Η πρώτη μέρα της υπόλοιπης ζωής του*

Έχω αλλεργία στους ηγέτες. Όπως κάθε αληθινός αριστερός. Βδελύσσομαι την εξουσία πάνω στον αδύναμο, τον κατώτερο, που υπαινίσσεται και εντέλει επιβάλλει κάθε αρχή. Προκρίνω και αναζητώ τη συλλογικότητα που εμπνέει αμοιβαία τους φορείς της και εμπνέεται από αυτούς, στη βάση ενός κοινού οράματος που αναζητεί τα εργαλεία για να γίνει πράξη.

Παρακολουθώντας από κοντά τον Αλέξη Τσίπρα στις πολιτικές συγκεντρώσεις του ΣΥΡΙΖΑ, μου έκανε εντύπωση το κύμα του κόσμου που τον ακολουθούσε, συμπαγές, σε κάθε του εμφάνιση. Τον παρατηρούσα όταν παραδινόταν με χαμόγελο στις αγκαλιές, τα φιλιά, τα τραβήγματα του πλήθους. Άνθρωποι κάθε ηλικίας και κάθε φύλου συνωστίζονταν για να τον αγγίξουν, με τρόπο που προσιδιάζει σε ιερό τοτέμ ή στην αίγλη ενός ροκ σταρ. Αναρωτιόμουν πώς ένιωθε τις στιγμές εκείνες που το σώμα του σχεδόν δεν του ανήκε. Γιατί ο Αλέξης Τσίπρας σωματοποιούσε τη διαγενεακή προσδοκία να έχουμε στη θέση του πρωθυπουργού ένα δικό μας παιδί, έναν από μας. Ο Αλέξης Τσίπρας ήταν το σώμα της Αριστεράς που είχε πάρει στα χέρια της, για πρώτη φορά, τη ζωή του τόπου. Οι λέξεις του ήταν πολλών ανθρώπων λέξεις. Το βλέμμα του αντλούσε βάθος από τη μεγάλη συλλογική μας πληγή. Αυτήν που συντηρούσαν ανοιχτή δεκαετίες ολόκληρες οι δήμιοι στα ξερονήσια και τις φυλακές και που σκάλισαν ξανά οι «θεσμοί» και οι «γόνοι» μαζί με το ντόπιο κεφάλαιο. Το χέρι που σου έτεινε ήταν ζεστό και τίμιο. Ήταν το χέρι που κατέθετε λουλούδια στην Καισαριανή, πριν παραλάβει τα κλειδιά του Μαξίμου, το χέρι που υπέγραφε τη συμφωνία των Πρεσπών, το χέρι που αγκάλιαζε τα θύματα των Τεμπών και της Πύλου. Το χέρι που δεν έκλεψε, δεν πλούτισε και τίμησε στις πιο αντίξοες συνθήκες την εντολή του ελληνικού λαού, αφήνοντας πλεόνασμα 37 δισ. στα δημόσια ταμεία.

Ο Αλέξης Τσίπρας είναι ο σύγχρονος αριστερός πολιτικός με την καθαρή όσο και διεισδυτική ματιά στα πράγματα. Ο χαρισματικός άνθρωπος που είναι ταυτόχρονα και ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Ο ευφυής συνομιλητής που ξέρει να ακούει και διαλέγει να μιλήσει τελευταίος.

Όταν τον συναντήσαμε με τον Σ. πρώτη φορά στο Παρίσι, μετά από μια ομιλία του στην πανεπιστημιακή κοινότητα για το χρέος, μας υποδέχτηκε με θέρμη, ρωτώντας να μάθει, ακούγοντας προσεκτικά την κάθε μας λέξη. Όταν του είπαμε ότι, παρότι ενεργοί στο αριστερό κίνημα από τα φοιτητικά μας χρόνια, αποφασίσαμε να ενταχθούμε στον ΣΥΡΙΖΑ, μετά την εκλογική ήττα του 2019, μας απάντησε αυθόρμητα «εύχομαι μόνο να μη σας απογοητεύσουμε». Ο άνθρωπος που έφερε στο κόμμα χιλιάδες νέα μέλη που ζήτησαν να εκπροσωπηθούν και να προσφέρουν αδιαμεσολάβητα, δε μας θεώρησε δεδομένους ψηφοφόρους και οπαδούς. Αντίθετα, μας απευθύνθηκε με την ειλικρίνεια και την ταπεινότητα του συνοδοιπόρου σ’ έναν κοινό αγώνα. Primus inter pares.

Ο μόνος εν ζωή Έλληνας πολιτικός διεθνούς εμβέλειας, που είναι γνωστός με τ’ όνομά του από την Ευρώπη μέχρι τη Λατινική Αμερική, είναι ο ίδιος πολιτικός που λοιδωρήθηκε και διαπομπεύθηκε όσο κανείς από το εγχώριο πολιτικομιντιακό κατεστημένο – σ’ έναν τόπο που ιστορικά έχει παράδοση στο να διώκει, να εξορίζει ή να σκοτώνει τους πολιτικούς που τον ευεργέτησαν. Υπομένοντας με σθένος και παρρησία τον φθόνο, την αχαριστία, την αναλγησία ολόκληρου σχεδόν του πολιτικού φάσματος, αποδείκνυε καθημερινά ότι η πολιτική δεν είναι επικοινωνία και φτηνοί τακτικισμοί, αλλά ώριμη στάση ζωής και δράση προς όφελος των πολλών. Ακόμα κι αν οι πολλοί σού έχουν μόλις γυρίσει την πλάτη, υπογράφοντας αφελώς την καταδίκη τους.

Τον ευχαριστώ γιατί με τίμησε με την πρόσκληση και την εμπιστοσύνη του, όταν αποφάσισε να με συμπεριλάβει στη «δεξαμενή σκέψης» που συνέστησε το Νοέμβρη του 2021 – αυτό το συλλογικό διανοητικό εγχείρημα επεξεργασίας και χάραξης πολιτικής, που έφερε κοντά και από κοινού επιστήμονες με ετερόκλητες αφετηρίες, που μοιράζονταν όμως το ίδιο όραμα, με επίκεντρο τον άνθρωπο και την κοινωνία. Οι δημιουργικές συζητήσεις, τα πορίσματα, η συντροφικότητα και οι φιλίες που αναδύθηκαν μέσα από αυτή τη συναρπαστική εμπειρία, άφησαν το αποτύπωμά τους τόσο στις προγραμματικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ, έτσι όπως εκφράστηκαν προεκλογικά, όσο και στις ζωές όσων συμμετείχαμε σ’ αυτήν, και αποτελούν τη μαγιά για μια συστηματικότερη αξιοποίηση του υψηλού επιστημονικού δυναμικού της χώρας στη διαμόρφωση μιας εμπεριστωμένης και αξιόπιστης αριστερής κυβερνητικής πρότασης. Μια πρωτοβουλία βαθιά διορατική και πολλαπλά σημαντική, ιδίως για το πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατικής διακυβέρνησης, στο οποίο ζητήθηκε η δική μου συμβολή – ένα επιστημονικό πεδίο που δεν μπορεί πλέον να μένει περιχαρακωμένο στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα και τα φόρα των ειδικών, αλλά οφείλει κατεξοχήν να ζυμώνεται με την πολιτική δράση, στοχεύοντας σε μια ουσιαστική και αποτελεσματική προστασία των κοινωνικών και δημοκρατικών κεκτημένων.

Η παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα από την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ έρχεται ως μια απότομη ενηλικίωση που μένει να βιωθεί συνειδητά, μέσα από μια ψύχραιμη και διαυγή ανάλυση των αιτίων της ήττας, αλλά και της ακροδεξιάς επικυριαρχίας που ανέδειξε το εκλογικό αποτέλεσμα. Μια κίνηση υπέρτατου πολιτικού ήθους που, μέσα από την αυτονόητη θλίψη στην ιδέα της – πρόσκαιρης, ελπίζουμε – απουσίας του, στοιχειοθετεί μια τεκτονική μετατόπιση, καλώντας μας να αναλάβουμε την ευθύνη, προσωπικά και συλλογικά, για την ιδεολογική ανασύνταξη και την τελική νίκη των δυνάμεων της Αριστεράς. Των δυνάμεων της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Γιατί έτσι μόνο κινείται ο κόσμος. Μόνο μπροστά.

Υπόκλιση και μόνο λοιπόν στον Αλέξη Τσίπρα, σ’ αυτή την πρώτη μέρα της υπόλοιπης ζωής του. Την πρώτη μέρα της υπόλοιπης ζωής μας.

*O τίτλος είναι δάνειο από τη γαλλική ταινία «Η πρώτη μέρα της υπόλοιπης ζωής σου» του Ρεμί Μπεζανσόν (2008).

**Επίκουρη Καθηγήτρια Δημοσίου Δικαίου, Αν. Κοσμήτορας Σχολής Νομικών, Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Sorbonne Paris Nord