Διεύρυνση και στρατηγική

Παρ’ ότι επιμένω πως όντως αυτή είναι η ουσία της σχετικής επιχειρηματολογίας, παραμένει ένα ερώτημα. Πώς θα εννοούσαμε τη σχέση μεταξύ «παλαιών» και «νέων» ή «μελλοντικών» ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ; Αν απορρίπτουμε ασυζητητί –και καλά κάνουμε- την αφελή διάκριση όπως τίθεται παραπάνω, συμπεριλαμβανομένων –εννοείται- των όχι τόσο χοντροκομμένων διατυπώσεών της, δεν θα έπρεπε παρ’ όλα αυτά να προβληματιστούμε για τη σχέση μεταξύ όσων «μια ζωή» ψήφιζαν Αριστερά και όσων εστράφησαν ή στρέφονται προς τον ΣΥΡΙΖΑ με την κρίση, τα μνημόνια και τις συνέπειές τους;

Σε προηγούμενα άρθρα μου έχω κατ’ επανάληψη υποστηρίξει την εξής άποψη: «...το περίφημο “άνοιγμα προς την Κεντροαριστερά” δεν έχει νόημα από πλευράς ιδεολογικής, δεδομένου ότι τα κεντρικά αντινεοφιλελεύθερα προτάγματα, όπως είναι η ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και η εναντίωση στη δημοσιονομική λιτότητα, που παλαιότερα συγκροτούσαν την πολιτική της σοσιαλδημοκρατίας, στις σημερινές συνθήκες του αμετανόητα νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού αποτελούν ούτως ή άλλως κομβική συνιστώσα της στρατηγικής της ριζοσπαστικής, δηλαδή αντικαπιταλιστικής Αριστεράς» («Για την οργανωτική διεύρυνση του ΣΥΡΙΖΑ» - «Εφ.Συν.», 23.7.2019).

Η όποια απεύθυνση του κάθε κόμματος, ιδίως αν πρόκειται για κόμμα της Αριστεράς, δεν μπορεί παρά να στηρίζεται στις κεντρικές στρατηγικές του επιλογές. Οι οποίες με τη σειρά τους προκύπτουν από τις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες και συγκυρίες. Η κατάληψη της εξουσίας στη Ρωσία του 1917 σχεδιάστηκε με όρους ένοπλης στρατηγικής, δεδομένου ότι ούτως ή άλλως η χώρα βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος) – και αντίστοιχο ήταν το κάλεσμα προς τις εργατικές και αγροτικές μάζες για επαναστατική κινητοποίηση.

Ο «ευρωκομμουνισμός», που άνθησε κατά τη δεκαετία του 1970, όπου στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης είχαμε αναπτυγμένες δημοκρατίες και ισχυρό κοινωνικό κράτος, στηρίχτηκε στη στρατηγική της διεύρυνσης και εμβάθυνσης των δημοκρατικών και κοινωνικών θεσμών – και κατά συνέπεια το κοινό προς το οποίο απευθύνονταν τα ευρωκομμουνιστικά κόμματα ήταν μεν ίδιο με εκείνο των σοσιαλιστικών και σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, αλλά ο στόχος ήταν να οδηγηθεί σε πιο ριζοσπαστική κατεύθυνση.

Σε κάθε περίπτωση, η στρατηγική δεν μπορεί παρά να λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες αν θέλει να είναι εφικτή –που πρώτιστα σημαίνει αν θέλει να μπορεί να απευθύνεται σε ανθρώπους που δεν είναι εκ των προτέρων πεισμένοι για το τελικό όραμα της παγκόσμιας αταξικής κοινωνίας και τις συναφείς θεωρίες. Η σχέση μεταξύ των πραγματικών προβλημάτων του κόσμου στην καθημερινότητά του αφενός και της στρατηγικής της Αριστεράς αφετέρου είναι αμφίδρομη – δεν έρχεται «από τα πάνω» η αριστερή πρωτοπορία για να προσαρμόσει τα προβλήματα των ανθρώπων σε μια στρατηγική την οποία έχει ήδη χαράξει.

Γι’ αυτό και η άποψη που λέει ότι δεν μπορεί να έγιναν «ξαφνικά» ριζοσπάστες αριστεροί οι άνθρωποι που πριν από το 2012 ψήφιζαν ΠΑΣΟΚ και κατόπιν άρχισαν να ψηφίζουν ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς να είναι τελείως λανθασμένη, θέτει το ζήτημα σε λάθος βάση. Μπορεί να μην έγιναν «μαρξιστές διανοούμενοι», αλλά σίγουρα άρχισαν να πορεύονται σε μια ριζοσπαστική αριστερή κατεύθυνση βιώνοντας στο πετσί τους τα αδιέξοδα και τις κραυγαλέες αδικίες του καπιταλισμού στην παρούσα, νεοφιλελεύθερη φάση του.

Το μεγάλο στοίχημα για τη σύγχρονη ριζοσπαστική Αριστερά, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, δεν είναι τόσο να πειστεί ο κόσμος ότι ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός είναι πασιφανώς άδικος και καταστροφικός – ο κόσμος έχει ήδη αρχίσει να πείθεται. Αλλά ότι η εναλλακτική ως προς το σύστημα που κλυδωνίζεται είναι εκείνη της ίδιας της Αριστεράς.

Και όχι οι «λύσεις» που προσφέρουν οι διάφορες Ακροδεξιές – είτε εκείνες που αυτοπροβάλλονται ως «αντισυστημικές» είτε η εκδοχή εκείνη της Ακροδεξιάς που ενδύει τις χρεοκοπημένες νεοφιλελεύθερες συνταγές της σε ξενοφοβικά, εθνικιστικά και θρησκοληπτικά περιτυλίγματα. Μέρος του κόσμου που πρόσφατα ψήφισε Ν.Δ. από αυτά δελεάστηκε.

*καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών