είπα: Αρισμαρί. Γέλασε , έγραψε στον μαυροπίνακα με άσπρη κιμωλία τη λέξη αρισμαρί και είπε:
«Άλφα, ρο, γιώτα, σίγμα, μι, άλφα, ρο και πάλι γιώτα. Δυο γιώτα, δυο ρο και σμάρι μυρωδάτο. Μα στην υπόλοιπη Ελλάδα αν πεις αρισμαρί δεν θα καταλάβουν. Εκεί το λένε δενδρολίβανο».
Μια μέρα είχε έλθει ο θείος Νικηφόρος από τ` Ανώγεια. Καθόμαστε στον ωραίο αυλόκηπο και πάνω σ` ένα σοφραδάκι είχε βάλει η μητέρα διάφορα φαγώσιμα και τσικουδιά για να περιποιηθεί τον μουσαφίρη. Μας είχε φέρει, όπως πάντα, μέσα στη βούργια του, ανθότυρο και μυζήθρα από το μιτάτο του, παξιμάδι, χοχλιούς..Ο πατέρας που ήξερε την αγάπη του θείου στα θαλασσινά φρόντιζε να έχει πάντα φρέσκα ψάρια , της ίδιας μέρας, από τον Γκούλε, για να ανταποδώσει. Επίσης η μητέρα μου του έδινε για το χωριό φρεσκοκομμένο καφέ, λουκούμια..Ο θείος ήταν αγράμματος και σκέφτηκα να τον ρωτήσω τι έχει στο μυαλό του όταν λέει τη λέξη αρισμαρί.
-Εκιονά (εκείνο) που σκέβγομαι (σκέφτομαι) Κωστάκη είναι αυτό που θωρείς. Μου έδειξε με τα μάτια του το φυτό αρισμαρί στον κήπο. Θαλερό, βαθυπράσινο, μοσχομυριστό. Σαν σφαίρα γεωμετρική έμοιαζε με διάμετρο πάνω από ένα μέτρο.
-Τίποτα άλλο θείε;
-Σκέβγομαι τη μυρωδιά του και τη γέψη (γεύση) όντε (όταν) το βάνει η μαμά σου στο τηγάνι με τα φρέσκα ψάρια (σαβόρο).
Ο θείος σκεφτόταν την εικόνα της λέξεως, το ίνδαλμα της, όπως λένε οι γλωσσολόγοι. Και εγώ σκεφτόμουν μια εικόνα, ένα ίνδαλμα αλλά με γράμματα: Α ρ ι σ μ α ρ ί. Στη δική μου εικόνα υπήρχε ορθογραφία και σκέφτηκα ότι ο θείος είχε καλύτερη εικόνα από μένα αφού, αν και αγράμματος, στο μυαλό του υπήρχε ζωγραφιά, γεύση και μυρουδιά.
Η δική μου εικόνα, η εικόνα της γραμμένης λέξεως, μπορούσε με την κίνηση του χεριού να γραφτεί στο τετράδιο.
Σήμερα αυτό γίνεται με το πληκτρολόγιο. Υπάρχει αίσθηση από την κίνηση αυτή; Μήπως τα κτυπήματα στο πληκτρολόγιο κτυπούν την ουσία της γλώσσας; Την πλήττουν; Την πληγώνουν;
Η γραφή με το χέρι πρέπει να εξακολουθήσει να υπάρχει στο Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο και ίσως και στο Πανεπιστήμιο για να σωθεί αυτός ο θησαυρός της εικόνας και όσα κομίζει στη σκέψη και στον στοχασμό των ανθρώπων. Είναι ένα εφόδιο για όλους η χειρόγραφη γραφή, μια χρήσιμη τέχνη που βοηθά τους ανθρώπους. Ένα κέντημα, μια τέχνη που υφαίνει σκέψεις και νοήματα.
Ο υπολογιστής προσφέρει εφόδια για την ορθογραφία των λέξεων με πολλούς και διάφορους τρόπους όπως το κοκκίνισμα της λέξεως όταν έχει λάθος, την παράθεση πολλών σχετικών λέξεων για να επιλέξεις.. Σίγουρα η ταχύτατα εξελισσόμενη Τεχνητή Νοημοσύνη θα προσφέρει πολλά σ` αυτόν τον προβληματισμό.
(1). Με τες εκτεταμένες επικράτειες,
με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών.
και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά
ώς μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ώς τους Ινδούς.
Κ.Π.Καβάφης, Στα 200 π.Χ. απόσπ. ( 1931)
(2) [V] Ἔστι δ᾽ ἀρχὴ τῆς λέξεως τὸ ἑλληνίζειν· Αριστοτέλης, Ρητορική, 1407a, [V].
(3) Αρισμαροβιτσόβεργα. Η βέργα από μεγάλο δενδρολίβανο, αφού αφαιρεθούν όλα τα φύλλα. Είναι βέργα ευλύγιστη, λεπτή και μακριά. Παρομοιάζουν την αρισμαροβιτσόβεργα με βεργολυγερή κοπελιά στις μαντινάδες.
(4). Μαντινάδα που τραγούδησε ο Νίκος Ξυλούρης.
1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.
2*. Στις αξέχαστες γιαγιάδες: Ζουμπουλιώ, Κατίγκω, Σταμούλα, Γιαννίτσα, Μαρίκα, Γιούλα που μου έμαθαν τις εικόνες, τα χρώματα και τη μυρουδιά των λέξεων.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας