Ποιος φοβάται τη νεολαία

Σύμφωνα με τις αποφάσεις της απερχόμενης κυβέρνησης οι νέοι που την 1η Ιανουαρίου 2015 συμπλήρωσαν το 18ο έτος της ηλικίας τους δεν θα ψηφίσουν στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές. Μια τέτοια απόφαση, παρά την επίκληση έωλων «τεχνικών» επιχειρημάτων, είναι μια βαρύνουσας σημασίας πολιτική απόφαση που αναδεικνύει τον φόβο του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, κυρίως, απέναντι σε αυτή την τόσο ταλαιπωρημένη από τις μνημονιακές πολιτικές νέα γενιά. Και τούτο γιατί, αν κοιτάξει κανείς τα στοιχεία των προτιμήσεων της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας στις βουλευτικές εκλογές του 2012, διαπιστώνει τη μαζική αποδοκιμασία αυτών των πολιτικών.

Τα στοιχεία που διαθέτουμε από την ευρωπαϊκή έρευνα MYPLACEi για την κοινωνικο-πολιτική συμμετοχή των νέων στην Ελλάδα αποκαλύπτουν πως σε ένα δείγμα 456 νέων στην Αττική που απάντησαν στο ερώτημα «τι ψηφίσατε στις εκλογές του 2012», το 32,7% στήριξε τον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ τα άλλα κόμματα έπονται αυτού με σημαντική διαφορά: Ν.Δ. 11,2%, ΠΑΣΟΚ 4,4%, ΑΝ.ΕΛΛ. 7,9%, Χ.Α. 16,7%, ΔΗΜΑΡ 5,0%, ΚΚΕ 9,2%.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η άρνηση της συγκυβέρνησης να διασφαλίσει την άσκηση των πολιτικών δικαιωμάτων των σημερινών δεκαοχτάρηδων εκφράζει τον φόβο της μπροστά στη σαφή προτίμηση που έδειξε η νεολαία για τον ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2012. Μετά από μια τέτοια περιφρόνηση προς τους νέους για μικροπολιτικούς λόγους, νομίζω πως ουδείς πλέον πολιτικός της συγκυβέρνησης δικαιούται να καταδικάζει τη νεολαία άλλοτε για την οργή που εκφράζει και άλλοτε για την απο-πολιτικοποίησή της.

Τα συνολικότερα στοιχεία των μελετών μάς δείχνουν μια σύνθετη εικόνα για την κοινωνικο-πολιτική συμμετοχή των νέων. Ενδεικτικά μόνο αναφέρω ότι μπορεί η συντριπτική πλειονότητα του δείγματος 18-25 ετών (76,8%) να απορρίπτει τα πολιτικά κόμματα και τους «διεφθαρμένους», όπως τους χαρακτηρίζει, πολιτικούς, ωστόσο το 71,5% πιστεύει ότι η ψήφος στις εκλογές μπορεί να επηρεάσει αποτελεσματικά την πολιτική στην Ελλάδα.

Εξαιρετικής επίσης σημασίας είναι ότι πολλοί δηλώνουν ότι ψηφίζουν με σαφή ιδεολογική αυτο-τοποθέτηση προς την Αριστερά (χωρίς να αναφέρουν κόμματα), μολονότι το 83% πιστεύει ότι οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται για τους νέους και το 70,5% δεν εμπιστεύεται το κοινοβούλιο. Οπως λέει χαρακτηριστικά μια 19χρονη εθελόντρια σε θρησκευτική οργάνωση: «Ψηφίζω διότι νομίζω ότι αυτό είναι ένα από τα ελάχιστα δικαιώματα που έχουμε ακόμα μαζί με αυτό της απεργίας».

Πέρα όμως από την ψήφο ως έκφραση πολιτικής συμμετοχής, το ενδιαφέρον των νέων για τα κοινωνικο-πολιτικά ζητήματα μοιάζει να αναζωπυρώνεται μετά από μια μακρόχρονη απομάκρυνση κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτή η στροφή σημειώνεται σε μια κρίσιμη στιγμή για τη χώρα και φέρνει στο προσκήνιο την αναζήτηση νέων μορφών έκφρασης της πολιτικής συμμετοχής. Ετσι, ενώ μόλις το 4% του δείγματος δηλώνει ότι είναι μέλος κάποιου κόμματος, το 31,4% έχει συμμετάσχει τουλάχιστον μία φορά σε διαδήλωση, το 18,7% έχει παρακολουθήσει κάποια συγκέντρωση για κοινωνικο-πολιτικά ζητήματα, το 17% έχει πάρει μέρος σε απεργία και το 15,2% έχει μποϊκοτάρει κάποιο καταναλωτικό προϊόν για πολιτικο-κοινωνικούς λόγους.

Ενδεικτικά αναφέρω ορισμένα από τα κοινωνικο-πολιτικά ζητήματα που προσελκύουν το ενδιαφέρον των νέων του δείγματος:

•Το 45,3% ενδιαφέρεται για την πολιτική

•Το 76,7% για το μεταναστευτικό ζήτημα

•Το 21,9% για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤ κοινότητας

•Το 88,1% για την οικονομία

•Το 89,8% για το περιβάλλον

•Το 58,8% για την Ευρωπαϊκή Ενωση

•Το 97,3% για εργασιακά ζητήματα

•Το 81,4% για ζητήματα κατοικίας/στέγασης

•Το 65,3% για τα δικαιώματα των γυναικών

•Το 71,3% για την τοπική κοινωνία

Θα μπορούσαμε, επομένως, να πούμε πως η διαδομένη άποψη περί πολιτικής αδιαφορίας των νέων δεν επιβεβαιώνεται. Αυτό που επιβεβαιώνεται είναι η εντονότατη απογοήτευση και απέχθεια των νέων προς τους παραδοσιακούς μηχανισμούς άσκησης της πολιτικής. Ακόμη και η απογοήτευση από το δημοκρατικό πολίτευμα συνυπάρχει με την επιθυμία να διατηρήσουν το δικαίωμα συμμετοχής στις εκλογικές διαδικασίες παράλληλα με την αναζήτηση νέων μορφών άσκησης της πολιτικής (συμμετοχή σε κινήματα όπως οι «αγανακτισμένοι», ιντερνετικός ακτιβισμός, κ.ά.).

Σε μια εποχή που οι νέοι πλήττονται από την ανεργία ή την υπερεκμετάλλευση στην απορρυθμισμένη πλέον αγορά εργασίας, καθώς και από την ανυπαρξία κοινωνικών πολιτικών προς όφελός τους, η απόρριψη ενός παθολογικού πολιτικού συστήματος είναι δείγμα υγείας. Το ότι μια μερίδα στρέφεται σε φασιστικά μορφώματα για να εκφράσει αυτή την απόρριψη δεν αναιρεί το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία καταδικάζει αυτή τη στάση.

Αποτελούν επομένως χλευασμό προς τους νέους οι δηλώσεις εκπροσώπων του συστήματος ότι οι νέοι είναι το μέλλον της χώρας, όταν συγχρόνως τους στερούν το δικαίωμα να εκφραστούν πολιτικά με την ψήφο τους. Ευτυχώς για τους νέους, είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι, και μέλλον έχουν και τρόπους θα βρουν να το πάρουν στα χέρια τους. Αυτοί που σίγουρα δεν έχουν μέλλον, πολιτικό μέλλον, είναι όσοι τους περιφρονούν και τους φοβούνται.

* Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο