Με ανοιχτούς λογαριασμούς στη Γενεύη

Με όλα τα σενάρια να είναι ανοιχτά, την Τρίτη 27/4 ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες υποδέχεται στη Γενεύη τις αντιπροσωπείες των 5 μερών στην άτυπη Διάσκεψη για το Κυπριακό. Τα σενάρια περιλαμβάνουν και το χειρότερο: να τιναχτούν όλα στον αέρα ακόμα από την πρώτη ημέρα. Ενα «γεμάτο» και «δημιουργικό» τριήμερο θα αποτελέσει μάλλον έκπληξη! Τι κάνει την άτυπη Διάσκεψη της Γενεύης τόσο σημαντική; Εν μέσω διεθνούς κόπωσης, η πικρή διαπίστωση που κάνει εσωτερικά ο ΟΗΕ για την Κύπρο και την παρούσα ηγεσία της: ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρχε τόσο χαοτική κατάσταση στην προσπάθεια επίλυσης.

Ο Γκουτέρες θέλει να ξεκαθαρίσει «εάν υπάρχει κοινό έδαφος». Αν ναι, θα καλέσει το καλοκαίρι «τα μέρη να διαπραγματευτούν μια μόνιμη λύση στο Κυπριακό εντός ενός προβλέψιμου ορίζοντα» (20/4 – ανακοίνωση ΟΗΕ). Αν αποτύχει η άτυπη Διάσκεψη, εξετάζει το ενδεχόμενο να δώσει μια σύντομη περίοδο προβληματισμού, περιθώριο για συναντήσεις στην Κύπρο και μέχρι τον Ιούλιο θα υποβάλει έκθεση στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Τότε θα κρίνει αν ήρθε η στιγμή να καταθέσει την εντολή του.

Μόνο το γεγονός της αναζήτησης «κοινού εδάφους» φανερώνει πόση ζημιά έχει συντελεστεί στο Κυπριακό τα τελευταία 4 χρόνια. Αντί να εστιάσει στις τελευταίες εκκρεμότητες της μακράς διαπραγμάτευσης, δηλαδή πάνω στα 6 σημεία που εύστοχα κωδικοποίησε στο Κραν Μοντανά (30/6/2017) ο Γκουτέρες, η άτυπη Διάσκεψη πολύ εύκολα μπορεί να διολισθήσει σε ένα πεδίο πρόσφορο για αντεγκλήσεις και κατηγορίες. Το αποτέλεσμα όμως μπορεί να αποδειχθεί μοιραίο για την Κύπρο.

Ηχογραφημένα πρακτικά

Οι 2 από τους 5 συμμετέχοντες και οι πιο σημαντικοί συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον. Είναι ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης και ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου, παλιοί γνώριμοι, με ανοιχτούς λογαριασμούς από την προηγούμενη διπλωματική παρτίδα. Συναντήθηκαν μυστικά παραμονή του τραγικού δείπνου στο Κραν Μοντανά και ξανά τον Οκτώβριο του 2018 στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ.

Εκτοτε βγήκαν μόνο κακές ειδήσεις καθώς οι δύο μπήκαν τότε στη συζήτηση «out of the box» για διχοτομικές μορφές λύσης. Το διαψεύδει ο Ν. Αναστασιάδης, αλλά o ίδιος προέβαλε τον εαυτό του ως «δεινό παίκτη» κατευθείαν με την Τουρκία. Ολα όμως ήταν προσχηματικά για να διαλυθεί η προσπάθεια του ΟΗΕ αφού δεν βολιδοσκοπούσε τον Τσαβούσογλου πάνω στο συμφωνημένο πλαίσιο – την ομοσπονδία και τα 6 σημεία Γκουτέρες.

Παραμονές της άτυπης Διάσκεψης, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου αποκάλυψε ότι ηχογράφησε τις συναντήσεις και ότι διαβίβασε τα αρχεία στον ΟΗΕ. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ κατηγορεί τον Κύπριο πρόεδρο ότι στην πρώτη μυστική συνάντηση συζητούσε για δύο κράτη και όταν επανήλθε στη Νέα Υόρκη μιλούσε για κάποιας μορφής συνομοσπονδία. Αντιδρώντας, ο Ν. Αναστασιάδης απάντησε (19/4) ότι «όπως εκείνος (ο Τσαβούσογλου) ηχογράφησε τα όσα ελέχθησαν, το πράξαμε και εμείς…» και άφησε να εννοηθεί ότι τα τουρκικά πρακτικά είναι παραποιημένα ή ελλιπή.

Οσα συνέβησαν τότε θα τεθούν με αιχμηρό τρόπο την Τρίτη στη Γενεύη.

Ο Ν. Αναστασιάδης συγκάλεσε σύσκεψη πολιτικών αρχηγών στη Λευκωσία (23/4) αλλά κανείς δεν γνωρίζει τι ακριβώς έχει κατά νου να πράξει. Τους κάλεσε να τον συνοδεύσουν στη Γενεύη και προετοιμάζει την κοινή γνώμη για την αποτυχία: «Δεν θα μετατρέψω ολόκληρη την Κύπρο σε επαρχία της Τουρκίας» (19/4, κανάλι «Αλφα»). Η ταλάντευση Αναστασιάδη για «δύο κράτη» τον κυνηγά από το Κραν Μοντανά. Πολλοί γνωρίζουν τι έλεγε σε ιδιωτικές συναντήσεις και ένας, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, τον «έδωσε» δημόσια. Τώρα πώς θα τα μαζέψει; Tώρα θα ζητήσει στη Γενεύη επαναβεβαίωση των 6 σημείων Γκουτέρες. Αλλά ο Γκουτέρες δεν ξεχνά ότι απέρριψε (2/5/2018) τη δημόσια έκκληση Ακιντζί να τα συνυπογράψει ως στρατηγική συμφωνία.

Το τουρκικό αφήγημα

Ο Τσαβούσογλου επιχειρεί να χτίσει το δικό του αφήγημα στη Γενεύη, κηρύσσοντας το μάταιο της ομοσπονδίας εξαιτίας της άρνησης της ε/κ ηγεσίας να μοιραστεί εξουσία με τους Τ/κ. Στην πράξη ασκεί αφόρητη πίεση στον Ν. Αναστασιάδη να αποδείξει το αντίθετο.

Ο Τούρκος ΥΠΕΞ έχει πρόθεση να στηρίξει «ως τροφή για σκέψη» τις θέσεις που θα αναπτύξει ο νέος Τ/κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ για «δύο κράτη» και «κυριαρχική ισότητα». Θα αρνηθεί να δεσμευτεί σε άλλες κρίσιμες πτυχές των 6 σημείων Γκουτέρες (π.χ. ασφάλεια, εδαφικό), αν ο Αναστασιάδης δεν ανοίξει πρώτος τα χαρτιά του: τι εννοεί ομοσπονδία με πολιτική ισότητα και αποτελεσματική συμμετοχή των Τ/κ στη λήψη αποφάσεων – ζητήματα που διέπονται από ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας για το περιεχόμενο της επίλυσης. Ετσι, ο Ερσίν Τατάρ, που δεν διαθέτει καθόλου εμπειρία σε διαπραγματεύσεις, αισθάνεται αρκετά άνετος να δηλώνει (22/4): «Εχουμε την Τουρκία πίσω μας, θα πάμε στη Γενεύη ήσυχοι».

Η ομάδα Γκουτέρες θα προσπαθήσει να ανασυγκροτήσει το διαπραγματευτικό υλικό και θα είναι επίμονη στα ζητήματα αυτά. Τι ισχύει σήμερα για την ομοσπονδία από όσα ήταν συμφωνημένα στη διάρκεια των επίπονων διαπραγματεύσεων Αναστασιάδη – Ακιντζί και προηγουμένως μεταξύ Χριστόφια – Ταλάτ; Ο τέως Τ/κ ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί σε διαδικτυακή συνέντευξη του ΟΠΕΚ – Φόρουμ Πολιτών (21/4) αποκάλυψε ότι ο Γκουτέρες στο Βερολίνο, τον Νοέμβριο του 2019, κάλεσε τον Ν. Αναστασιάδη να ξεκαθαρίσει την εκ περιτροπής προεδρία και τη μία ψήφο των Τ/κ για να ληφθεί απόφαση στο Υπουργικό (σύνθεση 7 Ε/κ και 4 Τ/κ). «Ομοσπονδία χωρίς πολιτική ισότητα δεν είναι ομοσπονδία», είπε ο Ακιντζί, καλώντας την ε/κ ηγεσία να πάει στη Γενεύη με «καθαρό μυαλό» στα όσα συμφωνήθηκαν: «Χωρίς αυτά η ομοσπονδία δεν είναι αποδεκτή από κανέναν Τ/κ ηγέτη, ούτε από εμένα τον ίδιο», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Η πρώτη ημέρα της άτυπης συνόδου στη Γενεύη προβλέπεται να είναι επίμοχθη. Ομως η Διάσκεψη θα δοκιμαστεί όταν όλοι βρεθούν σε δείπνο στο τέλος της δεύτερης ημέρας (28/4). Εκεί θα κριθεί αν έχει πιθανότητες να συνεχιστεί ή θα διακοπεί απότομα.

Ελλειμμα εμπιστοσύνης

Η ατμόσφαιρα στην Κύπρο είναι βαριά για τον Ν. Αναστασιάδη, για τους χειρισμούς του στα ζητήματα της διαφθοράς και των «χρυσών διαβατηρίων». Σε διαδοχικές έρευνες κοινής γνώμης, το 80% του καταλογίζει σοβαρές ευθύνες. Η Διερευνητική Επιτροπή που εξετάζει τις σχεδόν 7.000 πολιτογραφήσεις διαπιστώνει παρανομίες στο 52% των φακέλων. Ο Ν. Αναστασιάδης θέλει να ανακάμψει στην κοινή γνώμη και να φέρει με το μέρος του κομμάτια του κομματικού κατεστημένου που στηρίζουν την «απορριπτική» γραμμή έναντι της ομοσπονδίας. Αυτό φαίνεται από την υπόθαλψη του εθνικισμού και την καταγγελτική ρητορεία του.

Ομως, ωφελημένο βγαίνει μόνο το ΕΛΑΜ -παράρτημα της Χρυσής Αυγής- αφαιρώντας 3 ποσοστιαίες μονάδες από το δεξιό κυβερνητικό κόμμα, τον ΔΗΣΥ. Η ιδέα για καταβολή οποιουδήποτε κόστους – ακόμα και της διχοτόμησης, προκειμένου να «διαφυλαχθεί» η «μισή» Κυπριακή Δημοκρατία, είναι από καιρό μέρος του αφηγήματος Αναστασιάδη. Πλην όμως, κανείς στο κυβερνητικό στρατόπεδο δεν μπαίνει στον κόπο να εξηγήσει ότι οι Ελληνοκύπριοι θα μείνουν μόνοι, έχοντας δίπλα τους μια τουρκική επαρχία και σε σύγκρουση με την Τουρκία των 85 εκατομμυρίων.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου