Ο εξευτελισμός της Ελληνικής Πολιτείας μέσω της καταπάτησης τμήματος αμμώδους παραλίας

Νομοθετικό πλαίσιο για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας,...

Σύμφωνα με το άρθρο 24 του νόμου Ν. 4607/2019. (1, 2)

«1. Ο αιγιαλός, η παραλία, … είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο, το οποίο έχει υποχρέωση να τα προστατεύει και να τα διαχειρίζεται, σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας και του χωροταξικού σχεδιασμού.

2. Η προστασία των κοινοχρήστων πραγμάτων και του οικοσυστήματος αυτών της παραγράφου 1 είναι ευθύνη του Κράτους, το οποίο μεριμνά για την οργάνωση και λειτουργία ολοκληρωμένου συστήματος καταγραφής, διαχείρισης, εποπτείας και ελέγχου τους, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, τις αρχές της αειφορίας και του χωροταξικού σχεδιασμού.

3. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών, ύστερα από εισήγηση του κατά περίπτωση αρμοδίου Υπουργού, επιτρέπεται … η παραχώρηση των πραγμάτων αυτών μόνο κατά χρήση, σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας.

Το άρθρο 31 ορίζει ότι «’Απλή χρήση’ αιγιαλού, παραλίας, όχθης, … είναι κάθε χρήση, εφόσον από αυτή δεν παραβιάζεται ο προορισμός τους ως κοινόχρηστων πραγμάτων και δεν επέρχεται αλλοίωση στη φυσική μορφολογία τους και τα βιοτικά στοιχεία τους.»

Στην πρόσφατη Κοινή Υπουργική Απόφαση 38609 ΕΞ 2023 - ΦΕΚ 1432/Β/10-3-2023 στη οποία καθορίζονται οι όροι και προϋποθέσεις για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, κτλ. αναφέρονται: (3)

«Άρθρο 11. Οι Δήμοι, μέσω των εντεταλμένων οργάνων τους έχουν υποχρέωση, σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνουν καταπατήσεις ή αυθαίρετες επεμβάσεις επί των κοινοχρήστων χώρων, να ενημερώνουν άμεσα τις κατά τόπους Αστυνομικές Αρχές και τις Κτηματικές Υπηρεσίες, προκειμένου να φροντίσουν για τη λήψη μέτρων προστασίας, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην κείμενη νομοθεσία.

Άρθρο 11. Οι αστυνομικές και λιμενικές αρχές, μέσω των εντεταλμένων οργάνων τους, έχουν υποχρέωση, σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνουν καταπατήσεις ή αυθαίρετες επεμβάσεις επί των κοινοχρήστων χώρων, να ενημερώνουν άμεσα τις κατά τόπους Κτηματικές Υπηρεσίες για τη λήψη μέτρων, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην κείμενη νομοθεσία.

Άρθρο 12. Οι υπερού στους οποίους έχει παραχωρηθεί το δικαίωμα απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, … υπόκεινται στους παρακάτω περιορισμούς-υποχρεώσεις- απαγορεύσεις:

(α) Απαγορεύεται οποιαδήποτε επέμβαση, που αλλοιώνει τη φυσική μορφολογία και τα βιοτικά στοιχεία των χώρων αιγιαλού, παραλίας, ….,, καθώς και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα αυτών….
Σε περίπτωση διαπίστωσης παραβάσεως των όρων της παρούσας καθώς και εν γένει της νομοθεσίας περί αιγιαλού και παραλίας ν. 2971/2001 (Α' 285), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, ανεξάρτητα από το καθορισθέν αντάλλαγμα, επιβάλλονται και όλα τα μέτρα προστασίας και οι κυρώσεις του άρθρου 15 της παρούσας».

Εφαρμογή των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας

Η μεγάλη παραλία του ανατολικού μετώπου του Ρεθύμνου που οριοθετείται από το στηθαίο του πεζοδρομίου προς τη θάλασσα και εκτείνεται από το ‘Δελφίνι’ προς ανατολάς, είναι δημόσια κτήση (4). Η παραλία αυτή, «αξιοποιείται» πλέον από την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου, στην οποία ανήκουν ως δημόσια αγαθά τόσο η παραλία όσο και ο αιγιαλός, μέσω παραχωρήσεων «απλής χρήσης».

Το 2019, διαπιστώθηκε περίφραξη μέρους της αμμώδους παραλίας με πέτρες, στο ύψος ξενοδοχειακής μονάδας που βρίσκεται στην απέναντι πλευρά του δρόμου και σε αρκετή απόστασή από τον χώρο των παραχωρήσεων απλής χρήσης (Α). Το καταπατημένο μέρος της αμμώδους παραλίας, διαμορφώθηκε σε ιδιωτικό «παρτέρι»», όπου φυτεύτηκαν σταδιακά μέχρι και πρόσφατα κυρίως φοίνικες (τουλάχιστον 13 Washingtonia Filifera) και κρινάκια της θάλασσας αλλά και κάποια άλλα θαμνώδη φυτά. Αργότερα (2020) δημιουργήθηκε και τεχνικός αμμόλοφος σε παράπλευρη θέση του «παρτεριού» στον οποίο φυτεύτηκαν επίσης κρινάκια, θάμνοι και πρόσφατα φοίνικας. Οι επεμβάσεις έγιναν με την άνεση ενός ιδιοκτήτη τμήματος γης. Στήθηκε σύστημα άρδευσης μέσα στην καταπατημένη αμμώδη παραλία με μετακινούμενο εκτοξευτήρα νερού κατ’ αρχάς (Α) ο οποίος αντικαταστάθηκε με σύστημα στάγδην άρδευσης (Β) και με σειρά σταθερών εκτοξευτήρων και αργότερα (Γ,Δ). Το πότισμα διαρκεί από την αρχή του καλοκαιριού, μέρα-νύχτα, μέχρι περίπου τα μέσα του Φθινοπώρου, κάθε χρόνο.

Ο εξευτελισμός της Πολιτείας

Οι πρώτες καταγγελίες, έγιναν με ευγενικό τρόπο με την μορφή προφορικής ενημέρωσης της τοπικής Κτηματικής Υπηρεσίας. Δεν υπήρξε ανταπόκριση. Νέες προφορικές οχλήσεις στην τοπική υπηρεσία. Καμία αντίδραση! Ξεκίνησε πλέον η επώνυμη καταγγελία προς την Κτηματική Υπηρεσία Ρεθύμνου με κοινοποίηση στην Κτηματική Υπηρεσία επιπέδου Διεύθυνσης, Τμήμα Β, - Αιγιαλού και Παραλίας (Σεπτέμβριος 2020) συνοδευόμενη από φωτογραφικό αρχείο. Στην απάντηση της, η Κτηματικής Υπηρεσίας Ρεθύμνου (Οκτώβριος 2020) διαπιστώνει και επιβεβαιώνει την καταγγελία μετά από αυτοψία και ενημερώνει ότι «δόθηκαν έγγραφες συστάσεις για απομάκρυνση των επεμβάσεων και την επαναφορά του αιγιαλού στην φυσική του κατάσταση». Επειδή δεν προέκυψε συμμόρφωση, και μετά από νέα καταγγελία τον Νοέμβριο του 2021, η κεντρική διεύθυνση της Κτηματικής Υπηρεσίας ζήτησε από την Κτηματική Υπηρεσία Ρεθύμνου νέα αυτοψία και την λήψη μέτρων.

Παράλληλα, το διάστημα 2019-2022, το θέμα προβλήθηκε με 5 επώνυμες δημοσιεύσεις στον τοπικό τύπο. Τον Ιούνιο του 2022 διαπιστώθηκε ότι αφαιρέθηκαν οι πέτρες που οριοθετούσαν το μεγάλο «παρτέρι» καθώς και το σύστημα άρδευσης. Όμως, τα φυτά στο «παρτέρι» παρέμειναν στη θέση τους όπως και στον τεχνητό αμμόλοφο ενώ το πότισμα συνεχιζόταν με καθημερινή χειρωνακτική μετακίνηση του λάστιχου και του εκτοξευτήρα (Ε,Ζ). Ενημερώθηκε εκ νέου η Κτηματική Υπηρεσία. Τον Αύγουστο του 2022, μετά από παρέλευση ενός έτους (!), η Κτηματική Υπηρεσία Ρεθύμνου απέστειλε στην κεντρική υπηρεσία απαντητική επιστολή αναφέροντας ότι «κλιμάκιο από υπαλλήλους της Υπηρεσίας μας διενήργησε νεότερο έλεγχο στις 10-8-2022 και διαπίστωσε την ανυπαρξία δικτύου άρδευσης ή οποιασδήποτε άλλης τεχνικής παρέμβασης στη θέση που αναφέρεται…». Η επιστολή συνοδεύεται από 2 φωτογραφίες οι οποίες δείχνουν το
«παρτέρι» και τον «αμμόλοφο» στις θέσεις τους σε καλή κατάσταση (!) ενώ η επιστολή έχει ΘΕΜΑ: «Αποκατάσταση της ζώνης αιγιαλού»! Ακολούθησε νέα καταγγελία τον Νοέμβριο του 2022 προς την κεντρική Υπηρεσία όπου αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι τα φυτά δεν αφαιρέθηκαν και ότι το πότισμα γίνεται με λάστιχο με ρυθμιζόμενο εκτοξευτήρα νερού που μετακινείται χειρωνακτικά κατά διαστήματα σε διαφορετικές θέσεις ποτίσματος του παρτεριού και αμμόλοφου μέχρι τέλος Οκτωβρίου. Η καταγγελία συνοδεύεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Η Κτηματική Υπηρεσία επιπέδου Διεύθυνσης, Τμήμα Β, - Αιγιαλού και Παραλίας σε νέα επιστολή προς την Κτηματική Υπηρεσία Ρεθύμνου τον Δεκέμβριο του 2022 ζήτησε έλεγχο των καταγγελλομένων και να ληφθούν μέτρα σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Η επιστολή αυτή κοινοποιήθηκε στα Γραφεία Υφυπουργού Οικονομικών, Γενικού Γραμματέα Φορολογικής Πολιτικής και Δημόσιας Περιουσίας, Γενικού Διευθυντή Δημόσιας περιουσίας,…

Σήμερα (Αύγουστος 2023) τα φυτεμένα «παρτέρι» και «αμμόλοφος» μέσα στην καταπατημένη και ιδιοποιημένη από την επιχείρηση έκταση της αμμώδους παραλίας του Ρεθύμνου διατηρούνται με πολύ φροντίδα και καθημερινό πότισμα (Η,Θ) Από το πολυσύχναστο σημείο διέρχονται εκατοντάδες περαστικοί, επισκέπτες και δημότες, προφανώς και υπάλληλοι των εμπλεκόμενων φορέων….

Η παρουσίαση του ιστορικού της συγκεκριμένης καταπάτησης και οικειοποίησης τμήματος αμμώδους παραλίας από επιχείρηση αποκαλύπτει τον μηχανισμό με τον οποίο η Πολιτεία συγκαλύπτει επί της ουσίας παρόμοιες παρανομίες και αυθαιρεσίες, μικρές και μεγάλες. Ο μηχανισμός περιλαμβάνει 2 επίπεδα:

1. Οριζόντιο τοπικό επίπεδο Παρά τα δημοσιεύματα και τις καταγγελίες, και κυρίως την εμφανή εικόνα καταπάτησης και οικειοποίησης τμήματος της αμμώδους παραλίας, οι «υπεύθυνες» για την εφαρμογή της κείμενης νομοθεσίας τοπικές υπηρεσίες δεν «διαπιστώνουν» καταπατήσεις ή αυθαίρετες επεμβάσεις επί των κοινοχρήστων χώρων, δεν «ενημερώνουν» και δεν «λαμβάνουν μέτρα».

2. Ιεραρχικό επίπεδο: Οι εσωτερικές διαδικασίες της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου για την αντιμετώπιση των αλλεπάλληλων καταγγελιών και δημοσιεύσεων στον τοπικό τύπο για την καταπάτηση και οικειοποίηση τμήματος της αμμώδους παραλίας παραπέμπουν σε έναν αργόσυρτο γραφειοκρατικό μηχανισμό με «συστάσεις» και παραπλανητική χρήση όρων όπως «Αποκατάσταση της ζώνης αιγιαλού» συγκαλύπτοντας στην πράξη την καταπάτηση. Η γραφειοκρατία προσδίδει την απαραίτητη νομιμοφάνεια στην συγκάλυψη ενδοϋπηρεσιακά.

Όσον αφορά το πολιτικό σκέλος της υπόθεσης, ας ασχοληθούν οι υπεύθυνοι για τη λειτουργία των θεσμών της πολιτείας. Ο φορολογούμενος πολίτης που ενδιαφέρεται για τα κοινά συνδράμει στη λειτουργία τους οικονομικά αλλά και με παρεμβάσεις υπέρ των κοινών. Αλλά αυτό είναι προφανές ότι δεν αρκεί…. Ίσως το κίνημα της πετσέτας επεκταθεί σύντομα και σε άλλα μέτωπα.

Σε πρόσφατη εγκύκλιο του Αρείου Πάγου (Μάιος 2023) αναφέρεται ότι από το 1940 ο νομοθέτης έθεσε σε προτεραιότητα την προστασία του αιγιαλού ως «κοινόχρηστο κτήμα» και καλεί τους εισαγγελείς να επιδείξουν ιδιαίτερη αυστηρότητα σε περιστατικά «οικειοποίησης». Αναμένεται πλέον η επέμβαση του αρμόδιου εισαγγελέα και στην συγκεκριμένη περίπτωση της αμμώδους παραλίας του Ρεθύμνου.

Σημειώσεις

1. Νόμος 4607/2019 ΦΕΚ Α' 65/24-04-2019, «….IV. Τροποποίηση του ν. 2971/2001 και άλλες διατάξεις», Άρθρο 24, Τροποποίηση του άρθρου 2 του ν. 2971/2001
2. Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη, «Απλή χρήση» παραλίας: καυτά ερωτήματα στην άμμο, Γνώμες, GOODnet.gr, 12-07-2019, https://www.goodnet.gr/blog-reader/apli-chrisi-paralias-kauta-erotimata- stin-ammo.html
3. Κοινή Υπουργική Απόφαση 38609 ΕΞ 2023 - ΦΕΚ 1432/Β/10-3-2023 (Κωδικοποιημένη)
4. Καθορισμός όρων, προϋποθέσεων, τεχνικών θεμάτων, αναγκαίων λεπτομερειών και διαδικασίας για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και πλεύσιμου ποταμού Ελένης Καπετανάκη-Μπριασούλη, Ανατολική παραλία Ρεθύμνου: Ένας ακυβέρνητος δημόσιος φυσικός και τουριστικός πόρος, Γνώμες, GOODnet.gr, 11-08-2022, https://www.goodnet.gr/blog- reader/anatoliki-paralia-rethumnou-enas-akubernitos-dimosios-fusikos-kai-touristikos-poros-127579.html

*Ομότιμος Καθηγητής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών