Θα απαντήσω στο ερώτημα του τίτλου, αφού προηγουμένως προτάξω μια θεωρητικο-πολιτική εισαγωγή για τη σχέση ανθρώπου-φύσης. Μέχρι την εμφάνιση (κατά τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα) και τη σταδιακή επικράτηση της βιομηχανικής επανάστασης (εικοστός αιώνας), άνθρωπος και φύση συνυπάρχουν σ’ ένα αρμονικό σύμπαν. Αυτό προκύπτει από τις ιστορικές πηγές και τις σχετικές έρευνες των ιστορικών επιστημόνων. Δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε στους προσωκρατικούς για να αντιληφθούμε τη σημασία της φύσης για τον άνθρωπο. Ακόμη και κατά την πρώιμη φάση των νεότερων χρόνων (17ος και 18ος αιώνες) η φύση για την ανθρώπινη ζωή λειτουργεί κανονιστικά και ρυθμιστικά.
Τα πράγματα αλλάζουν ριζικά με τη βιομηχανική επανάσταση. Η ριζική αυτή μεταβολή συντελείται επειδή το μοντέλο αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπου-φύσης αντικαθίσταται με το μοντέλο της κυριαρχίας του ανθρώπου επί της φύσεως. Εκείνη την εποχή όλα τα πράγματα του κόσμου υπόκεινται στην εξουσιαστική και διαχειριστική λογική του ανθρώπου. Μαζί με τη βιομηχανική επανάσταση εδραιώνεται ο καπιταλισμός όχι μόνον ως σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας του οικονομικού στοιχείου, αλλά ως εργαλειακή λογική του ανθρώπινου βίου εν γένει. Κλείνοντας αυτή τη σύντομη σκιαγράφηση της σχέσης ανθρώπου-φύσης από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα μέχρι σήμερα αξίζει να τονιστεί ότι ολόκληρος ο κόσμος του ανθρώπου θεμελιώνεται σ’ αυτή την πρώτη αρχή, δηλαδή στον εργαλειακό Λόγο, ο οποίος καθίσταται λειτουργικός μέσω των διαδικασιών του καπιταλισμού.
Στις μέρες μας το εργαλειακό μοντέλο της κυριαρχίας επί της φύσεως εξακολουθεί να επιβιώνει μολονότι οι αλλαγές που συντελούνται στην εποχή μας είναι και αυτές ριζικές όπως ήταν οι αλλαγές της βιομηχανικής επανάστασης στην εποχή τους. Σήμερα όμως προστίθεται στο επίπεδο της συνείδησης η επίγνωση σύμφωνα με την οποία το εργαλειακό μοντέλο διαχείρισης της φύσεως είναι υπεύθυνο για την κλιματική αλλαγή που μαστίζει τον πλανήτη μας.
Μετά απ’ αυτά που αναφέρω (έστω και τηλεγραφικά!) εύλογο είναι το ερώτημα: Τι σχέση μπορεί να έχει όλη αυτή η θεωρητική παρακαταθήκη με όσα σχεδιάζονται και με όσα θα εκτελεστούν τις επόμενες δεκαετίες στην ευρύτερη περιοχή της Νότιας Αττικής (εκτείνεται από το Φάληρο μέχρι το Σούνιο και περιβρέχεται από τον Σαρωνικό); Η σχέση ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη στην περίπτωση της Νότιας Αττικής είναι υπαρκτή. Και μάλιστα πρόκειται για μια αρνητική σχέση. Τι θα πει αυτό; Θα πει πως ενώ η θεωρία (η φιλοσοφία και η σκέψη) εδώ και δεκαετίες έχει επεξεργαστεί ερμηνευτικά σχήματα δεσμευτικά για την εξέλιξη της κοινωνίας (τέτοιο είναι το καταστροφικό μοντέλο της κυριαρχίας επί της φύσεως), οι δρώντες κωφεύουν μπροστά στην καταστροφή που έχει συντελεστεί.
Στην περίπτωση της Νότιας Αττικής μιλάνε για το μεγαλύτερο επενδυτικό σχέδιο που μπορεί να πραγματοποιηθεί στην ιστορία του τόπου! Μιλάνε για την ελληνική «Ριβιέρα»! Και όλοι οι δρώντες (πολιτικοί σχεδιαστές και ιδιωτικά κεφάλαια) παραβλέπουν ή αγνοούν ότι το μοντέλο της κυριαρχίας επί της φύσεως, στο οποίο θεμελιώνονται τα επενδυτικά σχέδιά τους, είναι ξεπερασμένο στις μέρες μας. Εφαρμόζουν αυτό το μοντέλο για την αναπτυξιακή εξέλιξη της Νότιας Αττικής κατά τη στιγμή που έχει γίνει συνείδηση ότι αυτό το μοντέλο ευθύνεται για την κλιματική αλλαγή.
Προτού είναι αργά οφείλουν και το κράτος και οι ιδιώτες επενδυτές να ξανασκεφτούν το επιχειρησιακό επενδυτικό σχέδιό τους για τη Νότια Αττική. Σε μια εποχή που ψάχνουμε να βρούμε τρόπους και μεθόδους αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, δεν είναι δυνατόν όλοι οι εμπλεκόμενοι στην ανάπλαση της Νότιας Αττικής να εθελοτυφλούν. Δηλαδή να εφαρμόζουν το μοντέλο σχέσεων ανθρώπου και φύσης (το εργαλειακό) ενώ θα μπορούσαν να υιοθετήσουν το συμφιλιωτικό μοντέλο. Γιατί υπάρχει στη θεωρία και τέτοιο μοντέλο στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα. Εμείς οι στοχαστές έχουμε επινοήσει το μοντέλο της συμφιλίωσης του ανθρώπου με τη φύση. Αρκεί οι πολιτικοί σχεδιαστές και οι καπιταλιστές-επενδυτές να μας ρωτήσουν.
Η Νότια Αττική, η ψευδώνυμη ελληνική «Ριβιέρα», δεν αναπτύσσεται τελικά, αλλά καταστρέφεται. Οι επόμενες γενιές που θα ζήσουν σ’ αυτή την περιοχή θα βιώνουν το «σύνδρομο της Μυκόνου»! Αλλά θα επανέλθω.
* καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας