Ο Χάρος

Την ώρα που κορυφώνονται οι «διαπραγματεύσεις» και η συνακόλουθη αγωνία για το μέλλον μας στην Ευρώπη, φοβούμαστε ότι θα πέσει στο κενό η όποια έκκληση για βασική θεώρηση –αναθεώρηση μάλλον– των πραγμάτων.

Η μια ισχυρή εκδοχή του ελληνικού αστισμού –η έχουσα μικρομεσαίες κυρίως κοινωνικές διαστάσεις– επικεντρώνει το σύνολο της προσοχής και της φαιάς της ουσίας στη δημιουργία μιας επιμελώς σκηνοθετημένης φαντασίωσης.

Αυτή απεικονίζει τη σημερινή εκδοχή του ανελέητου αγώνα που διεξήχθη κάποτε ανάμεσα στον Διγενή και τον Χάρο σε μαρμαρένια αλώνια που για την περίσταση έχουν τοποθετηθεί σε Βρυξέλλες, Ουάσινγκτον ή Βερολίνο, μητροπόλεις στις οποίες ο εν λόγω Χάρος συνήθως εντρυφεί.

Η άλλη ισχυρή πλευρά του ελληνικού αστισμού –η έχουσα μεγαλομεγάλες κοινωνικές διαστάσεις– λοιδορεί τα περί Διγενή και Χάρου ιστορήματα και σπεύδει να διακηρύξει τη σταθερή προσήλωσή της στην αντίληψη περί ακαταμάχητης υπόστασης του Χάρου, προωθώντας σταθερά την ιδέα της εθελούσιας υποταγής στο μοιραίο. Οπως γνωρίζουμε, ο Χάρος πάντοτε κερδίζει στο τέλος, γεγονός που και οι δύο πλευρές αποδέχονται.

Ως εκ τούτου, οι μεταξύ τους αντιθέσεις, είτε σκηνοθετημένοι καβγάδες είτε βαθυστόχαστες τηλεοπτικές αναλύσεις, παρουσιάζονται ρηχές επί της ουσίας καθότι δεν τις χωρίζει τίποτε ως προς αυτήν.

Επειδή στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκεται ο Χάρος, ο οποίος οφείλει να είναι δομικά τρομακτικός, η συζήτηση εμπεριέχει άφθονο τρόμο. Αλιεύω από άρθρο που δημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή της Κυριακής» 7 Ιουνίου, γραμμένο προφανώς από καλό γνώστη της Αποκάλυψης: «Κλίμα πανικού, οι κουκουλοφόροι στους δρόμους μαζί με χιλιάδες λαθρομετανάστες.

Λεηλασίες καταστημάτων, υπεραγορών, Τραπεζών, ληστείες και μαχαιρώματα καταμεσής του δρόμου, άκριτες εκδικητικές σφαγές, λιντσαρίσματα, εξαφάνιση της αστυνομίας, ερήμωση των νοσοκομείων, ακινησία των μέσων μεταφοράς». Αυτά και πολλά παρόμοια θα μας συμβούν εάν δεν «προσαρμοστούμε» έφη ο κ. Γιανναράς. Ο Χάρος έχει βγει παγανιά, με άλλα λόγια.

Επειδή όμως στον κόσμο της «πληροφορίας», εντός του οποίου εμείς οι απληροφόρητοι ζούμε, το βασικό στοιχείο είναι η παραπλάνηση, ας ρίξουμε μια ματιά στα μεγέθη που αφορούν αυτόν καθαυτόν τον «Χάρο». Με βάση στοιχεία του ΔΝΤ και με τους αριθμούς εκφρασμένους για διευκόλυνση της σύγκρισης σε δολάρια ΗΠΑ, στις παραμονές της τελευταίας επιδείνωσης της σοβούσας κρίσης, το 2007, το ΑΕΠ της Ευρώπης αντιπροσώπευε το 30,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Επειτα από πέντε χρόνια κρίσης, το 2012, το ποσοστό είχε συρρικνωθεί κατά επτά και πλέον ποσοστιαίες μονάδες και βρισκόταν στο 23,1%! Προφανώς πρόκειται για μια εξαιρετικά σοβαρή εξέλιξη που δημιουργεί προβλήματα στις γεωπολιτικές ισορροπίες του καπιταλιστικού κόσμου.

Η βαθύτερη επισκόπηση των μεγεθών σε απόλυτους αριθμούς οδηγεί σε πιο απογοητευτικά συμπεράσματα. Στο διάστημα αυτό, οι ισχυρές ευρωπαϊκές οικονομίες έμειναν πρακτικά στάσιμες ή συρρικνώθηκαν: το ΑΕΠ της Γερμανίας από 3.300 δισ. το 2007 ανέβηκε στα 3.400 δισ. το 2012, της Γαλλίας έμεινε στάσιμο στα 2.600 δισ., της Βρετανίας από 2.800 συρρικνώθηκε στα 2.400 και της Ιταλίας από 2.100 πέρασε στα 2.000.

Το ίδιο διάστημα, τα «προβληματικά» κράτη του Νότου είχαν αρνητικές έως πολύ αρνητικές επιδόσεις. Η Ισπανία από 1.440 σε 1.350, η Πορτογαλία από 232 σε 213 και η «πρωταθλήτρια» Ελλάδα από 306 σε 249 δισ.

Αντίθετα, στην κορύφωση της κρίσης, οι ευθέως ανταγωνιστικές ως προς τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό δυνάμεις γνώρισαν σημαντική άνοδο.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, ανάμεσα στο 2010 και στο 2013, το ΑΕΠ των ΗΠΑ (εκφρασμένο σε δισ. δολάρια) ανέβηκε από 15.200 σε 17.000, της Κίνας από 12.000 σε 16.100, της Ιαπωνίας από 4.400 σε 4.800 (παρά τον σεισμό και το πυρηνικό ατύχημα), της Βραζιλίας από 2.600 σε 2.900, της Ρωσίας από 2.800 σε 3.500 και της Νιγηρίας από 760 σε 930. Χώρες όπως η Βραζιλία χτίζουν πλέον διαφορά από ευρωπαϊκές οικονομίες όπως της Ιταλίας, της Βρετανίας και της Γαλλίας.

Το πλέον ενδιαφέρον φαινόμενο είναι ότι η εξαγωγική «ατμομηχανή» της Ευρώπης, η Γερμανία, δεν φαίνεται να επωφελείται από την ανάπτυξη των εκτός Ευρώπης οικονομιών, η άνοδος των οποίων λογικά θα έπρεπε να δώσει ώθηση στις βιομηχανικές και τεχνολογικά προηγμένες γερμανικές εξαγωγές.

Αυτό προδίδει μια δομική πλέον αναντιστοιχία –ίσως και «γήρανση»– του γερμανικού παραγωγικού μοντέλου. Η εξέλιξη είναι ιδιαίτερα ανησυχητική σε μια οικονομία που στηρίζεται κατά 50% στις εξαγωγές.

Αποκαλύπτει πόσο εύθραυστη είναι η ισχυρή πλευρά της Ευρώπης και δίνει άλλη πολιτική διάσταση στο γεγονός ότι το 50% των γερμανικών εξαγωγών κατευθύνονται στην «εσωτερική» αγορά, στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Η δραματική διάσταση που οι αριθμοί αποκαλύπτουν διασταυρώνεται με το ελληνικό πρόβλημα.

Η ειρωνεία κρύβεται στο επιδιωκόμενο μοντέλο ανάπτυξης. Η Ελλάδα, διατυμπανίζουν δημοσιολόγοι, οικονομολογούντες, πολιτικοί και δημοσιογράφοι με ισχυρές διασυνδέσεις με τον ελληνικό καπιταλισμό, οφείλει να ολοκληρώσει διαρθρωτικές αλλαγές (δηλαδή μείωση του εργατικού κόστους και κατεδάφιση των κοινωνικών παροχών), ώστε να προσελκύσει επενδύσεις, να γίνει ανταγωνιστική και, κατά συνέπεια, εξαγωγική!

Οι ένθερμοι οπαδοί αυτής της πρότασης προσπερνούν με ευκολία την κραυγαλέα αποτυχία της συνταγής αυτής στην Ευρώπη. Το να κραδαίνει κανείς τα λάβαρα της «ανταγωνιστικότητας» δεν σημαίνει ότι έχει το κλειδί για την επίτευξή της.

Το πιθανότερο είναι ότι γίνεται κατάχρηση της λέξης μόνο και μόνο για να εξορκιστεί η αποτυχία των συνταγών που την εξυπηρετούν. Η παρούσα κυβέρνηση που, λόγω σοσιαλδημοκρατικής παράδοσης, επιζητά τον «καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο», όπως και οι προγενέστερες που αρκούνταν στον «καπιταλισμό με επιχειρηματικό πρόσωπο» διαγκωνίζονται ποια θα εφαρμόσει πληρέστερα τις συνταγές της καταστροφής.

Εκείνος ο Χάρος, σε τελευταία ανάλυση, μήπως πολύ απλά εμπεριέχεται στην ταξική διάρθρωση της κοινωνίας μας και στα συμφέροντα που εκπορεύονται από αυτήν;

*καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο ΑΠΘ