Η κυβέρνηση ξεκίνησε την πολιτικοποίηση της διαπραγμάτευσης με ένα ορθό επιχείρημα: ότι η αντιμετώπιση της κρίσης ως προβλήματος ρευστότητας και όχι ως προβλήματος υπερχρέωσης ήταν λάθος. Το επιχείρημα έχει χρονικό περιορισμό και είναι περισσότερο πειστικό στην κριτική των πρώτων στιγμών αντιμετώπισης της κρίσης του 2009/2010. Το μέγεθος της κρίσης θα μπορούσε να μετριαστεί αν η ευρωζώνη είχε τη θεσμική και πολιτική ωριμότητα να θέσει σε λειτουργία φιλικότερους προς την ανάπτυξη μηχανισμούς εξισορρόπησης αντί για τα bail-out προγράμματα της εσωτερικής υποτίμησης. Στην Ελλάδα λόγω δυσμενέστερων δημοσιονομικών μεγεθών, διαφορετικής διαρθρωτικής αφετηρίας, «τροϊκανών» ιδεοληψιών και πιο άκαμπτων μηχανισμών πολιτικής συναίνεσης το πρόγραμμα προσαρμογής είχε πολύ μεγαλύτερο κόστος συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Το επιχείρημα της κυβέρνησης διεύρυνε το πολιτικό πλαίσιο της διαπραγμάτευσης, αλλά είναι λιγότερο ισχυρό συγκριτικά με την αρχή της κρίσης και αυτό οριοθετεί και το πλαίσιο των εύλογων συμβιβασμών. Αυτή τη στιγμή, μετά τις διαρθρωτικές μεταβολές του χρέους και τη μακροοικονομική προσαρμογή, η οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με έντονο βραχυπρόθεσμο πρόβλημα χρηματοδότησης και παγιδευμένη σε μια κατάσταση ασθενούς ζήτησης και προσφοράς. Ο έντιμος συμβιβασμός διευθετεί προς το παρόν το χρηματοοικονομικό πρόβλημα και μπορεί να διαμορφώσει ένα φιλικότερο προς την ανάπτυξη πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής. Η ολική απόρριψη της κληρονομιάς του προηγούμενου προγράμματος θα οδηγούσε στη σταδιακή αφυδάτωση της οικονομίας από κάθε πηγή ρευστότητας. Από την άλλη μεριά, η συνέχιση της ίδιας λογικής του προηγούμενου προγράμματος, ακόμα και αν λύνει τα βραχυπρόθεσμα προβλήματα ρευστότητας, δεν λύνει τα μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που συντηρούν τους φαύλους κύκλους της υπανάπτυξης.
Η νέα συμφωνία με τους εταίρους δεν αποτελεί από μόνη της αναγκαία και ικανή συνθήκη για τις προοπτικές της οικονομίας και την ανακούφιση της κοινωνίας. Η κυβέρνηση ορθά επιδιώκει την αλλαγή του μακροοικονομικού περιβάλλοντος και του περιεχομένου των μεταρρυθμίσεων, ενώ οι εταίροι ορθά επιθυμούν πιο συγκεκριμένες προτάσεις που θα ενισχύουν την παραγωγικότητα και την εξωστρέφεια της οικονομίας. Σε κάθε περίπτωση, το τελικό αποτέλεσμα για την πραγματική οικονομία είναι συνάρτηση της πραγματικής πολιτικής. Η νέα συμφωνία δεν είναι το «τέλος της Ιστορίας» παρά μόνο η αρχή της επόμενης ημέρας. Η έξοδος από την κρίση δεν αποτυπώνεται ποτέ σε κείμενα αλλά κρίνεται στο πραγματικό οικονομικό και κοινωνικό μέρισμα ενός νέου προγράμματος μεταρρυθμίσεων.
Οπως έγραφα στην «Εφημερίδα των Συντακτών» στο κείμενο «Γίνονται ή δεν γίνονται μεταρρυθμίσεις; To λάθος ερώτημα» (13/10/2014): Το πρόβλημα με τις μεταρρυθμίσεις είναι ότι περιβάλλονται με το πέπλο της ουδετερότητας, σε ένα πλαίσιο όπου το πολιτικό σύστημα και η κοινωνία μοιάζουν περισσότερο με εξωγενείς παράγοντες. Ενα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων δεν μπορεί να είναι μια checklist, ένα μενού πολιτικών που πρέπει να υλοποιηθεί με κάθε συνθήκη, χωρίς κατάλληλο χρονισμό, χωρίς συνοδευτικές οικονομικές πολιτικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η επιμονή στην απορρύθμιση της αγοράς εργασίας σε ένα περιβάλλον βαθιάς ύφεσης, με περικοπές δαπανών και χωρίς συμπληρωματικούς και εξισορροπητικούς μηχανισμούς από την πλευρά του συστήματος κοινωνικής προστασίας.
Η αλλαγή του προγράμματος μεταρρυθμίσεων από την κυβέρνηση και ένα φιλικότερο μακροοικονομικό περιβάλλον είναι το ορθολογικό πλαίσιο διεκδικήσεων. Πάντως, η πορεία της οικονομίας και η σταδιακή είσοδος των outsiders στον παραγωγικό και οικονομικό χάρτη προϋποθέτουν μεγάλες αλλαγές προς την κατεύθυνση της άρσης όλων των θεσμισμένων ανισοτήτων στην οικονομία. Εκεί η κυβέρνηση πρέπει να είναι έτοιμη να δεχτεί και την έντιμη αριστερή κριτική. Οπως, για παράδειγμα, ότι η καταπολέμηση της ανθρωπιστικής κρίσης μπορεί να προσφέρει ανακούφιση στα νοικοκυριά που δοκιμάζονται πιο σκληρά, αλλά η δομική αντιμετώπιση της φτώχειας και των ανισοτήτων απαιτεί μεγάλες αλλαγές στους θεσμούς και στις πολιτικές του κοινωνικού κράτους (σύστημα κοινωνικής προστασίας, ασφαλιστικό σύστημα) για πραγματική κοινωνική και διαγενεακή δικαιοσύνη με μετρήσιμα αποτελέσματα. Επίσης, σε ένα περιβάλλον μεγαλύτερου εσωτερικού και εξωτερικού ανταγωνισμού, η στήριξη των παιδιών της μεσαίας τάξης και των πιο φτωχών για κοινωνική άνοδο προϋποθέτει τολμηρές αλλαγές στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο και όχι συντηρητικές αναδιπλώσεις που απομακρύνονται από την εξωστρέφεια και τη λειτουργική σχέση της ακαδημαϊκής έρευνας με τις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες.
Η άρση των θεσμισμένων ανισοτήτων στο κράτος και στις αγορές και η δίκαιη κατανομή κινήτρων και ευκαιριών είναι το περιεχόμενο ενός ριζοσπαστικού πολιτικού προγράμματος. Το πέρασμα από τη συμβατική σοφία των «διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων» στην προοδευτική αλλαγή δεν θα γίνει με ένα νέο ρητορικό (λογο)πλαίσιο, ούτε εκτείνεται με την υπογραφή μιας νέας συμφωνίας. Αφορά την καθημερινότητα της διακυβέρνησης και τη σύνδεση των αξιών της δημοκρατίας και της ισότητας με πραγματικές θεσμικές αλλαγές προς όφελος όσων έχουν λιγότερες ευκαιρίες.
* οικονομολόγος-πολιτικός επιστήμονας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας