Ποια είναι τα προβληματικά σημεία στο άρθρο του Αντώνη Λιάκου «Τώρα είναι η ώρα!» («Εφ.Συν.» 30.7.2018) σχετικά με την τρέχουσα τραγωδία που κλονίζει την ελληνική κοινωνία; Διαβάζω πάντα με ενδιαφέρον τις απόψεις του και συμφωνώ με τις θεωρήσεις του, που έχουν το πλεονέκτημα της σφαιρικής αντιμετώπισης των γεγονότων. Τις παρατηρήσεις μου θα τις συνοψίσω σε τέσσερις παραγράφους.
1. Δεν μπορούμε να κάνουμε απόλυτη αφαίρεση των ευθυνών τής εκάστοτε κυβέρνησης για τις συγκεκριμένες καταστροφές – όπως αφήνει να νοηθεί η πρώτη προσέγγιση του θέματος από τον Λιάκο. Ολες οι κυβερνήσεις, όχι μόνο αδράνησαν να εφαρμόσουν τις ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις (βλέπε μεταξύ άλλων τον νόμο του 1975), όχι μόνο αγνόησαν τις προειδοποιήσεις των εμπειρογνωμόνων, αλλά και τακτοποίησαν και νομιμοποίησαν ασύδοτα με ειδικές διατάξεις τα άνομα, τα παράνομα και τα αυθαίρετα επί δεκαετίες.
Οι εστίες των εν δυνάμει καταστροφών συσσωρεύτηκαν με τα τραγικά αποτελέσματα που ξέρουμε. Οι κυβερνητικές ευθύνες έπρεπε να καταγγελθούν. Οχι με πνεύμα «Ιφιγένειας και αποδιοπομπαίων τράγων», αλλά προς την εντόπιση κρατικών και κυβερνητικών δομικών ευθυνών του παρελθόντος και του σήμερα.
2. Από κοινωνική και κοινωνιολογική άποψη, δεν έχουμε ακόμα επεξεργαστεί και επεξηγήσει τη διαμόρφωση και τη συγκρότηση μιας ιδιότυπης ιδιοσυγκρασίας και αυτο-συνείδησης του Νεοέλληνα (όλων των τάξεων) και ιδιαίτερα τις επιπτώσεις τους στη διαχείριση και αντιμετώπιση της σφαίρας των «κοινών» (communs, commons).
Αρκεί ένας περίπατος σε πόλεις, οικισμούς και χωριά για να διαπιστώσει κανείς τις τραγικές και καταστροφικές επιπτώσεις αυτών των συμπεριφορών, συνηθειών, νοοτροπιών, τύπων κοινωνικότητας που είναι αδιάφορες και εχθρικές προς τα «κοινά». Εχει κανείς την εντύπωση ότι η χώρα αυτή δεν συγκροτείται από «πολίτες» αλλά απλώς από «κατοίκους». Οχι από «δήμο» αλλά από «πληθυσμό». Η αγάπη των Ελλήνων για τη χώρα τους εξαντλείται σε έναν μεγαλόστομο εθνικισμό. Δυστυχώς, ο Λιάκος δεν προσεγγίζει αυτό το θέμα που αποτελεί συστατικό στοιχείο της ατομικής και συλλογικής συνευθύνης και συνενοχής του πληθυσμού με τις κυβερνητικές ευθύνες.
3. Οι καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής απορρύθμισης είναι όντως το βασικό θέμα και πολύ σωστά εκεί εστιάζει ο Λιάκος τη βασική του επιχειρηματολογία. Ωστόσο, οι συζητήσεις πάνω στις ανθρώπινες ευθύνες για την κλιματική αλλαγή είναι προβληματικές ακόμα και όταν αναφέρονται στην αλόγιστη εκμετάλλευση των φυσικών πηγών και ακόμα περισσότερο όταν μέμφονται το νεωτερικό υποκείμενο που είναι κύριος της φύσης, της τεχνικής και της επιστήμης. Γιατί πάνω σ’ αυτή τη βάση, που δείχνει αποστροφή προς τη νεωτερικότητα, έχει ανθήσει εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες μια ολάκερη συντηρητική ιδεολογία καταστροφολογίας και αποκαλυπτισμού.
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκδοση αυτού του μορφώματος που εκφράζεται και από τη «ριζοσπαστικη οικολογία», έχουμε περάσει πια στη μετα-ανθρώπινη φάση (post-humain, post-humanité). Καταστροφολογία και αποκαλυπτικός λόγος, ο αρχέγονος μύθος του δημιουργού που κατασπαράσσεται από το δημιούργημά του, ρητορικά σχήματα θεομηνίας και παρακμής, τροφοδοτούν βαθιές φοβίες και άγχη που δεν είναι ποτέ καλοί σύμβουλοι, ενώ υπαγορεύουν ανορθολογικές συμπεριφορές. Ο τηλεοπτικός βομβαρδισμός εικόνων της τρέχουσας τραγωδίας συμμετέχει σ’ αυτό το πνεύμα. Κοινό σημείο όλης αυτής της θεώρησης είναι ότι δεν ονομάζεται ποτέ ο ουσιαστικός υπεύθυνος. Και ο Λιάκος αποφεύγει να τον ονομάσει.
4. Ο κύριος Hulot, η πιο δημοφιλής γαλλική και ευρωπαϊκή φιγούρα της «διάσωσης του πλανήτη» που μετέτρεψε τις πολυάριθμες οικολογικές του δραστηριότητες σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις μεγάλου βεληνεκούς, είναι σήμερα υπουργός Οικολογίας του Mακρόν, του πιο στυγνού νεοφιλελεύθερου προέδρου που έχει γνωρίσει η Γαλλία.
Το πρόβλημα είναι «ταξικό» όχι μόνο γιατί οι επιπτώσεις των καταστροφών πλήττουν κατά κύριο λόγο τους φτωχούς, όπως πολύ σωστά παρατηρεί ο Λιάκος, αλλά και για πιο δομικούς και ουσιαστικούς λόγους που αφορούν την επιτάχυνση των καταστροφικών επιπτώσεων στο περιβάλλον που απορρέουν από τους μηχανισμούς αναπαραγωγής του κεφαλαίου σε πλανητικό επίπεδο και υπό την καθοδήγηση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και της διεθνούς κερδοσκοπίας. Μια σφαιρική στρατηγική όπως αυτή που εισηγείται ο Λιάκος, ικανή δηλαδή να αντιμετωπίσει την πλανητική και οικολογική καταστροφή, πρέπει να έχει στόχο βολής αν όχι την ανατροπή του ισχύοντος συγκεκριμένου οικονομικο-κοινωνικού καπιταλιστικού μοντέλου, τουλάχιστον τη δυνατότητα να αναχαιτίσει τις πιο καταστροφικές επιπτώσεις του. Καλό θα ήταν αυτό να έχει τονιστεί.
*καθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας, Βρυξέλλες
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας