Στην ευρωπαϊκή βιβλιογραφία αλλά και στην αντίστοιχη ελληνική, ως τμήμα της πρώτης εδώ και τριάντα χρόνια (μετά το έτος τομή 1989), πρώτιστο ερευνητικό αντικείμενο έχει καταστεί η πραγματολογική δυνατότητα της Ευρώπης ως ομοσπονδίας. Μπορεί, ενδεχομένως, αυτή η θεωρητικο-πολιτική προβληματική να έχει υποχωρήσει εξαιτίας των συνεχών κρίσεων που περνάει η Ευρώπη και ολόκληρος ο κόσμος, αλλά είναι το μεγάλο ζητούμενο του 21ου αιώνα.
Στις μέρες μας δεν τίθεται ως πολιτικό πρόβλημα ο μετασχηματισμός των ευρωπαϊκών εθνικών κρατών σε μια υπερεθνική διακρατική δομή. Εκείνο αντιθέτως που ως εγγενές κοινωνικο-πολιτικό φαινόμενο κυριαρχεί είναι το εξής: μπορούν επιμέρους κοινωνικο-πολιτικές δομές στο πλαίσιο του νεωτερικού εθνικού κράτους να δημιουργήσουν συνθήκες αυτοπροσδιορισμού τους, οι οποίες δεν θα στρέφονται, εννοείται, εναντίον της ιδέας και της πολιτικής συνθήκης;
Αντιθέτως, διαγιγνώσκω ότι η πληθώρα ιδιαίτερων κοινωνικών περιοχών ανά την ευρωπαϊκή επικράτεια «κατασκευάζουν» τον εαυτό τους ως τμήμα μιας εθνικής συνθήκης, αλλά ταυτόχρονα θέτουν αιτήματα αυτοπροσδιορισμού τους που δεν επιτίθενται κατά του εθνικού συστήματος, αλλά επεξεργάζονται σχέδια και προγράμματα επικοινωνιακής συνύπαρξης στον καθημερινό κοινωνικό βιόκοσμο.
Ισχυρίζομαι, με άλλα λόγια, ότι η ομοσπονδιοποίηση της Ευρώπης στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης δεν είναι υπόθεση του «πύργου των Βρυξελλών». Δεν είναι τεχνοκρατικό ζήτημα. Είναι υπόθεση των ευρωπαϊκών λαών και ως τέτοιου τύπου πρόβλημα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Και στο σημείο αυτό θα ήθελα να εξετάσουμε με τους όρους της «μεταεθνικής συνθήκης» (τον όρο εισηγήθηκε στη διεθνή βιβλιογραφία ο Jürgen Habermas) όσα έγραψε σ’ ένα πρόσφατο άρθρο του (δημοσιεύτηκε στην «Εφ.Συν.» 28 Ιουλίου 2023) με τον τίτλο «Ευρωπεριφέρεια Βορείου Ηπείρου», ο πολιτικός αναλυτής Γιάννης Τζώρτζης.
Η πολιτική πρόταση του Τζώρτζη είναι ρηξικέλευθη. Εχει όλα τα περιεχόμενα και τις ιδέες για την ιστορική προοπτική της Ευρώπης των περιφερειών. Στην Ελλάδα οι πατριδοκάπηλοι διεκδικούν τη «Βόρεια Ηπειρο» και οι εθνικόφρονες Αλβανοί τη Νότια Αλβανία ως εθνικό έδαφος. Η Αλβανία ως υποψήφια χώρα για να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση δεν υιοθετεί στοιχειωδώς το σύστημα των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Σημειώνω ότι τα Δυτικά Βαλκάνια εδώ και χρόνια βρίσκονται στον προθάλαμο της τεχνοκρατικής Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εάν σ’ αυτά τα εθνικά κράτη, που δεν έχουν ακόμη συνειδησιακά ενηλικιωθεί, δοθεί η «άδεια εισόδου», τότε θα δημιουργηθούν δυσοίωνες ιστορικές προοπτικές για τη γραφειοκρατική Ευρώπη. Και ταυτόχρονα, η ίδια η τεχνοκρατική και γραφειοκρατική Ευρώπη θα βυθιστεί στο τέλμα της ύπαρξής της.
Συνοψίζοντας αυτούς τους προβληματισμούς και αυτές τις σκέψεις μου για την ομοσπονδιοποίηση της Ευρώπης, προτείνω τα εξής δύο πράγματα: πρώτον, όταν και όποτε αποφασιστεί η «ένταξη» των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ενωση να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη που έγιναν όταν οι χώρες της Ανατολική Ευρώπης «μπήκαν» στην Ευρώπη.
Και δεύτερον, η «Βόρειος Ηπειρος» ή η «Νότια Αλβανία» έχει καταστεί πεδίο οικονομικής και επιχειρησιακής διαμάχης ανάμεσα στην Αθήνα και τα Τίρανα. Ωστόσο αυτές οι δύο πρωτεύουσες μπορούν να παίξουν δημιουργικό ρόλο στη «μεταεθνική συνθήκη» της Ευρώπης. Θα τα βρουν στο επικοινωνιακό επίπεδο εάν θα έχουν εγκαταλείψει εντελώς τις παλαιολιθικές ιδέες του εθνικιστικού αυτοπροσδιορισμού τους.
*Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας