Το ζήτημα της προστασίας των ασυνόδευτων παιδιών βρίσκεται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης και αποτελεί ένα από τα λίγα πεδία στα οποία φαίνεται ότι υπάρχει κοινή αντίληψη όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Μέχρι σήμερα, βέβαια, η προσοχή έχει επικεντρωθεί εύλογα στα ζητήματα εντοπισμού, στέγασης και υποδοχής των ασυνόδευτων παιδιών.
Εντούτοις, σιγά σιγά έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτό ότι μία από τις σημαντικότερες σχετικές προκλήσεις αναφορικά με τα ασυνόδευτα παιδιά αφορά το ζήτημα της προαγωγής της ψυχικής τους υγείας.
Τα παιδιά αυτά -συχνά «παιδιά του πολέμου»- έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες, βία, εκμετάλλευση και κακοποίηση, γεγονός που έχει στιγματίσει τον ψυχικό τους κόσμο.
Φτάνοντας στην Ευρώπη, μετά από δύσκολα και επικίνδυνα ταξίδια, έρχονται αντιμέτωπα με πολλούς και διάφορους παράγοντες ευπάθειας που τα καθιστούν ακόμα πιο «ευάλωτα» υπό όρους ψυχικής υγείας.
Ελλιπείς διαδικασίες εντοπισμού και προστασίας, «προστατευτική φύλαξη» σε κλειστά κέντρα, ακόμα και σε αστυνομικά τμήματα για μεγάλα διαστήματα, μέχρι να βρεθεί θέση σε ξενώνα, αβεβαιότητα για το νομικό καθεστώς και το μέλλον τους εν γένει αποτελούν κάποιους από τους παράγοντες που επιβαρύνουν την ψυχική υγεία των ασυνόδευτων παιδιών ή επιτείνουν ήδη προϋπάρχοντα προβλήματά τους.
Δεν προκαλεί επομένως έκπληξη ότι μια μερίδα παιδιών προεφηβικής ή εφηβικής ηλικίας που φιλοξενούνται στους ξενώνες ασυνόδευτων ανηλίκων παρουσιάζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως για παράδειγμα διαταραχές ύπνου, καταθλιπτικά επεισόδια, προβλήματα συμπεριφοράς, επιθετική συμπεριφορά προς άλλους φιλοξενουμένους ή/και προσωπικό των δομών.
Παράλληλα, δεν λείπουν και περιπτώσεις παιδιών που εμφανίζουν περισσότερο σοβαρές διαταραχές, όπως ψυχωτικά επεισόδια, αυτοτραυματισμούς, αυτοκτονικές τάσεις και εξάρτηση από αλκοόλ και ουσίες.
Αποτελεί κοινό μυστικό ότι το υπάρχον σύστημα προστασίας αδυνατεί να ανταποκριθεί πλήρως στις ανάγκες αυτών των παιδιών.
Oι υπάρχουσες δομές φιλοξενίας είναι προσανατολισμένες στην κάλυψη των βασικών αναγκών προστασίας των ασυνόδευτων παιδιών και όχι στη διαχείριση σύνθετων προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Ούτως ή άλλως η διάγνωση και η θεραπεία θεμάτων ψυχικής υγείας στα παιδιά και τους εφήβους είναι ένα από τα δυσκολότερα αντικείμενα στον ιατρικό χώρο. Πολλώ δε μάλλον για μια ειδική ομάδα στόχου όπως τα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες που έχουν ζήσει τη βία και την κακοποίηση.
Από την άλλη μεριά, το δημόσιο σύστημα υγείας, το οποίο έχει πληγεί τόσο εξαιτίας των περιοριστικών οικονομικών πολιτικών, δυσκολεύεται να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες όχι μόνο των ασυνόδευτων παιδιών αλλά και εν γένει του πληθυσμού της χώρας.
Ως αποτέλεσμα, τα ασυνόδευτα παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας δεν λαμβάνουν τη μέριμνα που πρέπει.
Εξαιτίας της παθολογίας τους αδυνατούν να συνεργαστούν με τους επαγγελματίες παιδικής προστασίας, ενώ συχνά μεταφέρονται από τον έναν στον άλλον ξενώνα, όταν εκδηλώνουν προβλήματα συμπεριφοράς.
Κάποια εξ αυτών είτε παραμένουν για κάποιες μέρες υπό αστυνομική επιτήρηση είτε νοσηλεύονται προσωρινά σε νοσοκομεία και κλινικές λαμβάνοντας θεραπευτική αγωγή και στη συνέχεια επιστρέφουν και πάλι στις δομές φιλοξενίας, δίχως επί της ουσίας να αντιμετωπίζονται τα προβλήματα ψυχικής υγείας τους.
Αυτό που χρειάζεται είναι μια νέα προσέγγιση. Μια διεξοδική και εμπεριστατωμένη αξιολόγηση και αντιμετώπιση των αναγκών ψυχικής υγείας από κατάλληλους ειδικούς.
Λύσεις και προτάσεις υπάρχουν. Μικρές ειδικές δομές φιλοξενίας με κατάλληλο και επαρκώς εκπαιδευμένο σε όρους ψυχικής υγείας προσωπικό, ενίσχυση των ήδη υπαρχουσών δομών με ειδικούς παιδοψυχίατρους ή/και δημιουργία κέντρων ημέρας, με ενισχυμένο πλαίσιο προστασίας και δημιουργικές δραστηριότητες είναι μόνο κάποιες από τις προτάσεις που έχουν πέσει ήδη στο τραπέζι.
Οι λύσεις αυτές ασφαλώς απαιτούν πρόσθετους πόρους. Μια τέτοια, παραδείγματος χάριν, ειδική δομή φιλοξενίας για άτομα με ψυχικά προβλήματα ασφαλώς κοστίζει περισσότερο απ’ όσο μια «παραδοσιακή» δομή.
Ανεξάρτητα από το ποια λύση τελικά προκριθεί, πρέπει να γίνει κατανοητό από τους αρμόδιους φορείς και χορηγούς ότι η υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων είναι απολύτως αναγκαία.
Κάτι τέτοιο είναι όχι μόνο προς το συμφέρον των ίδιων των παιδιών αλλά σε ένα δεύτερο επίπεδο διασφαλίζει και την κοινωνική συνοχή.
Πολλά από τα παιδιά αυτά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα παραμείνουν στη χώρα. Αφήνοντάς τα στο περιθώριο και μην προνοώντας για την αντιμετώπιση των αναγκών τους και την προαγωγή της ψυχικής τους υγείας τα σπρώχνουμε ακόμα περισσότερο στο περιθώριο, καθιστώντας τα πιο «ευάλωτα» σε κάθε είδους κίνδυνο.
* υπεύθυνου Προάσπισης και Διεκδίκησης Δικαιωμάτων, Γιατροί του Κόσμου - Ελληνική Αντιπροσωπεία
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας