Κάνοντας τις προάλλες ζάπινγκ έπεσα τυχαία σε ένα καλογυρισμένο και επιστημονικά τεκμηριωμένο ντοκιμαντέρ, στο χαλκιδικιώτικο τηλεοπτικό κανάλι bee, για το Κολοσσαίο της Ρώμης. Πράγματι μια συναρπαστική αλλά συγχρόνως και αφυπνιστική, θα έλεγα, παραγωγή, αν βέβαια θα ήθελε κανείς να την παρακολουθήσει με ένα κριτικό μάτι. Και εξηγούμαι.
Επρεπε να ακούγατε τον θαυμασμό των ξένων ειδικών επιστημόνων και αφηγητών για το ογκώδες αυτό αρχιτεκτόνημα –που μερικοί έφτασαν να το θεωρούν το όγδοο θαύμα του κόσμου– το οποίο μαζεύει κάθε χρόνο εκατομμύρια επισκέπτες, και μέσα στο οποίο, σύμφωνα πάλι με τους ειδικούς, έχουν βρει τον μαρτυρικό θάνατο περίπου επτακόσιες χιλιάδες άνθρωποι. Ανθρωποι, που είτε σκοτώνονταν μαχόμενοι μεταξύ τους (μονομάχοι) είτε κατασπαράζονταν από τα θηρία μπροστά στο αλαλάζον και καθοιονδήποτε τρόπο διεγερμένο από το αίμα των δυστυχισμένων αυτών ανθρώπων πλήθος, προς δόξαν της ισχύος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που επαίρετο ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο εξουσίαζε την ίδια τη φύση.
Δούλοι περνούσαν, λέει, και ράντιζαν τους διαδρόμους και τις κερκίδες με άρωμα, για να σκεπάζεται η θανατερή οσμή του αίματος, ενώ από την άλλη, τους δυστυχείς ανθρώπους που ρίχνονταν βορά στα θηρία συχνά τους πασάλειβαν με αίμα για να αφυπνίζεται η ανθρωποφαγική επιθετικότητα των οκνηρών λιονταριών, που δεν ήταν πάντα έτοιμα να κατασπαράξουν ζωντανά τα θύματά τους. Μέχρι, λέει, και σκηνοθεσίες βιασμών των ανθρώπων από τα κτήνη μπορούσε το κοινό να βιώσει, με την κατασπάραξη, στη συνέχεια, των ανθρώπων αυτών από τα θηρία.
Και αυτό το θαυμαστό για τόσο κόσμο μνημείο της διαστροφικής βαρβαρότητας –που δεν ξέρω πόσα διαφορετικά, λέει, είδη και πόσους τόνους υλικών χρειάστηκαν για την κατασκευή του– αποτελεί ένα τουριστικό σήμερα αξιοθέατο, όπως ας πούμε σε μας είναι η Ακρόπολη, το οποίο είναι σχεδόν αδύνατον να μην επισκεφτεί κανείς πηγαίνοντας στη Ρώμη.
Επειδή λοιπόν άμεσα προκύπτουν οι αναλογίες, με βάση μια κριτική θεώρηση της ιστορίας και του πολιτισμού, υπάρχουν κάποια ζωτικής σημασίας ερωτήματα, που η διαύγασή τους θα μας βοηθούσε ίσως να κατανοήσουμε, έστω κατά έναν μικρό, σοβαρό όμως κατά τη γνώμη μου βαθμό, τη γενικότερη κατάσταση του αποκαλούμενου σήμερα δυτικού κόσμου, αλλά και τη δική μας θέση μέσα σε αυτόν.
Γιατί λοιπόν στους τόσους αιώνες παγκόσμια καθοριστικής ιστορικής μας παρουσίας (και αναφέρομαι βέβαια κυρίως στην προ της ρωμαϊκής επικυριαρχίας εποχή) δεν έχουμε κι εμείς να επιδείξουμε ένα τέτοιου είδους μνημείο απανθρωπιάς, όπως το ρωμαϊκό Κολοσσαίο;
Γιατί ο αρχαιοελληνικός τρόπος ψυχαγωγίας, ασφαλώς και με τις αριστοφανικές του εκφράσεις και εκφάνσεις, αλλά και τις τραγωδίες, δεν ήταν απλώς ένας τρόπος ρηχής και απάνθρωπης διασκέδασης (άρτος και θεάματα), αλλά ήταν κοινωνικά προσανατολισμένος, βαθύτατα παιδευτικός και διόλου δεν στόχευε στα κατώτατα ανθρώπινα ένστικτα, αλλά στον κοινωνικο-πολιτικό και ηθικό προβληματισμό και στην ανθρώπινη ανάταση;
Γιατί στη θέση μιας τέτοιας ολικά και θεσμικά οργανωμένης πομπώδους και κτηνώδους ρωμαϊκής διαστροφής, η δική μας και θεσμικά οργανωμένη έκφραση –σε βαθμό που να αρκεί για να αφήσει ένα παγκόσμια αναγνωρισμένο και διαχρονικά θαυμαζόμενο πολιτισμικό αποτύπωμα– προερχόταν από έναν Αισχύλο, έναν Ευριπίδη, έναν Σοφοκλή, έναν Αριστοφάνη, έναν Ικτίνο, έναν Φειδία, από οργανωμένα θέατρα και αμφιθέατρα, βιβλιοθήκες, πρωτότυπες φιλοσοφικές σχολές και δημοκρατικές αγορές;
Και ποια είναι, εφεξής, η επίδραση του ρωμαϊκού αλαζονικού τρόπου άσκησης της πολιτικής και της διοίκησης, που οι Ρωμαίοι εισάγουν με την Pax Romana, στη μελλοντική εξέλιξη και γενικότερη πορεία του αποκαλούμενου σήμερα δυτικού πολιτισμού, ποια η κληρονομιά του στην καρλομάγνεια γερμανική αυτοκρατορία και στη βαρβαρότητα, αργότερα, των Σταυροφόρων, αλλά και ποια η σχέση του με τον οικονομικό πόλεμο που βιώνει η χώρα μας, όπως αυτός εκφράζεται σήμερα και από τη γερμανική πολιτική της ισχύος;
Ή, για να το θέσω διαφορετικά και πιο γενικά: Πόσο έχει επηρεάσει ο ρωμαϊκός πολιτικός ρεαλισμός και ο εργαλειακός ορθολογισμός της ισχύος, που οι Ρωμαίοι εγκαινίασαν, την πορεία της σημερινής σύνολης δυτικής σκέψης αλλά και πολιτικής της ισχύος;
Οταν είσαι υποχρεωμένος να δίνεις καθημερινές μάχες στις πολιτικές και οικονομικές αρένες της νεοφιλελεύθερης βαρβαρότητας, η έγκαιρη και τεκμηριωμένη διαύγαση αυτών των ερωτημάτων δεν είναι τόσο θεωρητικής όσο πρωτίστως πρακτικής σημασίας, για να γνωρίσεις, μέσα από μια ιστορική αυτογνωσία, ποιος είσαι, με ποια θηρία θα αναγκαστείς να αναμετρηθείς στον δρόμο σου και τι ενδεχομένως θα πρέπει να αλλάξεις σήμερα ριζικά στην τακτική σου.
* καθηγητής Φιλοσοφίας της Τεχνοεπιστήμης στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του ΠΤΔΕ του ΑΠΘ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας