Γκουτέρες: «Μη χάσετε την ευκαιρία!»

Στις 8 Ιανουαρίου ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης συγκαλεί Εθνικό Συμβούλιο για να θέσει υπόψη των πολιτικών αρχηγών «σενάρια» γύρω από την επικείμενη πρωτοβουλία του ΟΗΕ. Η προαγγελία αυτή μαρτυρεί κάποια εγρήγορση στη Λευκωσία εν όψει του επίσημου διορισμού της νέας απεσταλμένης του ΟΗΕ, Μαρία Ανχελα Κουεγιάρ. «Εγινε το πρώτο σημαντικό βήμα» ανέφερε ο Χριστοδουλίδης σε πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του (31/12) και πρόσθεσε: «Σύντομα θα ξεκαθαρίσει κατά πόσο βρισκόμαστε λίγο πριν από την αφετηρία μιας νέας προσπάθειας».

Τι πραγματικά έχει κατά νου όμως ο Κύπριος πρόεδρος όταν λέει ότι «ο δρόμος θα είναι μακρύς και οι δυσκολίες δεδομένες». Από μόνος του ένας τέτοιος διορισμός δεν αμβλύνει την παγερή ρουτίνα του Κυπριακού. Ολοι γνωρίζουν ότι η νέα απεσταλμένη διαδέχεται άλλους σχεδόν 30 που προηγήθηκαν. Οι περισσότεροι αποχώρησαν σιωπηρά, ανήμποροι να κάνουν κάτι αξιόλογο. Αλλοι έφυγαν… κακήν κακώς με την ταμπέλα του «φιλότουρκου» όταν παρουσιάστηκε σχέδιο και πραγματική ευκαιρία για λύση.

Στα χέρια του Χριστοδουλίδη είναι (3/1) η τακτική εξαμηνιαία έκθεση του γενικού γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες. Τέλη Ιανουαρίου θα συνέλθει το Συμβούλιο Ασφαλείας για να εγκρίνει το ψήφισμα με αναφορές παρότρυνσης προς τα μέρη να αξιοποιήσουν το παράθυρο ευκαιρίας που ανοίγει το 2024. Ο Γκουτέρες επαναλαμβάνει στην έκθεση τη δέσμευσή του να συνεχίσει τις προσπάθειες, αλλά και την απογοήτευσή του για τη μη ύπαρξη προόδου. Καλεί τις δύο πλευρές «να μη χάσουν άλλες ευκαιρίες». Ο Χριστοδουλίδης συμφωνεί, δηλώνει πανέτοιμος για συνομιλίες και εξηγεί: η επίλυση του Κυπριακού είναι η «κορυφαία πρόκληση», το status quo είναι «απαράδεκτο και μη βιώσιμο».

Ολα αυτά συνθέτουν μια δέσμη ειδήσεων για να γεμίζουν προσωρινά τα ρεπορτάζ στα τηλεοπτικά κανάλια. Το ερώτημα είναι: τι κάνουμε εκτός από διαπιστώσεις μισό αιώνα μετά; Υπάρχει ουσιαστική προεργασία, στρατηγική από την ελληνοκυπριακή ηγεσία για να καταλήξει κάπου; Οι ενδείξεις δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές. Γιατί;

Πρόσχημα ενότητας

Ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης συγκαλεί Εθνικό Συμβούλιο, αλλά οι πολιτικοί αρχηγοί δεν συμφωνούν στα στοιχειώδη του Κυπριακού. Οι πλείστοι που θα λάβουν τον λόγο από τα μικρότερα κόμματα (ΕΔΕΚ, ΕΛΑΜ, Οικολόγοι) είναι εναντίον της Διζωνικής, Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Το βασικό κόμμα που στηρίζει τον Χριστοδουλίδη, το ΔΗΚΟ του Ν. Παπαδόπουλου, απορρίπτει τις συγκλίσεις που έχουν επιτευχθεί μέχρι το Κραν Μοντανά. Υποτίθεται ότι ο Κύπριος πρόεδρος από εκεί θέλει να προχωρήσει.

Για δικούς τους λόγους ο ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ έδειξαν ότι δεν θα πιέσουν τον Χριστοδουλίδη να πάρει πρωτοβουλίες και να εμφανίζονται ως οι «επισπεύδοντες». Προ ημερών ανακοινώθηκε από το Προεδρικό η συγκρότηση διαπραγματευτικής ομάδας με πρόσωπα που θα ορίσουν τα κόμματα. Το ΑΚΕΛ ήγειρε ορθώς το ζήτημα των όρων εντολής της ομάδας αυτής, αλλά δεν φαίνεται ότι επιμένει.

Σε μια «Βαβέλ» για δήθεν προετοιμασία η επίκληση της ενότητας, χωρίς κοινή συνισταμένη, φαίνεται να είναι μάλλον προσχηματική.

Σενάρια ανοιχτού τέλους

Γίνεται λόγος για σενάρια επί χάρτου που θα παρουσιάσει ο Χριστοδουλίδης στο Εθνικό Συμβούλιο. Στο παρασκήνιο στην έδρα του ΟΗΕ το μόνο που ακούγεται περί «σεναρίων» είναι οι παραστάσεις της Λευκωσίας να μην υπάρξει χρονικός περιορισμός για την αποστολή της Κολομβιανής απεσταλμένης.

H αντίληψη των «ανοιχτού τέλους» των συνομιλιών ήταν κατά καιρούς η πλέον επιθυμητή για όλες τις πλευρές, ιδίως την εποχή του Ραούφ Ντενκτάς. Στην περίπτωση της ελληνοκυπριακής ηγεσίας έτυχε συνεχούς κατάχρησης μετά το 2004 κάτω από το πρόσχημα της μη επιβολής «ασφυκτικών χρονοδιαγραμμάτων». Διερωτάται κανείς πώς ακούγονται σήμερα που πέρασαν 50 χρόνια και η Κύπρος βρίσκεται στο χείλος της διχοτόμησης.

Πάντως στο Συμβούλιο Ασφαλείας δεν υπάρχει πλέον η συνδρομή της «φίλης» Ρωσίας. Είναι επίσης βέβαιο ότι προσωπικά ο Αντόνιο Γκουτέρες δεν θα ήθελε να εμπλακεί σε ατέρμονες συζητήσεις. Αντίθετα, η Τουρκία, στο πλαίσιο της δικής της τακτικής, απαιτεί να υπάρξει καταληκτικό χρονοδιάγραμμα με συνέπειες στο status quo. Μάλιστα η τουρκική διπλωματία το κάνει με σχετική άνεση, καθώς είδε πολλές φορές τα τελευταία χρόνια την ελληνοκυπριακή ηγεσία να φεύγει την τελευταία στιγμή από το τραπέζι.

Ο Χριστοδουλίδης έχει πολύ καλή γνώση της προηγούμενης διαπραγμάτευσης δίπλα στον Νίκο Αναστασιάδη. Δεν θέλει να βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο. Προτιμά μια ανοιχτού τέλους διαδικασία με εξίσου ανοιχτά τα θέματα του πυρήνα για διαπραγμάτευση. Διαφορετικά κινδυνεύει να συρθεί πίσω από μια δεσμευτική διαδικασία που να μην την ελέγχει. Ο προκάτοχός του αναγκάστηκε για μήνες να ροκανίζει τον χρόνο για να χαθεί το μομέντουμ που υπήρχε το 2016 με τον Μουσταφά Ακιντζί. Εφτασε με το στανιό στο τελευταίο στάδιο το 2017 (Γενεύη, Κραν Μοντανά). Εκεί αναγκάστηκε να τα τουμπάρει όλα. Ο ΟΗΕ γνωρίζει τον ρόλο που διαδραμάτισε ο καθένας στην προηγούμενη διαπραγμάτευση. Γι’ αυτό είναι δύσκολο να αποδεχτεί από οποιονδήποτε τα ίδια τεχνάσματα.

Ανοιχτοί λογαριασμοί

Το 2023 έκλεισε με την κατάθεση της κοινής ανακοίνωσης Επιτροπής - Υπατου Εκπροσώπου της Ε.Ε. για τη νέα ευρωτουρκική σχέση. Η συζήτηση στο Συμβούλιο Υπουργών δεν προχώρησε γιατί η ημερήσια διάταξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Δεκέμβριο ήταν πολύ βεβαρημένη. Η αλήθεια είναι πως πολιτικά δεν ωρίμασε ακόμα η συζήτηση ανάμεσα στους «27» για να τοποθετηθούν στα άμεσα ζητήματα για την Τουρκία: την ενισχυμένη τελωνειακή ένωση και την απελευθέρωση της βίζας.

Ομως το έγγραφο για τη νέα ευρωτουρκική σχέση περιέχει πολύ θετικές για τη Λευκωσία αναφορές για διασύνδεσή της με την ουσία του Κυπριακού. Με τη διαφορά ότι για τους Ευρωπαίους εταίρους δεν θα κρίνεται μόνο η Τουρκία για τη στάση της στο Κυπριακό, αλλά και η ελληνοκυπριακή πλευρά, ο Χριστοδουλίδης.

Η Γερμανία ηγείται ήδη της ομάδας των κρατών-μελών που θα περιφρουρήσουν τα συμφέροντά τους για να προχωρήσει μια ενδυναμωμένη σχέση με την Τουρκία. Αν υπάρξει «παράλληλη πρόοδος στο Κυπριακό», όπως ζητά ορθά η κυπριακή κυβέρνηση, τότε καλώς η Ε.Ε. θα είναι έτοιμη να βοηθήσει. Τι θα γίνει όμως αν «κολλήσει» η αποστολή της Κολομβιανής στη Λευκωσία; Τι θα γίνει αν ο Χριστοδουλίδης κρατά κλειστά τα χαρτιά του και κανείς δεν αναλαμβάνει δεσμεύσεις σε όσα συμφωνήθηκαν; Ο ΟΗΕ και η Ε.Ε. πάντως δεν θα μείνουν αδρανείς. Θα ζητήσουν απ’ όλους να καταθέσουν έμπρακτη συνεισφορά για να σπάσει το αδιέξοδο.

* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου