Είναι πλέον σαφές ότι η λιτότητα έχει μεταβάλει την πολιτική οικονομία της Ευρώπης, προσδίδοντας αξιοπιστία στις νεοφιλελεύθερες ιδέες, για περιορισμένη κυβέρνηση και χαλαρά ρυθμισμένες αγορές. Η ειρωνεία αυτού του μετασχηματισμού είναι ότι αυτές ακριβώς οι ιδέες, που αφορούσαν την απρόσκοπτη και χωρίς ελέγχους λειτουργία της αγοράς, ήταν εκείνες που βοήθησαν να προκληθεί αρχικά η οικονομική κρίση του 2008 - 2010 και στη συνέχεια οι αναταράξεις που προκάλεσαν η πανδημία (αποδιοργάνωση των εφοδιαστικών αλυσίδων) και ο πόλεμος στην Ουκρανία (πληθωρισμός και συρρίκνωση). Το οξύμωρο είναι ότι, σήμερα, ακόμα και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές των θεωριών του Φρίντμαν και του Χάγιεκ ζουν με την αγωνία της επόμενης κρίσης, καθώς αναγνωρίζουν την ανικανότητα των αγορών να αυτορυθμίζονται. Η αλήθεια είναι ότι πλέον οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι οι κρίσεις δε συνδέονται με την αφροσύνη των πολλών, αλλά με την απροκάλυπτη απληστία των λίγων και την πεισματική άρνηση του πολιτικού συστήματος, αν όχι να τις αποτρέψει, τουλάχιστον να τις περιορίσει.
Πάμε τώρα στα δικά μας. Θα περίμενε κανείς ότι η προεκλογική περίοδος θα ήταν η ευκαιρία, η «λιτότητα» στα πορτοφόλια των πολλών και η «απορρύθμιση» για χάρη των λίγων, να βρίσκονται στο επίκεντρο του πολιτικού διαλόγου. Κουβαλώντας την εμπειρία της υπερ-δεκαετούς «λιτότητας» και «απορρύθμισης», είναι απόλυτα θεμιτό οι πολίτες να περιμένουν από τους εκπροσώπους των μεγαλύτερων κομμάτων να ασχοληθούν με την ιστορία των σπάταλων λαών και των απερίσκεπτων αγορών. Θα ανέμεναν, επίσης, από τους πολιτικούς αρχηγούς να μιλήσουν ευθαρσώς για την πίστη στις αγορές, τη ρύθμισή τους, τους όρους λειτουργίας του ανταγωνισμού, την εξισορρόπηση της αγοράς εργασίας…
Όσοι είχαν τέτοιου είδους ελπίδες διαψεύστηκαν. Οι ισχυρότεροι παίκτες της κεντρικής πολιτικής σκηνής, με προσχεδιασμένες σιωπές και καλοστημένες αοριστολογίες, αποφεύγουν να μιλούν, τόσο για τις αιτίες της οικονομικής δυσπραγίας όσο και για τον τρόπο που προτίθενται να την αντιμετωπίσουν. Όμως, για τους ταλαιπωρημένους και καχύποπτους ψηφοφόρους, η άρνηση αυτή αποτελεί την πιο απτή απόδειξη ότι η συντριπτική πλειονότητα του πολιτικού συστήματος αντιμετωπίζει τη «λιτότητα» ως «πολιτικό αξίωμα», που δεν αφήνει περιθώρια εφαρμογής ενός εναλλακτικού κοινωνικού - δημοκρατικού σχεδίου, με έμφαση στην ανάπτυξη και την προστασία των πολιτών από τις ιδιοτροπίες της αγοράς. Δεν θα ήταν υπερβολή, αν ισχυριζόταν κανείς ότι πλέον οι περισσότεροι άνθρωποι στον τόπο έχουν συμβιβαστεί με την ιδέα ότι οι πολιτικές λιτότητας δεν είναι απλώς μια βραχυπρόθεσμη μάχη ανάμεσα στις πλεονασματικές χώρες του κέντρου και τις ελλειμματικές χώρες της περιφέρειας, αλλά μια μακροπρόθεσμη πολιτική, που ευνοεί τους δανειστές έναντι των οφειλετών και το κεφάλαιο έναντι της εργασίας.
Αυτό που είδαμε να εκτυλίσσεται τις τελευταίες 60 ημέρες, ήταν η αγωνιώδης προσπάθεια των εκπροσώπων της κεντρικής πολιτικής σκηνής να ελέγξουν την απογοήτευση μιας μεγάλης μερίδας του εκλογικού σώματος. Ανθρώπους που έχουν χάσει την ελπίδα του καλύτερου αύριο. Ανθρώπους που προσπαθούν να συμβιβαστούν με την πραγματικότητα, σύμφωνα με την οποία οι «ίσες ευκαιρίες» αφορούν μόνο εκείνους που έχουν το χρήμα και την εξουσία. Ανθρώπους που καθημερινά διαπιστώνουν ότι είναι ανυπεράσπιστοι στην αυθαιρεσία. Αυτούς δηλαδή που οι δημοσκόποι άκριτα κρέμασαν την ταμπέλα «αναποφάσιστος» και «αρνητής».
Αυτή είναι μία πραγματικότητα που, αν το πολιτικό σύστημα επιμείνει να εφαρμόζει πολιτικές που οδηγούν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στην οικονομική και κοινωνική περιθωριοποίηση, η ελληνική κοινωνία δύσκολα θα ξεπεράσει. Γιατί, όπως και να το κάνουμε, αν η ψήφος για την εξαθλίωση φέρνει μόνο περισσότερη εξαθλίωση, τελικά οι άνθρωποι, είτε θα σταματήσουν να ψηφίζουν είτε θα στραφούν σε εκείνους που -τουλάχιστον- δείχνουν ότι αντιλαμβάνονται το αδιέξοδό τους. Και, στον χρόνο, η άρνηση των ανθρώπων να ψηφίζουν μπορεί να αποδειχθεί το λιγότερο κακό σε σχέση με το να στραφεί προς εκείνους που αντιμετωπίζουν τη δημοκρατία ως πηγή όλων των δεινών. Υπερβολή;
Τα στοιχεία από 100 χρηματοπιστωτικές κρίσεις και περισσότερες από 800 εθνικές εκλογές σε 20 δημοκρατίες δείχνουν ότι, έπειτα από οικονομικές κρίσεις, οι πολιτικές αναταραχές διαρκούσαν κατά μέσο όρο πέντε χρόνια και μετά η πολιτική συμπεριφορά επέστρεφε στο προηγούμενο status quo. Αυτή η φορά, όμως, είναι διαφορετική. Αν και έχει περάσει καιρός από το 2010, ο κατακερματισμός και η πόλωση τα πάνε μια χαρά. Το πολιτικό σύστημα συνεχίζει να σκοντάφτει από το ένα σοκ στο άλλο και η απαξίωση της πολιτικής διαχέεται. Αυτή είναι η απειλή της «λιτότητας», που κανείς δεν μπορεί να αγνοεί και ούτε να συμπεριφέρεται σαν να μην υπάρχει.
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας