Τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών έδωσαν αφορμή για την αναθέρμανση της συζήτησης περί του τέλους των ιδεολογιών, στη βάση της οριστικής και αναπότρεπτης κατίσχυσης της νεοφιλελεύθερης πολιτικής ιδεολογίας. Οπως το είχε εκφράσει προ τριακονταετίας ο Φράνσις Φουκουγιάμα, αναζητήσαμε εξαντλητικά λύσεις που θεωρούσαμε ότι είναι καλύτερες από τη (νεο)-φιλελεύθερη δημοκρατία, αλλά η αναζήτηση αυτή δεν απέδωσε καμία βιώσιμη εναλλακτική πρόταση.
Η συζήτηση αυτή εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο των αναζητήσεων της Φιλοσοφίας της Ιστορίας, ακόμα και στις πιο κλασικές εκδοχές της. Ο Καντ αναφέρεται σε έναν σκοπό που πρέπει να αναζητήσει η ανθρώπινη ιστορική πράξη, με την ηθική κατηγορική προσταγή («δράσε για να προωθήσεις το ανώτατο αγαθό του κόσμου») να αποτελεί γνώμονα οργάνωσης του εαυτού και της κοινωνίας.
Για τον Χέγκελ ο Λόγος επικρατεί στον κόσμο και η Ιστορία αποτελεί το αποτύπωμα του Πνεύματος στον Χρόνο, εξ ου και ο τελεολογικός χαρακτήρας της. Ο Νίτσε συνδυάζει τη στασιμότητα στην Ιστορία με την πολιτιστική παρακμή, την εξάντληση του ανθρώπου, την απώλεια του εαυτού.
Αποδεχόμενοι το τέλος των ιδεολογιών, αποδεχόμαστε ότι η ανθρωπότητα έχει εισέλθει σε ένα πλαίσιο λειτουργίας που αφορά την ιδεολογική, πολιτική και πολιτιστική της αναπαραγωγή, το οποίο έχει λάβει μια οριστική μορφή. Η κοινωνία λειτουργεί με βάση τους «νόμους» του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου και τα προστάγματα των «ελεύθερων αγορών» που ηγούνται ενός συστήματος το οποίο, σύμφωνα με τον Χάμπερμας, έχει καθυποτάξει τις λειτουργίες του κράτους, της τεχνοεπιστήμης και των πολιτιστικών φορέων και δεν επιδέχεται επιρροές.
Ενός συστήματος, του οποίου οι σύγχρονοι «προφήτες» του αναγγέλλουν ότι δεν θα συμβεί κάτι, ότι δεν επέρχεται τίποτα καινούργιο, ότι μπροστά μας δεν βρίσκεται το μέλλον, αλλά η αδυναμία μας να δούμε το τέλος του, όπως το θέτει ο Μποντριγιάρ.
Ωστόσο, οι ιδεολογίες αποτελούν διανοητικά μορφώματα υποκείμενα στις εκάστοτε ιστορικές συνθήκες με τις οποίες βρίσκονται σε συνεχή και στενή διαλεκτική σχέση. Οι ιδεολογίες επιβεβαιώνουν ή αμφισβητούν σχέσεις εξουσίας. Διαμορφώνουν τον τρόπο και τα μέσα πρόσληψης και ερμηνείας του κόσμου, αλλά και του χαρακτήρα του ανθρώπινου υποκειμένου, συμβάλλοντας στον καθορισμό της ταυτότητάς του.
Οπως επισημαίνει ο Μαρξ, η δύναμη των ιδεολογιών έγκειται στις δυνάμεις που μπορούν να κινητοποιήσουν και να απελευθερώσουν. Η αυξημένη κοινωνική πολυπλοκότητα της εποχής μας, οι νέες προκλήσεις, η εντεινόμενη αβεβαιότητα, οι συνεχείς ροές ανθρώπων, αγαθών, κεφαλαίων και πληροφοριών, που συνοδεύονται από απώλεια σημείων αναφοράς και των προκείμενων κατασκευής ταυτότητας, κάθε άλλο παρά το τέλος των ιδεολογιών προμηνύουν.
* (Ph.D.)2, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας