Η κλεψύδρα του δικομματισμού

Ο δικομματισμός λειτουργεί όπως η κλεψύδρα. Δηλαδή όσο αδειάζει το επάνω δοχείο τόσο γεμίζει το κάτω. Κι όταν πέσει ο τελευταίος κόκκος, τη γυρνάμε ανάποδα και φτου κι απ’ την αρχή. Φυσικά στη ζωή τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα. Καμιά φορά το στόμιο της κλεψύδρας συστέλλεται και η ροή της άμμου σχεδόν σταματάει, άλλοτε διαστέλλεται ξαφνικά και το επάνω δοχείο αδειάζει απότομα. Στις περιπτώσεις όμως όπου ο δικομματισμός έχει ρίζες βαθιές, όπως λ.χ. στη Βρετανία, οι όροι του πολιτικού παιχνιδιού, διότι περί αυτού πρόκειται, δεν αλλάζουν. Δικομματισμό είχαμε και στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, με τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ να εναλλάσσονται στην εξουσία. Δικομματισμό έχουμε και σήμερα με τον ΣΥΡΙΖΑ στη θέση του ΠΑΣΟΚ.

Τελευταία όμως έχει προκύψει το εξής ερώτημα, το οποίο διατύπωσε επιγραμματικά ο Κύρκος Δοξιάδης στο σχόλιό του με τίτλο «Ο ΣΥΡΙΖΑ του 36%» που δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» στις 15/11: «Γιατί δεν εισπράττει ο ΣΥΡΙΖΑ την όποια φθορά που υφίσταται η Ν.Δ.;». Ή αλλιώς, γιατί η κλεψύδρα δεν λειτουργεί κανονικά, όπως μας είχε συνηθίσει;

Δύο εισαγωγικές παρατηρήσεις: Πρώτο, για πολλούς και διάφορους λόγους όχι της παρούσης και σε αντίθεση με ό,τι συνήθως συμβαίνει στις τάξεις της Δεξιάς, ο πολιτικός λόγος της Αριστεράς εκφέρεται από διανοούμενους που με τις εμβριθείς αναλύσεις τους προσπαθούν να εξηγήσουν τι συμβαίνει και γιατί. Δεύτερο –κι αυτό θα φανεί άσχετο αλλά δεν είναι– συχνά στην πολιτική επιλέγουμε να ασχοληθούμε με ορισμένα πράγματα, για να μη μιλήσουμε για κάποια άλλα που δεν μας συμφέρουν.

Εχω διαβάσει πολλές αριστερές αναλύσεις για την κατάσταση και το τι μέλλει γενέσθαι. Και μερικές τις βρήκα αξιόλογες και διεισδυτικές. Δεν θυμάμαι όμως ούτε μία που να ασχολείται σοβαρά και σε βάθος με αυτό που κάνει νιάου νιάου στα κεραμίδια. Δηλαδή ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές επειδή υποσχέθηκε λαγούς με πετραχήλια (Εμείς θα βαράμε το νταούλι κι εκείνοι θα χορεύουν) και ότι η τετραετής διακυβέρνηση της χώρας από την Αριστερά δεν έδρεψε δάφνες, για να το πω ευγενικά. Αυτό που αποσιωπάται αλλά συνάγεται είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να κριθεί όχι από τα πεπραγμένα του, αλλά από το γεγονός ότι δηλώνει αριστερός. Κάτι που από μόνο του έχει τεράστια σημασία ιδίως για τους «πολύ» αριστερούς – εξ ου και οι ατέρμονες συζητήσεις σε όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης με αντικείμενο ποιος είναι περισσότερο ή λιγότερο αριστερός. Για τον υπόλοιπο κόσμο όμως πέρα βρέχει.

Μέσα από αυτό το πρίσμα, το ερώτημα κατά πόσον ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να είναι συστημικό ή μη συστημικό κόμμα, μας γυρίζει πίσω στο 2015. Οχι για να προβληματιστούμε σχετικά με το πώς η εγκλωβισμένη στις αυταπάτες της Αριστερά αναγκάστηκε τότε να κάνει αυτό που κατήγγειλε ως προδοσία, αλλά για να θέσουμε ξανά το ίδιο δίλημμα: αποδεχόμαστε το σύστημα ή συγκρουόμαστε κι όποιον πάρει ο Χάρος.

Το βασικό χαρακτηριστικό του πολιτικού λόγου της Αριστεράς είναι ότι δεν περιγράφει το τι συμβαίνει, αλλά το τι θα θέλαμε να συμβεί, ταυτίζοντας έτσι την πραγματικότητα με αυτό που προβλέπει η θεωρία μας. Είναι μια άσκηση επί χάρτου, μια θεωρία μη διαψεύσιμη επειδή σε περίπτωση που οι προσδοκίες μας δεν εκπληρωθούν, μπορούμε να τις διατηρήσουμε, με το σκεπτικό ότι την επόμενη φορά θα γίνει τελικά αυτό που προβλέψαμε. Διότι, ως γνωστόν, μια σπίθα χρειάζεται για να κινηθεί η Ιστορία στις ράγες της νομοτέλειας και κατά τας γραφάς. Η Ιστορία όμως, από τη φύση της, καταγράφει το τι συνέβη, όχι το τι δεν συνέβη.

Αν θέλουμε λοιπόν να μιλήσουμε προσγειωμένα, αντί να φανταζόμαστε έναν κόσμο που επιβεβαιώνει τις ιδεολογικές προτιμήσεις μας, η Αριστερά μπορεί και πρέπει να θέσει κάποιους στόχους συγκεκριμένους και εφικτούς. Που δεν είναι άλλοι από την έμφαση στα δημόσια αγαθά, όπως το δικαίωμα στην καλύτερη δυνατή παιδεία και την ιατρική περίθαλψη και κυρίως την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, με απώτερο στόχο να αμβλυνθούν η εκμετάλλευση και η αδικία. Δηλαδή μια πραγματικά αριστερή σοσιαλδημοκρατία, όπου δεν θα έχουν θέση οι αμαρτίες του παρελθόντος, όπως λ.χ. η ιδέα ότι το χρυσόμαλλο δέρας είναι ο διορισμός στο Δημόσιο, στο οποίο θα δουλεύουμε όσο γίνεται λιγότερο και θα αμειβόμαστε όσο γίνεται περισσότερο. Κι επειδή από το κεφάλι βρομάει το ψάρι, χρειαζόμαστε επίσης και κυρίως μια πολιτική ηγεσία σοβαρή και αξιόπιστη που αναγνωρίζει τις δυσκολίες των καιρών και δεν υπαινίσσεται ότι αν είμαστε εμείς θα είχαμε λύσει όλα τα προβλήματα. Γιατί το είπε κάποτε και τώρα το πληρώνει. Ιδού γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εισπράττει την όποια φθορά που υφίσταται η Ν.Δ. Οι ψηφοφόροι δεν αγάπησαν τον Μητσοτάκη. Απλώς έπαψαν να πιστεύουν τον Τσίπρα.