Η ιστορία μιας λεηλασίας

Το ΤΕΑΥΕΚ (Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Υπαλλήλων Εμπορικών Καταστημάτων) δημιουργήθηκε το 1939. Τα περισσότερα επικουρικά ταμεία ιδρυθήκαν την προπολεμική περίοδο. Το κράτος είχε μηδενική ή ελάχιστη συμμετοχή, κατά κανόνα η χρηματοδότηση του ΤΕΑΥΕΚ διασφαλιζόταν από τις κρατήσεις των εργοδοτών και τις εισφορές των εργαζομένων. Το ΤΕΑΥΕΚ τις πρώτες δεκαετίες σχημάτισε τεράστια αποθεματικά λόγω των εισροών από τις εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών (υποχρεωτική ασφάλιση). Ηταν από τα πιο εύρωστα επικουρικά ταμεία με κινητή και ακίνητη περιούσια. Τα αποθεματικά του ΤΕΑΥΕΚ το 2008 ήταν 1,2 δισ. ευρώ και η αντικειμενική αξία των ακινήτων του (21 ακίνητα) ήταν το ίδιο χρονικό διάστημα 15,5 εκατ. ευρώ. Τα ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου που κατείχε το ΤΕΑΥΕΚ ήταν 420.661.654 ευρώ. To 1999 στο ΤΕΑΥΕΚ ήταν ασφαλισμένοι 165.000 εργαζόμενοι.

Ειδικότερες παροχές ΤΕΑΥΕΚ: παροχή χρηματικών επιδομάτων, εφάπαξ χρηματικών βοηθημάτων και συντάξεων, δάνεια μέχρι ορισμένου ποσού άτοκα, κάλυψη δαπανών για κηδείες μελών του Ταμείου.

Το εφάπαξ βοήθημα το έδινε το ΤΕΑΥΕΚ με δύο τρόπους:

1. Οριστική αποχώρηση του ασφαλισμένου από την υπηρεσία ή το επάγγελμα που ασκούσε.

2. Συνταξιοδότηση του ασφαλισμένου ή μελών της οικογένειας του ασφαλισμένου λόγω γήρατος, αναπηρία ή θανάτου.

Επίσης υπήρχε η χορήγηση προκαταβολής του εφάπαξ βοηθήματος (με κάποιες χρονικές προϋποθέσεις) για συγκεκριμένους λόγους, όπως πρόβλημα υγείας, αγορά πρώτης κατοικίας, σπουδές παιδιών.

Στους ασφαλισμένους που δεν πληρούσαν προϋποθέσεις λήψης εφάπαξ βοηθήματος ή σύνταξης (λιγότερα από 35 χρόνια εργασίας) επιστρέφονταν οι ατομικές εισφορές του εργαζόμενου έντοκες.

Για τις εργαζόμενες μητέρες το Επικουρικό παρείχε στα παιδιά των ασφαλισμένων διακοπές καλοκαιρινές 20 ημερών σε κατασκηνώσεις από τις αρχές Ιουνίου μέχρι και τον Αύγουστο, μέχρι την ηλικία των 14 ετών, χωρίς επιπλέον οικονομική επιβάρυνση των γονιών.

Η «επιδρομή» στο ΤΕΑΥΕΚ, όπως και συνολικά στα επικουρικά ταμεία, ήταν μέρος της γενικότερης αντιασφαλιστικής επίθεσης των εκάστοτε κυβερνήσεων και της Ευρωπαϊκής Ενωσης με στόχο τη λεηλασία των αποθεματικών και της ακίνητης περιουσίας του Επικουρικού, την κατάργηση των παροχών προς τους ασφαλισμένους, την ισοπέδωση προς τα κάτω με την ενοποίησή του με άλλα επικουρικά ταμεία, ώστε να «παραδοθούν» οι ασφαλισμένοι στα χέρια των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών.

Τα ταμειακά διαθέσιμα του επικουρικού ταμείου, που ήταν προϊόν εισφορών όλων των γενεών των εργαζομένων (η εργοδοτική εισφορά ήταν και είναι μέρος της υπεραξίας που αποσπά το κεφάλαιο από την εργατική τάξη) και προορίζονταν για συντάξεις, έπρεπε να μειωθούν, έπρεπε να παρουσιάσουν ελλείμματα που θα έβαζαν σε κίνδυνο τη «βιωσιμότητα» του επικουρικού ταμείου. Με εντολή των κυβερνήσεων και του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. το ΤΕΑΥΕΚ «υποχρεωνόταν» να αγοράζει μετοχές των ΔΕΚΟ που προετοίμαζαν για ιδιωτικοποιήσεις σπαταλώντας εκατομμύρια.

Τα αποθεματικά του ΤΕΑΥΕΚ για περίπου τριάντα χρόνια ήταν άτοκα και δεσμευμένα σε τράπεζες με πληθωρισμό που έτρεχε με 25% περίπου.

Με εντολή των κυβερνήσεων από το 1995 οι εκάστοτε διοικήσεις του ΤΕΑΥΕΚ κατήργησαν τον ελεγκτικό μηχανισμό για εργοδότες που δεν απέδιδαν εισφορές. Επέτρεψαν στους εργοδότες που είχαν εμπορικές επιχειρήσεις εκτός ορίων πρωτεύουσας να ασφαλίζουν τους εργαζόμενους στο ΙΚΑ-ΤΕΑΜ ενισχύοντας την εισφοροαπαλλαγή.

Οι αντιασφαλιστικοί νόμοι Σιούφα, Ρέππα, Πετραλιά, Λοβέρδου οδήγησαν το ΙΚΑ στο να παρακρατεί εισφορές που κατευθύνονταν προς τα επικουρικά ταμεία, για να μπορεί να αποδίδει συντάξεις.

Με εντολή των κυβερνήσεων το ΤΕΑΥΕΚ απογυμνώθηκε από εργατικό δυναμικό, δεν υπήρχε στοιχειώδης μηχανοργάνωση, οι συντάξεις έβγαιναν σε 3-3,5 χρόνια. Ολες οι αντιασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις, από το σχέδιο Γιαννίτση μέχρι σήμερα, με το πρόσχημα της «βιωσιμότητας» των Ταμείων είχαν πάντα στόχο τη μετατροπή του κοινωνικού χαρακτήρα της ασφάλισης σε ατομική υπόθεση και την κατεύθυνση των εισφορών των εργαζομένων σε ιδιωτικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις.

Το έλλειμμα του ΤΕΑΥΕΚ προκλήθηκε από την εισφοροδιαφυγή, την εισφοροαπαλλαγή, την ανεργία, τις μειώσεις μισθών, τις ελαστικές εργασιακές σχέσεις, προκλήθηκε από όλες τις αστικές κυβερνήσεις και τις διοικήσεις που αυτές διόριζαν.

Η δυνατότητα ίδρυσης «επαγγελματικών ταμείων», δηλαδή η ιδιωτικοποίηση των Ταμείων με νόμο της κυβέρνησης Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ και υπουργό Εργασίας τον Κουτρουμάνη (2012) μειώνει ακόμα περισσότερο τα έσοδα (ποιος θα υποχρεώνει τον εργοδότη να δίνει εισφορά;) και οδηγεί στον φαύλο κύκλο των «επενδύσεων», σε νέα ομόλογα στο Χρηματιστήριο, στο όνομα της αντιστάθμισης των απωλειών των αποθεματικών επιφέροντας νέες δραματικές συνέπειες στη ρευστότητα.

Την υλοποίηση της ίδρυσης ιδιωτικών ταμείων την ανέλαβαν οι συνδικαλιστικές παρατάξεις ΠΑΣΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, ΔΑΚΕ στη ΓΣΕΕ όπως και στην Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων, στην Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Ασφαλιστικές Εταιρείες, στην Ομοσπονδία Εργαζομένων στα Πετρέλαια και στην Ομοσπονδία Ιατρικών Επισκεπτών.

Με την ιδιωτικοποίηση του επικουρικού ταμείου των εργαζομένων στα σούπερ μάρκετ μειώθηκαν οι συντάξεις ακόμα και οι ήδη καταβαλλόμενες κατά 32%.

Ακόμα και η παροχή του επικουρικού ταμείου διακοπών των παιδιών των εργαζομένων σε κατασκηνώσεις έγινε «χάρισμα» στους εργοδότες που το παρουσιάζουν ως «κοινωνική πολιτική» του εργοδότη.

 Με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και υπουργό Εργασίας τον Κατρούγκαλο (2016) με την ενοποίηση όλων των επικουρικών ταμείων (δημιουργία ΕΤΕΑ) εισάγεται ο επανυπολογισμός όλων των συντάξεων που καταβάλλονταν μέχρι τότε. Δικαίως αυτός ο νόμος ονομάστηκε λαιμητόμος. Με κυβέρνηση Ν.Δ. και υπουργό Εργασίας τον Γ. Βρούτση (2020) δημιουργείται ΕΦΚΑ με ενοποίηση ταμείων κύριας και επικουρικής ασφάλισης και εφάπαξ. Ουσιαστικά δημιουργήθηκε ακόμα ένα εργαλείο για κατάργηση της επικουρικής σύνταξης και προώθηση στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.

*Πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας, στέλεχος του ΠΑΜΕ στο εμπόριο