Δημοκρατικές σκιές

Στο βιβλίο «Πώς πεθαίνουν οι Δημοκρατίες», ο Στίβεν Λεβίτσκι περιγράφει τα συμπτώματα παρακμής ενός πολιτεύματος υπό τον έλεγχο μη δημοκρατικών πρακτικών. Η υπόθεση των υποκλοπών έρχεται να μας υπενθυμίσει το πόσο ευάλωτη είναι η Ελληνική Δημοκρατία σε τέτοιου είδους ενέργειες και γιατί η πολιτική ευθύνη αποτελεί βασικό συστατικό μιας υγιούς Δημοκρατίας.

Τα τελευταία δημοσιεύματα και οι εξελίξεις δεν πρέπει να προκαλούν έκπληξη στο κυβερνών κόμμα. Επί σειρά ετών αναλώθηκε σε συνεχή αμφισβήτηση της πραγματικότητας, είτε αυτή αφορούσε καθημερινή κριτική στον μηχανισμό του ΕΣΥ για τα μέτρα κατά της πανδημίας, τους χειρισμούς εν μέσω ενεργειακής κρίσης που εξακολουθούν να αδιαφορούν για το κοινό συμφέρον, ή τις αδιαφανείς αξιοποιήσεις κοινοτικών κονδυλίων. Αυτή η ρητορική φανερώνει ότι στελέχη του κυβερνώντος κόμματος είναι υπεράνω οποιασδήποτε κριτικής. Αποκτήσαμε ρόλο θεατή στο επικοινωνιακό σόου στελεχών, που υπό τη στήριξη γνωστών δημοσιογραφικών κύκλων παραποιούσαν δεδομένα αντικαθιστώντας τα με αναληθείς αναλύσεις σε καθημερινή βάση από τα πλέον παρακμιακά τηλεπαράθυρα. Ο «Νεοδημοκρατισμός» δείχνει να αποκτά μορφή επιθετικής ιδεολογίας. Ιδεολογίας που χρησιμοποιεί τα απολυταρχικά ψέματα ως υποκατάστατα της αλήθειας με σκοπό να αποκρύψει τις πληγές που έχει υποστεί το πολίτευμα.

Ακόμα και υπό την πίεση του ξένου Τύπου η κυβέρνηση αρνείται πεισματικά να αναγνωρίσει το πλήρες αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει εν μέσω των πρόσφατων αποκαλύψεων. Αδιέξοδο που η ίδια έχτισε. Αντ’ αυτού επιχειρεί διακαώς να διαγράψει μια εξαιρετικά ανέντιμη πορεία στην πολιτική ιστορία της χώρας. Σε αυτήν την επιχείρηση το ψέμα ανέκαθεν αποτελούσε μορφή δράσης. Υπό αυτήν την έννοια τα ψέματα είναι δείγματα επιτελεστικών εκφορών που αντί να περιγράφουν τη ζοφερή πραγματικότητα, τη μεταμορφώνουν σε τερατούργημα. Το ψέμα αποτελεί απολυταρχική απάντηση στην παράνοια, στην οποία έχει επενδύσει η κυβέρνηση. Με μανιχαϊστικούς όρους και υψωμένο το δάχτυλο κυβέρνησε, κράτος εν κράτει, απαντώντας με ακατάπαυστη ύβρη σε όσους της ασκούν κριτική.

Οι ανέντιμες πρακτικές και η παραποιημένη πραγματικότητα βασίζονται στην παραπληροφόρηση, την οποία αξιοποίησε χάρη στις αδιαφανείς πρακτικές της. Οπως αναφέρει ο Λεβίτσκι, δίχως συνταγματικές ρυθμίσεις και με μειωμένους κρατικούς ελέγχους το έργο διευκολύνεται. Το τραγικό παράδοξο της μετάβασης στον απολυταρχισμό είναι ότι οι δολοφόνοι της Δημοκρατίας γαλουχούν τους θεσμούς σταδιακά, διακριτικά και κυρίως νόμιμα για να πετύχουν τους σκοπούς τους.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης άσκησε πολιτική εξουσία με σκοπό να προσδώσει κύρος στις πρακτικές του. Οσο πιο ανισόρροπο το εγχείρημα, τόσο πιο έντονη η πολιτική εξουσία. Οι πρόσφατες συνεντεύξεις Τύπου σε συνδυασμό με τα τακτά διαγγέλματα απέδειξαν το πόσο εκτός πραγματικότητας βρίσκεται σύσσωμο το κυβερνητικό επιτελείο. Αντί απαντήσεων, το κοινό βρίσκεται αντιμέτωπο με θεατρικές παραστάσεις, όλες υπό την αιγίδα ΜΜΕ που έδωσαν βήμα σε πολέμιους της Δημοκρατίας.

Διαβάζοντας προσεκτικά το άρθρο του Αλέξη Παπαχελά με τίτλο «Vertigo» στην «Καθημερινή» της 8ης Νοεμβρίου, ξαφνιάστηκα. Αφενός ο σκοτεινός τόνος ήταν απρόσμενος, καθώς η «Κ» δεν συνηθίζει τους αναγνώστες της σε δυσοίωνες αναλύσεις. Αφετέρου διά της πένας του διευθυντή της δείχνει να αναγνωρίζει την κρισιμότητα των εξελίξεων στην υπόθεση των υποκλοπών. Εξάλλου ο ίδιος παραδέχτηκε στις 6 Οκτωβρίου, κατά τη διάρκεια του δημοσιογραφικού συνεδρίου «A Matter of Trust», ότι τα ελληνικά μέσα καθυστέρησαν να καλύψουν την υπόθεση. Τα ελληνικά ΜΜΕ υπό το βάρος προηγούμενων επιλογών τους καλούνται να συμμετάσχουν στη διαλεύκανση των υποκλοπών. Είναι επιτακτική ανάγκη να διερευνηθούν τα στοιχεία που έχουν προκύψει, καθώς τα ψέματα, η παράνοια και οι συνωμοσίες αποτελούν χαρακτηριστικά απολυταρχικών καθεστώτων, που δεν αρμόζουν σε μια ευρωπαϊκή Δημοκρατία.

Οι ομοιότητες της ελληνικής πραγματικότητας με τέτοιου είδους πρακτικές είναι πλέον κάτι παραπάνω από εμφανείς. Στη φαντασία που έπλασε η κυβέρνηση, θεώρησε ότι είναι ανίκητη και τίποτα δεν αμφισβητεί την πολιτική της επιρροή. Η Δημοκρατία όμως βασίζεται στους πυλώνες κοινών αξιών, καθώς το κοινωνικό συμβόλαιο επιζητά την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Υπό αυτούς του όρους η αλήθεια θα λάμψει εκτός σκιών και μακριά από υποσχέσεις πολιτικών χειρισμών που παραμορφώνουν ανάλγητα τις αξίες του πολιτεύματος.

* Δρ Πολιτικής Οικονομίας στο King’s College του Λονδίνου