Της Μοίρας τα γραμμένα. Μοίρα, Όμηρος, Καβάφης.

Αρχαιοελληνική παροιμία: Το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον.

Ηράκλειτος: Εστιν ειμαρμένα πάντα. Όλα είναι γραμμένα.

Πλάτων: Την ειμαρμένην ουδ’ αν είς εκφύγοι.

Μένανδρος: Ουδείς ανάγκης μείζων ισχύει νόμος.

Σιμωνίδης ο Κείος: Aνάγκᾳ δ᾿ οὐδὲ θεοὶ μάχονται, (  επίγραμμα του Σιμωνίδη γνωστό και ως: «Ανάγκα και θεοί πειθονται»).
- Να σε πω την Μοίρα σου, να σε πω το ριζικό σου.( από την ταινία: Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο).
 
Μαντινάδα.
Ανάγκη μου η ομορφιά, απού `χεις κοπελιά μου
και δεν αναμαζώνομαι να πάω στη δουλειά μου.

Η ομορφιά σου κοπελιά μ` έβαλε στην Ανάγκη
σα γερακίνα οντέ πετάς εις το βαθύ φαράγγι

-Πεπρωμένο, Μοίρα, ειμαρμένη, ριζικό, προδιαγεγραμμένο, προκαθορισμένο, αναπόφευκτο, κισμέτ.

--Μπορεί ο άνθρωπος να αντιδράσει σ` αυτό που λέγεται Μοίρα ή Πεπρωμένο;

-Ανάγκη>Μοίρα> Δίας> Υπόλοιποι θεοί> άνθρωποι.

Αυτόν τον κανόνα, αυτό το «σχήμα» φαίνεται να έχουν αποδεχθεί οι αρχαίοι Έλληνες. Πρώτα και πάνω απ` όλους και όλα η Ανάγκη, μετά οι σκληρές κόρες της  οι Μοίρες και ακολουθούν οι θεοί. Ο Μένανδρος τον 4ο αιώνα π.Χ. είπε: Ουδείς ανάγκης μείζων ισχύει νόμος.

Στο παρακάτω απόσπασμα από την ραψωδία Π` της Ιλιάδος φαίνεται η αδυναμία του Δία να αποτρέψει μια ολέθρια απόφαση της Μοίρας που αφορά τον αγαπημένο του γιο Σαρπηδόνα. Ανάγκη να σκοτωθεί ο Σαρπηδών από τον Πάτροκλο. Η Μοίρα το αποφάσισε, ο Δίας κλαίει και θρηνεί τον γιο του . Η Ανάγκη και η Μοίρα νίκησαν τον άρχοντα του Σύμπαντος Δία.

Ιλιάς Π`, 402- 504. Ελεύθερη απόδοση

Ο Σαρπηδών και η ανίκητη Μοίρα του.

Με ασυγκράτητη ορμή ο Πάτροκλος σκοτώνει όποιον βλέπει μπροστά του ενεργώντας σαν φονική ασταμάτητη μηχανή: Τον Ερύμαντα, τον Πολύμηλο, Εύιππο, Επάλτη, Πύρη, Εχίο, Τληπόλεμο, Ιφέα.

Ο αρχηγός Σαρπηδών όταν είδε τους Λύκιους άντρες του να θερίζονται σαν στάχυα από τον Πάτροκλο, φώναξε μ` όλη του τη δύναμη:
«Ντροπή σας άντρες Λύκιοι, σας έπιασε ο φόβος και τούτος ο πολεμιστής το θάνατο σας φέρνει. Αμέσως τώρα θα τον βρω να μετρηθώ μαζί του να πάψει πια να μας ορμά σαν άγριο θηρίο. Θέλω να μάθω από κοντά ποιος κρύβεται στο κράνος πριν τον βροντήξω άψυχο κάτω στο μαύρο χώμα».  

Ο Σαρπηδών πήδηξε από το άρμα μ` όλα τα βαριά άρματα και προχώρησε προς το άρμα του Πάτροκλου. Και αυτός πήδηξε από το άρμα του και έσπευσε να κτυπηθεί με τον επελαύνοντα αντίπαλο του. Σαν δυο τεράστιοι γύπες με γαμψές μύτες  και σουβλερά ακράνυχα έμοιαζαν, που ορμάνε κρώζοντας ο ένας πάνω στον άλλο.

Ο Δίας είδε τη σκηνή και στράφηκε στη Ήρα:

« Γραφτό της Μοίρας άδικο, να πέσει ο Σαρπηδόνας που πιο πολύ τον αγαπώ απ` όλους τους ανθρώπους.

Ο Πάτροκλος αδίστακτα στον Άδη θα τον πέψει. Παλεύω Ήρα μου καλή στο νού και στην καρδιά μου. τον Σαρπηδόνα τον τρανό τώρα να τον αρπάξω από την Μοίρα την κακή, τη ζήση να του σώσω, στην καρπερή πατρίδα του αμέσως να τον στείλω. Να μην αφήσω ο Πάτροκλος να πάρει τη ζωή του».

Η πολυσέβαστη θεά με τα μεγάλα μάτια, η Ήρα, του απάντησε σε όσα αυτός της είπε:

«Δία Κρονίδη αρχηγέ τι λόγια ξεστομίζεις; Ο Σαρπηδών είναι θνητός κι η Μοίρα θέλει τώρα  ο  Πάτροκλος ο άφοβος να πάρει τη ζωή του. Εσύ `σαι όλων αρχηγός και κάνεις ότι θέλεις μα γνώριζε πως οι θεοί έχουμε άλλη γνώμη.

Δία ξανασκέψου το, αν σώσεις τον γιο σου Σαρπηδόνα και τον στείλεις στο βασίλειο του στην πλούσια Λυκία, άβλαβο τι θα πεις στους άλλους θεούς που κυβερνάς, αν και αυτοί στις μάχες σώζουν τα παιδιά τους που πολεμούν. Σκέψου μόνο πόσοι γιοι θεών πολεμούν εδώ στην Τροία. Δεν θα σου άρεσε καθόλου να παραβιάσουν οι άλλοι θεοί της Μοίρας τα γραμμένα.

Π`, 450. Άφησε Δία αρχηγέ τον γιο σου Σαρπηδόνα στου πόλεμου την ταραχή κι ο Πάτροκλος ο θείος θα τον νικήσει και νεκρό στον Άδη θα τον στείλει. Να μη σταθείς εμπόδιο στης Μοίρας τα γραμμένα. Στείλε τους δίδυμους θεούς τον Θάνατο και Ύπνο να πάρουνε στα χέρια τους  νεκρό τον Σαρπηδόνα και στην καλή πατρίδα του Λυκία να τον πάνε. Μνημείο να του στήσουνε με κίονα απάνω και όσοι θα το βλέπουνε εκείνον θα θυμούνται. Άσβεστη μνήμη, αθάνατη να έχει ο Σαρπηδόνας».

Ο Δίας δέχτηκε αυτές της Ήρας τις κουβέντες κι αμέσως αναρίγησε και έκλαψε το γιο του. Χοή θεού στη μάνα γη τα μαύρα δάκρυα του, χοή για τον πολεμιστή τον μέγα Σαρπηδόνα που η Μοίρα η ανέσπλαχνη τον νίκησε στην Τροία, μακριά απ` την πατρίδα του την καρπερή Λυκία.

Καθώς πλησίαζαν απειλητικά ο ένας τον άλλο ο Πάτροκλος σημάδεψε και σκότωσε τον ηνίοχο του Σαρπηδόνα τον ξακουσμένο Θρασύμηλο. Ο Σαρπηδών εξακόντισε το κοντάρι του εναντίον του Πάτρκολου. Αστόχησε για λίγο. Η λόγχη βρήκε τον Πήδασο το άλογο στη ράχη. Μουγκρίζοντας το περήφανο άτι άφησε την ψυχή του και έπεσε στη χθόνα γη μέσα σε σκόνης νέφος. Τα άλλα δύο άλογα, ο Ξάνθος κι ο Βαλίος μπλέχτηκαν και μπερδεύτηκαν μέσα στα χαλινάρια, όμως ο Αυτομέδοντας άξιος οδηγός τους, μεμιάς τραβάει το σπαθί και κόβει τα λουριά τους και τ` άλογα τα θεϊκά βρήκαν τη λευτεριά τους.

Οι  αντίπαλοι πλησίασαν αλλά ο Σαρπηδόνας πάλι για λίγο αστόχησε και το λαμπρό κοντάρι  πέρασε ξυστά  από το ζερβό τον ώμο του Πάτροκλου του θεϊκού δίχως να τον λαβώσει.

Ήρθε του Πάτροκλου η σειρά να ρίξει το κοντάρι και στην καρδιά κατάστηθα κτυπά τον Σαρπηδόνα. Γκρεμίστηκε στη μαύρη γη σαν δρυς, σαν μέγα πεύκο, σαν λεύκα ασημοπράσινη που κόβουν ξυλοκόποι με τα τσεκούρια κοφτερά να φτιάξουνε καράβια.

Βοή μεγάλη άφησε απ` τον οξύ τον πόνο ο Σαρπηδόνας  πέφτοντας κι έξυσε  με τα νύχια τη μαύρη ματωμένη γη τους πόνους να καλμάρει.
Ο πεσμένος ήρωας έμοιαζε με ταύρο, στα δόντια μεγάλου λιονταριού.

Ο Σαρπηδών, με την ψυχή στο στόμα, βρήκε το κουράγιο και είπε στον νεαρό Γλαύκο:
«Γλαύκε μη σταματάς να μάχεσαι μ` όλες σου τις δυνάμεις. Κάλεσε τους συντρόφους μας εδώ να πολεμήσουν γύρω, τριγύρω  απ` το κορμί που τώρα ζει ακόμα, αλλά σε μερικές στιγμές θα` ναι στον άλλο κόσμο. Ντροπή για την πατρίδα μας εκείνοι να με γδύσον και τ` άρματα να πάρουνε τα πολυδοξασμένα.
Π`, 500. Τρέξε αμέσως Γλαύκε μου και κάνε όσα είπα».
Μόλις τα είπε όλα αυτά ο μέγας Σαρπηδόνας ο Θάνατος του κάλυψε τα μάτια, τα ρουθούνια.
Ο Πάτροκλος τράβηξε το κοντάρι από το στήθος του πεσμένου νεκρού πατώντας πάνω στο κορμί του για αντίμαχο.

Π`, 440 – 442
αἰνότατε Κρονίδη ποῖον τὸν μῦθον ἔειπες.
ἄνδρα θνητὸν ἐόντα πάλαι πεπρωμένον αἴσῃ
ἂψ ἐθέλεις θανάτοιο δυσηχέος ἐξαναλῦσαι;

Η κηδεία του Σαρπηδόνος.
Του Κωνσταντίνου Καβάφη.

Είν’ η καρδία του Διός πλήρης οδύνης.
Ο Πάτροκλος εφόνευσε τον Σαρπηδόνα.

Βουλήν της Μοίρας εσεβάσθη ο Θεός.
Αλλ’ ο πατήρ θρηνεί την δυστυχίαν του.

Του Μενοιτίου ο υιός ανίκητος,
οι Αχαιοί ως λέοντες βρυχώμενοι,
ζητούσι τον νεκρόν ν’ αρπάξουν, και βοράν
εις κόρακας κι εις κύνας να τον ρίψωσιν.

Αλλά ο Ζευς δεν στέργει την ταπείνωσιν.
Του προσφιλούς και τιμημένου του υιού
το σώμα δεν θ’αφήσει να υβρίσωσιν.

Ιδού από το άρμα του κατέρχεται
επί της γης ο Φοίβος, δίᾳ εντολῄ.
Του Σαρπηδόνος τον νεκρόν αι θεϊκαί
χείρες του σώζουσι, και εις τον ποταμόν
τον φέρουσι και ευλαβώς τον νίπτουσι.
Πλύνετ’ η κόνις και το αίμα το πηκτόν,
και του δικαίου και ανδρείου ήρωος
η φυσιογνωμία αναφαίνεται.
Της αμβροσίας χύνει τα αρώματα
επί του πτώματος ο Φοίβος δαψιλώς
και το περικαλύπτει με Oλύμπια,
αθάνατα φορέματα. Του στήθους του
κλείει την χαίνουσαν πληγήν. Σχηματισμόν
ήρεμον κι εύχαριν δίδ’ εις τα μέλη του.
Το δέρμα του λαμπρύνεται. Κτεις φωτερά
την κόμην του κτενίζει, κόμην άφθονον
και μέλαιναν, ήν έτι δεν ητίμασε
λευκή τις θριξ.
Ως νέος φαίνετ’ αθλητής
αναπαυόμενος — ως νέος εραστής
ονειρευόμενος χαράν και έρωτας
με κυανά πτερά και με ουράνια
τόξα — ως νέος και ευδαίμων σύζυγος,
εν πάσι του τοις συνηλίκοις τυχηρός,
καλήν κερδίσας νύμφην και ανάεδνον.

Την εντολήν του περατώσας ο Θεός,
τον Ύπνον και τον Θάνατον, τους αδελφούς,
καλεί, και διατάττει εις την εκτενή
Λυκίαν να μεταφερθεί ο Σαρπηδών.

Ως εν αγκάλες πατρικές και τρυφερές
τον έλαβον ο Ύπνος και ο Θάνατος
με λύπην και αγάπην και με προσοχήν
μη του νεκρού προσώπου διαταραχθεί
η σοβαρά γαλήνη, μη του ανδρικού
σώματος η μεγαλοπρέπεια βλαβεί.

Οι Λύκιοι βαθέως προσεκύνησαν
της φοβεράς αναισθησίας τους Θεούς,
και τον καλόν των άνακτα παρέλαβον
νεκρόν το πνεύμα, αλλά την μορφήν λαμπρόν,
ακμαίον, και ευώδη, και γαλήνιον.

Μνημείον τω ανήγειραν μαρμάρινον,
κι επί της βάσεώς του με αναγλυφάς
έμπειροι γλύπται εξιστόρησαν τας νίκας
του ήρωος και τας πολλάς του εκστρατείας.

[1898]
-Μπορεί ο άνθρωπος να αντιδράσει σ` αυτό που λέγεται Μοίρα ή Πεπρωμένο;

1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.