«Επί πάρα πολλές δεκαετίες, κάτω από την επίδραση συγκεκριμένων απόψεων, όλες οι σχετικές πρωτοβουλίες για το ποινικό μας σύστημα έτειναν στην προστασία των δικαιωμάτων αυτών που εγκληματούν. Σε μια αντίληψη ότι θα πρέπει να έχουμε κράτος Δικαίου [...] ξεχάστηκαν ή αγνοήθηκαν τα δικαιώματα των θυμάτων και της κοινωνίας» (δηλώσεις του υπουργού Δικαιοσύνης στις 15/12/2023).
Ωστόσο το κράτος Δικαίου δεν είναι αντίληψη, ούτε επιθυμία ούτε καπρίτσιο, αλλά σαφής, ρητή και εναργής επιταγή του Συντάγματός μας και με προπετείς δηλώσεις δεν μηδενίζονται κατακτήσεις που ευδοκίμησαν μετά από αιματηρούς και πολύχρονους αγώνες. Περαιτέρω, η ποινική κατάσταση επηρεάζει άμεσα και καταλυτικά την ελευθερία του ατόμου. Οσο εντονότερη και ευρύτερη είναι η ποινική καταστολή σε δεδομένο τόπο και χρόνο, τόσο ισχνότερη και περιορισμένη είναι η ελευθερία του ανθρώπου στο ίδιο αυτό ιστορικό «στίγμα». Αλλως: ό,τι προστίθεται στην ποινική καταστολή αφαιρείται από την προσωπική ελευθερία. Δεν είναι τυχαίο ότι ανάμεσα στις βασικές ατομικές ελευθερίες συγκαταλέγεται η οριοθέτηση της ποινικής καταστολής σε επίπεδο Συντάγματος και Διεθνών Συμβάσεων.
Κατά τον Αριστ. Μάνεση («Συνταγματικά Δικαιώματα – ατομικές ελευθερίες», εκδ. 1981) πρόκειται για την «προσωπική ασφάλεια» του ατόμου έναντι της κατασταλτικής εξουσίας του κράτους, για την προστασία του από αυθαίρετες διώξεις, προσβολές και στερήσεις της προσωπικής (φυσικής - σωματικής) ελευθερίας εκ μέρους κρατικών οργάνων και πιο συγκεκριμένα από αυθαίρετες συλλήψεις, κρατήσεις ή φυλακίσεις.
Αυτή η οριοθέτηση της ποινικής καταστολής, όπως εμφανίζεται σήμερα στη χώρα μας και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δεν υπήρξε βέβαια ιστορικά αυτονόητη, αλλά αποτελεί προϊόν μακρόχρονης ιδεολογικής ζύμωσης, πολιτικών αγώνων υπέρ της ελευθερίας και σταδιακής επικράτησης του πολιτικού φιλελευθερισμού.
Είναι ιδιαίτερα υπερφίαλο να μηδενίζεται η άποψη ότι η ατομική προστασία των ατομικών ελευθεριών με αντίστοιχη περιστολή της κρατικής καταστολής και ιδίως της ποινικής αποτελεί ιστορικό επίτευγμα των νεότερων χρόνων (Α. Μάνεσης). Αυτή η κατάκτηση αρχίζει τυπικά με τη θέσπιση βασικών κειμένων του 17ου αιώνα, όπως το petition of rights του 1625, το Habeas corpus act του 1679, το Bill of rights του 1689, για να ακολουθήσουν τον επόμενο αιώνα οι Καταστατικοί Χάρτες των ΗΠΑ του 1787 και 1791 και της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 (Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη) καθώς και οι διακηρύξεις του 1793 και 1795.
Εκτός αν ο υπουργός Δικαιοσύνης υιοθετεί την άποψη που εκφράστηκε στη λογοτεχνία του πρώτου τετάρτου του εικοστού αιώνα, ότι ο εγκληματίας είναι αμαρτωλός, μικρόψυχος, παθιασμένος, ένοχος, στιγματισμένος, προορισμένος είτε να τονίσει ως χρωματική αντίθεση τη φωτεινότητα των άλλων, των «καλών», είτε να μετανιώσει και να διορθωθεί στο τέλος, για να ικανοποιηθεί έτσι η «ποιητική δικαιοσύνη» ή η άποψη της απνευμάτιστης ηθικολογίας.
Αν η ιδέα της ελευθερίας περνάει τέτοια κρίση στην εποχή μας, είναι γιατί δεν θελήσαμε να καταλάβουμε κάτι απλό, αλλά κάτι δυσάρεστο για τους κρατούντες: πως είναι ασκητική έννοια. Η τρυφή και η σπατάλη δεν της πάνε. Προφανώς είναι φοβερή η δοκιμασία της ιδεολογίας που γίνεται καθεστώς.
*Δικηγόρος, τ. γ.γ. Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας