Η συζήτηση στο Ecofin για την αναθεώρηση της οικονομικής διακυβέρνησης της Ε.Ε. διεξάγεται ενώ αυτή αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις μέσα σε ένα ρευστό διεθνές περιβάλλον και μετά από μια δεκαπενταετία συνεχόμενων κρίσεων που έχουν διαβρώσει την οικονομική και κοινωνική της συνοχή εντείνοντας τις περιφερειακές και κοινωνικές ανισότητες στο εσωτερικό της.
Τρεις είναι οι βασικές εξελίξεις από το 2008 μέχρι σήμερα όσον αφορά τις ανισότητες μεταξύ και εντός κρατών-μελών. Πρώτον, η παλιά και η νέα «περιφέρεια» της Ε.Ε. ακολούθησαν αντίθετες πορείες. Η Νότια Ευρώπη (παλιά περιφέρεια) έχει αποκλίνει από τις χώρες του «κέντρου» και τον μέσο όρο της Ε.Ε. σε όλα τα βασικά οικονομικά μεγέθη και τους κοινωνικούς δείκτες και το δημόσιο χρέος όλων των χωρών εκτινάχθηκε. Αντίθετα, τα «νέα» κράτη-μέλη που εντάχθηκαν στην Ε.Ε. με τις διευρύνσεις του 2004, του 2007 και του 2013 (νέα περιφέρεια) συνέκλιναν με τις χώρες του κέντρου, ξεκινώντας όμως από ένα πολύ χαμηλό σημείο, ενώ αρκετά ξεπέρασαν τις χώρες της Νότιας Ευρώπης ως προς τις οικονομικές και κοινωνικές επιδόσεις.
Δεύτερη σημαντική εξέλιξη, οι εισοδηματικές ανισότητες και η φτώχεια αυξήθηκαν στις περισσότερες χώρες του «κέντρου» της Ε.Ε., π.χ. Γερμανία, Γαλλία, Σουηδία, Δανία, Ολλανδία, διότι περιορίστηκαν η καθολικότητα του κοινωνικού κράτους και οι κοινωνικές παροχές και αυξήθηκαν οι εργαζόμενοι φτωχοί, και όχι μόνο μεταξύ παλαιών και νέων μεταναστών. Τρίτη εξέλιξη, η καθολική μείωση της αγοραστικής δύναμης των μισθών και η αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των κερδών σε όλες της χώρες της Ε.Ε. λόγω της ενεργειακής κρίσης και του πληθωρισμού «απληστίας».
Ως γνωστόν, το πρωτόγνωρο και η καθολικότητα των επιπτώσεων της πανδημικής κρίσης ανέτρεψαν την προηγούμενη πολιτική διαχείρισης κρίσεων της Ε.Ε., με την εγκατάλειψη του δόγματος της λιτότητας και τη συγκατάθεση όλων των κυβερνήσεων στην έκδοση κοινού χρέους και τη χρηματοδότηση της ανάκαμψης των χωρών ανάλογα με τις διαφορετικές επιπτώσεις της κρίσης. Ομως, η αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας μέχρι και το 2023 και η πρόσθετη χρηματοδότηση των κρατών-μελών μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης δεν έχουν κατορθώσει μέχρι σήμερα να αναστρέψουν τις ολέθριες επιπτώσεις των πολιτικών λιτότητας της περιόδου 2010-2015 στην οικονομική και κοινωνική συνοχή της Ε.Ε. και την τάση απόκλισης του ευρωπαϊκού Νότου, που ξεκίνησε τότε και συνεχίζεται μέχρι σήμερα σε συνδυασμό με την υπερχρέωσή του, ούτε να αμβλύνουν τις προϋπάρχουσες κοινωνικές ανισότητες στο εσωτερικό των κρατών-μελών της Ε.Ε., ιδίως του «κέντρου».
Ως αποτέλεσμα της ενεργοποίησης της γενικής ρήτρας διαφυγής του Δημοσιονομικού Συμφώνου, σήμερα, δεκατρία κράτη-μέλη της Ε.Ε. παρουσιάζουν δημόσιο έλλειμμα πάνω από 3% και άλλα τόσα δημόσιο χρέος πάνω από 60% του ΑΕΠ. Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης μαζί με τη Γαλλία και το Βέλγιο είναι αυτές που έχουν τον υψηλότερο λόγο χρέους προς ΑΕΠ. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναθεώρηση του Δημοσιονομικού Συμφώνου και της οικονομικής διακυβέρνησης της Ε.Ε. με ισχύ από το 2024, που συζητεί το Ecofin, προσπαθεί να αποφύγει την ενδεχόμενη υφεσιακή επίπτωση μιας συντονισμένης επιστροφής σε αυστηρή περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, εισηγούμενη για τις χώρες που υπερβαίνουν το 3% ή/και το 60% μια ομαλή δημοσιονομική προσαρμογή διάρκειας 4 έως 7 ετών, ισχυριζόμενη ότι αυτή θα παρέχει στις χώρες περιθώριο πραγματοποίησης δημόσιων επενδύσεων τα επόμενα χρόνια. Η προσαρμογή θα συμφωνείται από κάθε χώρα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατόπιν διαπραγμάτευσης, με βάση ένα εθνικό «δημοσιονομικό μονοπάτι» που θα προκύπτει από την ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους της και θα συνοδεύεται από την πλευρά των κυβερνήσεων από ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα πολιτικών δεσμεύσεων απέναντι στα όργανα της Ε.Ε. ως προς το ύψος των ετήσιων καθαρών δημόσιων δαπανών και την πραγματοποίηση συγκεκριμένων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Το πρόγραμμα θα εγκρίνεται και θα εποπτεύεται αυστηρά από την Επιτροπή και το Συμβούλιο.
Από την πρόταση της Επιτροπής έχει αποκλειστεί ο «χρυσός κανόνας» που εξαιρεί το σύνολο ή κάποια είδη δημόσιων επενδύσεων από τον υπολογισμό του ελλείμματος, που θα επέτρεπε στα κράτη-μέλη να χρηματοδοτήσουν την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Εντέλει, η πρόταση παρέχει στα υπερχρεωμένα κράτη-μέλη περιορισμένο δημοσιονομικό περιθώριο ελιγμών, ενώ από την άλλη τους επιβάλλει, σε αντάλλαγμα, έναν αυστηρότερο, σε σχέση με τον ισχύοντα, έλεγχο από την Επιτροπή και το Συμβούλιο συμμόρφωσής τους με τα κριτήρια της Ε.Ε. για τις επιλέξιμες επενδύσεις και τις κατάλληλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε εθνικό επίπεδο. Κυρίως, όμως, η νέα διαδικασία δεν συνδυάζεται με συζήτηση στα κοινοτικά όργανα για την ανάγκη ενίσχυσης της πολιτικής συνοχής με πρόσθετους πόρους, πέραν του 1% του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, μετά το 2027 και τη λήξη του NextGenerationEU, ώστε να μπορέσουν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να ανταποκριθούν στις οικολογικές, τεχνολογικές και κοινωνικές προκλήσεις και αυτά του ευρωπαϊκού Νότου να αντιστρέψουν την πορεία οικονομικής περιθωριοποίησης και κοινωνικής απόκλισης εντός της Ε.Ε. και στο πλαίσιο του διεθνούς καταμερισμού εργασίας.
* Καθηγήτρια Οικονομικών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας