Το χάος του Brexit και η ιδεολογική χρεοκοπία των πολιτικών εκπροσώπων

Ο γιος του Αιγύπτιου βασιλιά Σέσωστρι, μας λέει ο Ηρόδοτος, τυφλώθηκε, αλλά, όπως του είπαν οι σοφοί, θα μπορούσε να επαναποκτήσει την όρασή του, εάν έπλενε τα μάτια του με τα ούρα μιας γυναίκας που δεν θα είχε κοιμηθεί με άλλον άνδρα εκτός από τον σύζυγό της. Χρειάσθηκε, πληροφορούμαστε, να περιμένει χρόνια. Την ίδια τύχη θα έχει και αυτός που, για να επανακτήσει την ψυχική του ισορροπία, θα πρέπει να βρει έναν πολιτικό παράγοντα που δρα βάσει αρχών και όχι λόγω εκλογικών υπολογισμών. Διότι οι αρχές του είναι, από τον ίδιο πρώτα από όλα, σεβαστές και απαραβίαστες.

Η παραπάνω σκέψη, που μου έκανε την παρουσία της γνωστή με μια κάπως διστακτική και τραυλίζουσα φωνή, με χτύπησε μια στιγμή που παρακολουθούσα τις δραματικές εξελίξεις στην αγγλική πολιτική ζωή. Αυτές που έχουν φέρει στην επιφάνεια το δημοκρατικό έλλειμμα της εποχής μας. Συντηρητικοί και Εργατικοί έχουν μετατραπεί από οραματιστές, που υποτίθεται ότι είναι, σε υπολογιστικές μηχανές στην υπηρεσία των κομματικών ή και των προσωπικών τους συμφερόντων. Οι αρχές, αιμόφυρτες στο πάτωμα, είναι το θύμα των ιδιοτελών τους επιδιώξεων.

Από πού να αρχίσει κανένας; Ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον διενήργησε το δημοψήφισμα του 2016, όχι διότι το ζήτησε ο λαός. Μόνον ένας στους είκοσι Βρετανούς θεωρούσε τότε ότι η Ευρώπη ήταν πρόβλημα. Προχώρησε στη διεξαγωγή του για να προστατεύσει τόσο την πρωθυπουργία του, την οποία υπέσκαπταν οι ακροδεξιοί ευρωσκεπτικιστές βουλευτές του κόμματός του, όσο και το κόμμα του, το οποίο απειλείτο από μια ενδεχόμενη εκλογική συμμαχία των ευρωσκεπτικιστών με τον λαϊκιστή Νάιτζελ Φάρατζ. Ο ίδιος ο Κάμερον δεν ήθελε έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε. Το Brexit, είπε, θα έφερνε την οικονομική καταστροφή της Βρετανίας.

Την ευκαιρία δεν την άφησαν φυσικά να πάει χαμένη οι ακροδεξιοί του κόμματός του με πρώτον τον ανεκδιήγητο Μπόρις Τζόνσον, πρώην δήμαρχο Λονδίνου, υπουργό Εξωτερικών και για πολλούς επόμενο αρχηγό των Συντηρητικών και διάδοχο της Τερέζα Μει στην πρωθυπουργία. Ψευδόμενος ασύστολα στην περίοδο πριν από το δημοψήφισμα του 2016 και τις εκλογές του 2017, ισχυρίσθηκε, μεταξύ άλλων, και το εξής: «Στέλνουμε στην Ε.Ε. 350 εκατομμύρια λίρες την εβδομάδα. Θα μπορούσαμε αυτά τα λεφτά να τα δίνουμε στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Να φύγουμε από την Ε.Ε.».

Το μόνο πράγμα που ενδιαφέρει τον Τζόνσον δεν είναι η τύχη της Βρετανίας, αλλά η ανάδειξή του σε πρωθυπουργό και, πέραν αυτού, γαία πυρί μιχθήτω. Πολύ πρόσφατα, κατηγορηθείς ότι, καταχρώμενος τη δημόσια θέση του, κατέφυγε σε αδιάντροπα ψέματα όπως το παραπάνω, παραπέμφθηκε σε δίκη. Εάν κριθεί ένοχος, μπορεί, θεωρητικά, να καταδικασθεί ακόμη και σε ισόβια κάθειρξη.

Η ακόλουθη προσπάθεια της Τερέζα Μέι να λύσει τα άλυτα προβλήματα που δημιούργησε το ασαφές δημοψήφισμα χωρίς ταυτόχρονα να χάσει τον πρωθυπουργικό της θώκο –που θα τον έχανε εάν ανταγωνιζόταν τους 80 σκληροπυρηνικούς αντιευρωπαίους βουλευτές της– οδήγησε σχεδόν μοιραία στον θρίαμβο του λαϊκιστή Νάιτζελ Φάρατζ. Το κόμμα του, το Brexit, τασσόμενο υπέρ της άνευ όρων αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε., κατάφερε να αποσπάσει το 31,6% των ψήφων στις ευρωεκλογές. Το εξευτελιστικό 9,09% που πήρε το κόμμα των Συντηρητικών στις ίδιες εκλογές, διότι οι ψηφοφόροι του το εγκατέλειψαν υπέρ του Φάρατζ, ήταν μια προειδοποίηση ότι πλησιάζει το τέλος τους ως μείζονος πολιτικής δύναμης. Ο πανικός στις γραμμές τους ήταν αναπόφευκτος. Αλλά τι κάνουν για να ξεπεράσουν τα προβλήματα; Αυτό εξαρτάται από το ποιο αντιλαμβάνονται πως είναι το μείζον ερώτημα.

Τι έχει προτεραιότητα; Το μέλλον της χώρας ή το μέλλον του κόμματος, των βουλευτών του και των επίδοξων αρχηγών του; Σε μια εποχή όπου ο κυνισμός έχει γίνει οικογενειακή ασθένεια, η απάντηση δεν ήταν δύσκολη. Το ίδιον συμφέρον πήρε προτεραιότητα, έστω και εάν η άνευ συμφωνίας αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. θα είναι αυτό που ο νυν υπουργός Εξωτερικών, Τζέρεμι Χαντ, αποκάλεσε «πολιτική αυτοκτονία». Αντί να καταπολεμήσουν τον λαϊκισμό του Φάρατζ, οι κύριοι εκπρόσωποι του κόμματος των Τόρις έθεσαν έτσι στόχο τους το να τον υπερφαλαγγίσουν στο πεδίο των ίδιων λαϊκιστικών συνθημάτων. Χορεύοντας στους ρυθμούς του, πιστεύουν πως θα ανεβάσουν τις μετοχές τους στο πολιτικό χρηματιστήριο και θα αποσπάσουν από τον Φάρατζ τους οπαδούς τους, πράγμα που θα τους φέρει πάλι στην εξουσία. Τα συμφέροντα της Βρετανίας δεν τους αφορούν.

Αλλά και το Εργατικό Κόμμα δεν υστερεί σε παρόμοιους χαώδεις υπολογισμούς. Μοναδικός στόχος του αρχηγού του, Τζέρεμι Κόρμπιν, δεν είναι ούτε η αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε., όπως αποφάσισε το δημοψήφισμα του 2016, ούτε η διεξαγωγή νέου δημοψηφίσματος, όπως ζητεί η συντριπτική πλειοψηφία των μελών του. Το Brexit, που έχει διχάσει τη Βρετανία σχεδόν τόσο όσο είχε διχαστεί η Ελλάδα την εποχή του εμφυλίου πόλεμου, δεν υπάρχει γι’ αυτόν ως μείζον θέμα. Μοναδική προτεραιότητά του είναι οι εκλογές, τις οποίες πιστεύει ότι θα κερδίσει για να χτίσει τον σοσιαλισμό σε μια χώρα. Και αυτό όταν το Εργατικό Κόμμα, αιμορραγώντας όπως και οι Συντηρητικοί, πήρε στις πρόσφατες ευρωεκλογές μόλις το 14,1% των ψήφων διότι οι ψηφοφόροι του το εγκατέλειψαν κυρίως υπέρ των κομμάτων που ζητούν νέο δημοψήφισμα. Ενα μικρό τμήμα τους ψήφισε Φάρατζ.

Η πολιτική του, συγκεχυμένη και χωρίς νόημα σε βαθμό που να αγγίζει τα όρια της ανεντιμότητας, υπαγορεύεται εν πολλοίς από κομματικές σκοπιμότητες. Πίσω της κρύβεται ο φόβος της απώλειας των ψηφοφόρων του στις εργατικές γειτονιές της βόρειας Αγγλίας που έχουν ταχθεί, όπως οι λαϊκιστές, υπέρ του Brexit. Από την άλλη μεριά, ο Κόρμπιν, όπως και η Μέι, δεν θέλει, εξίσου κυνικά, να έρθει σε σύγκρουση με τους αντιευρωπαίους του δικού του κόμματος. Ενας από τους τελευταίους, ο Ιαν Λάβερι, ο οποίος μάλιστα κατέχει την τιμητική θέση του προέδρου, χαρακτήρισε πολύ πρόσφατα τους φιλοευρωπαίους ως «αριστερούς διανοούμενους» που περιφρονούν τους «απλούς ανθρώπους».

Αλλά ταυτοχρόνως ο Κόρμπιν δεν μπορεί να αγνοήσει την ισχυρότατη φιλοευρωπαϊκή πτέρυγα του κόμματός του, που ζητεί τη διεξαγωγή νέου δημοψηφίσματος. Ενας μικρός αριθμός Εργατικών βουλευτών, παρεμπιπτόντως, έχει ήδη εγκαταλείψει το κόμμα και έχει σχηματίσει έναν νέο, φιλοευρωπαϊκό πολιτικό φορέα που πήρε στις ευρωεκλογές το πενιχρό 3,4%. Εξ ου και η προσπάθεια του Κόρμπιν να τρέξει καβάλα σε δύο αλόγα. Η διφορούμενη πολιτική του οφείλεται στην εξυπηρέτηση κομματικών σκοπιμοτήτων αλλά και προσωπικών συμφερόντων. Των συμφερόντων των βουλευτών που εκλέγονται σε κάποιες εργατικές περιοχές και δεν θα επανεκλεγούν εάν το κόμμα τους ταχθεί κατά του Brexit.

Στην ουσία της, η ευρωπαϊκή πολιτική των Εργατικών, όπως και εκείνη των Συντηρητικών, καθορίζεται, όχι από τις συνέπειες της αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε., αλλά από τους εκλογικούς υπολογισμούς τους. Η σκοπιμότητα έχει μεταμορφωθεί σε αρχή. Η θέση τους έχει λογική, αλλά αυτή είναι η λογική των επιχειρηματιών και όχι των υπερασπιστών του εθνικού συμφέροντος. Εξ ου και η κλοτσιά που έφαγαν από τους ψηφοφόρους.

Η τελική έκβαση της ευρω-μάχης δεν μπορεί να προβλεφθεί, καθώς στο χάος που επικρατεί τα πάντα είναι δυνατά. Η πιο πιθανή έκβασή της είναι πάντως –τη στιγμή αυτή– η άνευ συμφωνίας αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. στις 31 Οκτωβρίου. Ετσι θα μπορούσε να εξηγήσει κανείς τη φημολογούμενη προετοιμασία του Αμερικανού προέδρου Τραμπ και του Ρώσου προέδρου Πούτιν να γιορτάσουν το γεγονός με ένα μεγάλο πάρτι μαζί με τους Ιταλούς, Γάλλους, Ούγγρους, Πολωνούς και άλλους εθνικιστές. Εμείς οι υπόλοιποι, τουλάχιστον εδώ στην Αγγλία, θα είμαστε έτοιμοι να γιορτάσουμε Χριστούγεννα με πίτσα!